Γράφει ο Δημήτρης Παράξενος
Στην ‘Παναγία των Παρισίων’ ο Βίκτωρ Ουγκώ πετυχαίνει κάτι μοναδικό: συνθέτει μια καταγγελία της κρατικής αδικίας με την τραγωδία του ανεκπλήρωτου έρωτα σε μια εκπληκτικά ρεαλιστική αναπαράσταση του μεσαιωνικού Παρισιού, με όλη την ποικιλία και τις αντιθέσεις του. Το μυθιστόρημα διακρίνεται για τις ιστορικές του λεπτομέρειες, ωστόσο ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την υπερβολή για να προκαλέσει δυνατά αισθήματα. Από αυτή την άποψη η σκηνή της υπεράσπισης του ναού από τον Κουασιμόδο είναι ένα έργο τέχνης.
Ο Ουγκώ αναπτύσσει διάφορες πτυχές του ανθρώπινου δράματος μέσα από τους χαρακτήρες του. Στο πρόσωπο του κληρικού Φρολό βλέπουμε σε ποια σκοτεινά μονοπάτια μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο η καταπίεση της επιθυμίας και η πειθαναγκαστική προσαρμογή της συμπεριφοράς του σε αφύσικους κανόνες∙ σε εκείνο του ωραίου, τολμηρού αρχηγού της φρουράς Φοίβου αντικατοπτρίζονται η ματαιοδοξία και η αναισθησία.
Η Εσμεράλδα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση. Στην εποχή μας θα ήταν ίσως μια σταρ του σινεμά με την ωραία εμφάνιση και τον υπέροχο χορό της. Το γεγονός όμως ότι έχει συνδεθεί με τους τσιγγάνους την καθιστά απροστάτευτη. Πολλοί θα ήθελαν να κοιμηθούν μαζί της αλλά ο μόνος που διατίθεται να θυσιαστεί για χάρη της είναι ο Κουασιμόδος, ο πανάσχημος κωδωνοκρούστης της Παναγίας των Παρισίων. Όσο για το διάσημο ήρωα, η ζωή του είναι ένας συνεχής πόνος. Μόνη του παρηγοριά ο ναός, στους χώρους του οποίου αισθάνεται ασφαλής και αποδεχτός. Σε μια απίστευτη ειρωνεία της τύχης, ο Φρολό έσωσε τον Κουασιμόδο όταν ήταν μωρό από βέβαιο θάνατο αλλά στη συνέχεια αναδεικνύεται σε θανάσιμο εχθρό του ίδιου και της Εσμεράλδας.
Ο Ουγκώ ασχολείται ιδιαίτερα με τη σκληρότητα των ποινών και την έλλειψη επιείκειας των δικαστηρίων, που μερικές φορές βλάπτουν τους αθώους αντί να τους προστατεύουν. Όμως φταίξιμο αποδίδεται και στην κοινωνία, που παρακολουθεί απαθής την αδικία χωρίς να διαμαρτύρεται. Η σκηνή του μαστιγώματος του Κουασιμόδου μετά από μια δίκη-παρωδία είναι χαρακτηριστική.
Η Παναγία των Παρισίων δεν είναι ένα μυθιστόρημα για όλους. Αφενός το μεγάλο του μέγεθος και η ενίοτε αργή ροή της αφήγησης, αφετέρου η μακρινή εποχή, η σκληρότητα και η υψηλή δραματικότητα θα απωθήσουν κάποιους αναγνώστες. Όμως όσοι μείνουν ως το τέλος θα το θυμούνται για πάντα.
Δημήτρης Παράξενος