Συνέντευξη Στέλιου Παπαθεμελή

Απάντηση:  Το ανθεκτικότερο στοιχείο της ελληνικής διάρκειας εδώ και 2000  χρόνια είναι αναμφιβόλως η ελληνορθόδοξη Εκκλησία. Αυτοκρατορίες και κράτη γκρεμίστηκαν, Εξουσίες, κόμματα, «συνιστώσες»διαλύθηκαν στα εξ ων συνετέθησαν. Η Εκκλησία παραμένει όρθια  «και πύλαι άδου ουκ κατισχύσουσιν αυτής».

Η Εκκλησία έχει θεανθρώπινη υπόσταση. Στην ανθρώπινή της διάσταση ασφαλώς και επιδέχεται προσαρμογές για την δραστικότερη επιτέλεση της αποστολής της. Η επικείμενη Πανορθόδοξη Σύνοδος προσφέρεται ως κατ’εξοχήν αρμόδια να επιληφθεί αυτού του όντως ουσιώδους και μείζονος  θέματος. Είναι τελικά βέβαιο ότι στον ελληνικό τόπο και με τον ελληνικό τρόπο «κλήρος και λαός (Εκκλησία) είναι η φωνή της πίστης μας και η φωνή της γλώσσας μας, οι δύο πρώτες φωνές,  τα συστατικά της.  Άμα τα αφήσεις αυτά μένεις μετέωρος, φελλός και πλές πέρα δώθε, δεν έχεις, όπως λέει ο Ερωτόκριτος, “θεμέλιο μηδέ ρίζα”».  (Ο λόγος του σπουδαίου Ζήσιμου Λορεντζάτου, Το Tετράδιο του Μακρυγιάννη, σελ. 111).  Και το συμπέρασμα δικό του – και δικό μας – «Ούτε αλλάζουν αυτά, ούτε σηκώνουν διορθώματα. Τα έχεις μονάχα και τα καλλιεργείς» (ενθ. αν., 112).

Η Ορθοδοξία είναι φορέας ελπίδος και εγγυάται τη πολιτισμική ταυτότητα του λαού μας. Όλων δηλαδή των αξιών ζωής που οι γενεές των ανθρώπων, των ηρώων και των αγίων ανέδειξαν εδώ στους μακρούς αιώνες της ιστορίας μας.

Ερ.:  Η σημερινή κυβέρνηση έχει στις προθέσεις της να ανοίξει την συζήτηση περί διαχωρισμού εκκλησίας -κράτους;

Απ.: Κάποιοι «θυμούνται» και επαναφέρουν ως ξαναζεσταμένο και μάλλον ξυνισμένο φαγητό τέτοιες κουβέντες. Συγκρατώ ένα κρίσιμο και χρήσιμο δια πάντα βουλόμενον περιστατικόν: Στην πρώτη συνάντηση του ως Πρωθυπουργός με τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ ο Ανδρέας Παπανδρέου στο Πολιτικό Γραφείο, μου ζήτησε να παρίσταμαι. Είμασταν στα πρόθυρα ρήξης Εκκλησίας –Πολιτείας με αφορμή νομοσχέδιο που θα καθιστούσε τον πολιτικό γάμο υποχρεωτικό για όλους τους Έλληνες. Μπαίνει αγέρωχος ο Αρχιεπίσκοπος και αρχόμενος του λόγου θυμίζει στον Ανδρέα μία ρήση του Γεωργίου Παπανδρέου: «Μην πειράζεις την Εκκλησία, γιατί η Εκκλησία είναι σαν το κάρβουνο. Αν είναι αναμμένο θα σε κάψει, αν είναι σβησμένο θα σε μουτζουρώσει». Δεν χρειάστηκαν άλλες αναλύσεις, έφτανε αυτή…

Όταν ο Σεραφείμ απεχώρησε, ο Παπανδρέου σχολίασε: «Φοβερός αυτός ο παπάς…».  Και φυσικά το επιπόλαιο νομοσχέδιο μπήκε στις καλένδες!

Αργότερα αναζωπυρώθηκε προς στιγμήν μία νέα ρήξη με τις «κεφαλλονίτικες» πρωτοβουλίες του μακαρίτη Αντώνη Τρίτση. Και εκείνες όμως είχαν άδοξον τέλος, όπως και όλο το (μυθ) ιστόρημα του χωρισμού Κράτους – Εκκλησίας.

Δεν αποκλείω κάποιοι στην κυβέρνηση –  ελπίζω όχι ο Πρωθυπουργός – να ζήλωσαν την δόξα των (αδόξων) προηγουμένων πειραμάτων. Θα έχουν απ-αίσιον τέλος. Εννοείται τα πειράματα… Η Εκκλησία επέζησε όλων των διωκτών και όλων των καθεστώτων. Διώκτες και καθεστώτα εξαφανίστηκαν από προσώπου της γης, η Εκκλησία ζει.

Ερ.:   Η διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών πρέπει να γίνεται με το σημερινό τρόπο ή να αποκτήσει ένα διαφορετικό περιεχόμενο;

Απ.:  Κάποιοι λειτουργικώς αναλφάβητοι ιθύνοντες, προϊόντα κομματικού σωλήνα, και δεν σκαμπάζουν από συνταγματικές επιταγές, και αδυνατούν να καταλάβουν ότι αναιτιολόγητη απαλλαγή από τα Θρησκευτικά ισοδυναμεί με κατάργησή τους ανοίγοντας το δρόμο για την κατάργηση και άλλων μαθημάτων. Παραχάραξαν ήδη την ιστορία, αν αλλοιώσουν και τα Θρησκευτικά, θα οδηγήσουν σε μία κοινωνία ελληνοφώνων – εφόσον τελικά επιβιώσει ο «έλλην λόγος» – αποκομένη από τον ιστορικό κορμό του Ελληνισμού.  Θρησκευτικός αναλφαβητισμός και ανάπηρη ιστορική αυτοσυνειδησία προετοιμάζουν το finis Greciae…  Πόσοι εδώ το επιθυμούν, να σηκώσουν το χέρι…

Αυτοί όλοι προσπερνούν ανυποψίαστοι την διαπίστωση του ονομαστότερου ιστορικού του 20^ου αιώναArnold Toynbee ότι «στην ουσία της η ιστορία της ανθρωπότητας είναι η ιστορία της θρησκείας».

Το περιεχόμενο της διδασκαλίας των Θρησκευτικών το ορίζει το Ευαγγέλιο. Είναι δεδομένο. Οι μέθοδοι διδασκαλίας του είναι συζητήσιμοι και ερευνητέοι. Πάντως ο σημαντικότερος παράγων είναι ο Δάσκαλος. Ο Δάσκαλος πρέπει να γνωρίζει και προπαντός να ζει για να μπορεί να μεταλαμπαδεύσει τις αλήθειες που διδάσκει. Το τραγικότερο ανέκδοτο είναι θεολόγος α-θεολόγητος… Πρέπει στους αθεολόγητους να προσφέρονται εναλλακτικές δυνατότητες να διδάξουν άλλα μαθήματα. Αυτό μέχρι να βρεθεί διαδικασία επιλογής διδασκόντων με κριτήριο αν όχι τη ζωντανή πίστη,  τουλάχιστον το σεβασμό σ’αυτήν.

Ερ.:  Με την αθρόα είσοδο προσφύγων από τον ισλαμικό κόσμο θεωρείτε ότι απειλείται ο χριστιανικός χαρακτήρας της Ελλάδας αλλά και για των υπόλοιπων κοινωνιών της Ευρώπης;

Απ.:   Η αθρόα είσοδος μουσουλμάνων που μετακινούνται με τουρκικά δουλεμπορικά αυτοβυθιζόμενα πλεούμενα, είναι μόνιμη πρακτική των νεοοθωμανών γειτόνων μας. Στόχος τους η δημιουργία στρατηγικής ισλαμικής μειονότητας στην Ελλάδα. Αυτά πριν ακόμη γεννηθεί ο ISIS. Η κατάσταση επιδεινώθηκε τους έσχατους καιρούς όταν στους τουρκοκατευθυνόμενους μουσουλμάνους ασιάτες και αφρικανούς προστέθηκαν οι τζιχαντιστές και οι κατατρεγμένοι πρόσφυγες της Συρίας. Οι πρόσφυγες είναι οι μόνοι που δικαιούνται την προστασία μας. Να απαιτήσουμε με νύχια και με δόντια αναθεώρηση του Δουβλίνου ΙΙ και επιτέλους εφαρμογή της Συμφωνίας Επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας.

Τα ανατολίτικα παζάρια του Ερντογάν βρίσκουν θετικούς αποδέκτες στην Ευρώπη. Και η σιδηρά Γερμανίδα κουβαλήθηκε στο ανάκτορο Yildiz ως ταπεινή «ικέτις» παρά τους πόδας του σουλτάνου κομίζουσα βαρύτιμα ανταλλάγματα τα οποία μετακυλίει σε Ελλάδα – Κύπρο. Εμείς θα κληθούμε να πληρώσουμε το λογαριασμό της ένταξης των νεοοθωμανών στην ΕΕ, την ελεύθερη διακίνησή τους εντός της και τον πακτωλό χρήματος που τους τάζουν.

Οι ουδετερόθρησκες ευρωπαϊκές ελίτ δεν ανησυχούν σοβαρά από την ισλαμική καταιγίδα στις χώρες τους. Τα 2 νέα εκατομμύρια προσφύγων που κατευθύνονται μέσω Τουρκίας δεν θα τα κρατήσει ο Ερντογάν. Αυτός θα εισπράξει τα bonus, όπως εισέπραττε ως τώρα τα 10 δις του ετήσιου τζίρου των συνεργαζόμενων με τις κρατικές του αρχές δουλεμπόρων,  και θα τα εξαποστείλει συστημένα, μάλιστα με «τουρκοευρωπαϊκά» διαβατήρια στην Ευρώπη. Γερμανία-Τουρκία αιώνια συμμαχία! Αφερίμ!

Ερ.:   Στα εθνικά θέματα διαβλέπετε τον κίνδυνο να σημειωθούν εξελίξεις βλαπτικές για τον Ελληνισμό;

Απ.:  Αυτό είναι πάντοτε ζήτημα δυναμισμού και σταθερότητας των ελληνικών αντιστάσεων. Βερολίνο-Βρυξέλλες απεργάζονται φιλοτουρκική Κερκόπορτα στο Αιγαίο. Ενώ το πρόβλημα είναι να πειθαναγκάσουν τον σουλτάνο να πράξει το αυτονόητο: να κλείσει τα περάσματά του. Έχουμε ακάθεκτη και φυσικά ανεξέλεγκτη εισροή λαθρομεταναστών, προωθουμένων από Τουρκία (μόνο το 20% των εισερχομένων είναι πρόσφυγες),  η οποία τους χρησιμοποιεί ως όπλο εναντίον μας και μακροπρόθεσμα εναντίον της Ευρώπης.  Η αλόγιστη εκ μέρους μας ευλαβής τήρηση της καταστροφικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας για το Άσυλο πρέπει να σταματήσει. Να αναστείλουμε την εφαρμογή της. Όχι άλλος κατευνασμός.  Ως εδώ και μη παρέκει!

Ερ.:  Τα όσα διαδραματίζονται στο πεδίο της οικονομίας θα οδηγήσουν αργά ή γρήγορα την Ελλάδα μακριά από την ευρωπαική οικογένεια; Όπως και από ό,τι αποκαλούμε σύγχρονο δυτικό κόσμο;

Απ.  Αιωρείται μία μάλλον εξωπραγματική αίσθηση ότι θα «χαλαρώσουν»τα εξοντωτικά δεσμά, θα μειωθεί το χρέος κ.τ.τ.  Τίποτε από αυτά δεν είναι βέβαιο.  Μας χρησιμοποιούν ως Ιφιγένεια και δεν θα ορρωδήσουν να συνεχίσουν έτσι. Η κρίση εξάλλου κάμπτει τη βούληση και τις αντιστάσεις μας. Ελληνικά και χριστιανικά θα οφείλαμε το αντίθετο: «Ισχυρόν γαρ και άμαχον απόγνωσις όπλον» (=ακατανίκητο και δυνατό όπλο η απόγνωση) λέει ο Μέγας Φώτιος. Αλλαγές ραγδαίες και δη ανατρεπτικές του καθεστώτος λιτότητας ουδαμόθεν προβλέπονται. Οι τοκογλύφοι όταν «θυμούνται χαίρονται» και μας απειλούν με Grexit. Αυτοί όμως που το απειλούν, αυτοί και το φοβούνται… Πάντως οι σοβαρότεροι αναλυτές μάς προειδοποιούν: Επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας με το (ακριβό) ευρώ δεν γίνεται. Και γερμανική Ευρώπη δεν εγγυάται τα ελληνικά συμφέροντα. Όμως«τα πάντα ρει». Σε ορατό χρόνο θα βρεθούμε στην ανάγκη να απαντήσουμε σε υπαρκτικά διλήμματα που θα μας θέσει αμείλικτα η πραγματικότητα. Σε κάθε περίπτωση

«Γνώμες καρδιές, όσοι Έλληνες

ότι είστε μη ξεχνάτε,

δεν είστε από τα χέρια σας

μονάχα, όχι. Χρωστάτε

και σε όσους ήρθαν, πέρασαν,

θα’ ρθούνε, θα περάσουν.

Κριτές θα μας δικάσουν

οι αγέννητοι, οι νεκροί». (Παλαμάς)

Ερ.:     Το ισχυρό ταρακούνημα που έχει δεχτεί τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία βρήκε τους έλληνες ανέτοιμους από πλευράς ψυχικής συγκρότησης; Πώς μπορούμε να ξαναβρούμε τους εαυτούς μας και τη σχέση με κάθε τι πνευματικό;

Απ.:  Ανακαλύπτοντας ξανά τον αληθινό μας εαυτό, πως είμαστε, στην έκφραση του Ελύτη, «οργανικά Έλληνες», θυμάμαι και επαναλαμβάνω μιαν ολιγόλογη προσευχή του Κολοκοτρώνη: «Παναγία μου, βοήθησε και τούτην τη φορά τους Έλληνες δια να εμψυχωθούν». Την είπε όταν μόνος, σε μια κρίσιμη στιγμή του Αγώνα, είχε εγκαταλειφθεί απ’ όλους. Στον δρόμο, λέει ο Γέρος, «απάντησα τον ξάδελφό μου τον Αντώνιον του Αναστάση Κολοκοτρώνη, με 7 ανεψίδια μου, εγινήκαμεν 9 και το άλογό μου 10. Εγώ ήμουν και χωρίς τουφέκι»! Χωρίς τουφέκι αλλά με ηρωϊκή ψυχή. Αυτήν να αποζητήσουμε…

Ερ.:    Το βίωμα του χρόνου σε μια ζωή όπως η δική σας-πλήρης από δράση και ηθική καταξίωση- ποιο αποτύπωμα αφήνει στην ψυχή; Τι σας κάνει σήμερα να ελπίζετε;

Απ.:  Στη ζωή μου έμαθα να αγωνίζομαι. Με πίστη, επιμονή και πείσμα. Και όταν χρειάστηκε, όπως πρόσφατα, με ιώβειο υπομονή. Δεν γονατίζω. Συνεχίζω όρθιος. Ανήκω σε αυτούς που στηρίζουν στην πίστη πάνω την ελπίδα. Αυτούς ο ποιητής τους είδε «στη ζωή να μάχονται, μα πάντα ανίκητους τους είδε»…