Ὁ Νεομάρτυς Ἅγιος Δημήτριος ἀπό τήν Σαμαρίνα

(+18 Αὐγούστου 1808)

            Στίς 18 Αὐγούστου ἡ Ἱερά Μητρόπολις Γρεβενῶν καί ὁλόκληρο τό Ἑλληνορθόδοξο Γένος μας θά τιμήσει τήν μνήμη τοῦ Ὁσιομάρτυρος Ἁγίου Δημητρίου τοῦ Νέου ἀπό τήν Σαμαρίνα. Συμπληρώνονται ἐφέτος 200 ἀκριβῶς χρόνια ἀπό τό μαρτύριο τοῦ Ἁγίου καί εἶναι χρέος μας νά θυμηθοῦμε ἐν ὀλίγοις τόν βίο του καί τήν προσφορά του στήν Ἐκκλησία καί στήν ἐθνική μας αὐτοσυνειδησία.

            Ἡ Σαμαρίνα εἶναι ἕνα ὀρεινό Βλαχοχῶρι τῆς Πίνδου, τό ὁποῖο ἀνήκει ἐκκλησιαστικῶς καί διοικητικῶς στά Γρεβενά. Βρίσκεται σέ ὑψόμετρο 1400 μέτρων ἐπί τοῦ ὄρους Σμόλικας. Οἱ Βλαχόφωνοι Ἕλληνες εἶναι ἀπόγονοι τῶν γηγενῶν κατοίκων τῆς Βορείου Ἑλλάδος, οἱ ὁποῖοι κατά τήν διάρκεια τῆς ρωμαϊκῆς κατακτήσεως ὑπέστησαν μία ἀλλοίωση στό γλωσσικό τους ἰδίωμα καί συνήθισαν νά μιλοῦν τά Βλάχικα, δηλαδή μία διάλεκτο ἑλληνολατινική. Ἡ γλωσσική αὐτή ἰδθιομορφία δέν τούς ἀπεμάκρυνε ἀπό τόν Ἑλληνισμό καί τήν Ὀρθοοδοξη Ρωμηοσύνη. Παρά τίς προσπάθειες διαφόρων ἐθνικιστικῶν καί ἐκκλησιαστικῶν προπαγανδῶν ἡ συντριπτική πλειοψηφία τῶν Βλάχων  παρέμεινε ριζωμένη στήν ἑλληνικότητα καί στήν Ὀρθοδοξία. Οἱ Βλάχοι, δηλαδή οἱ Βλαχόφωνοι Ἕλληνες, μᾶς ἔδωσν μεγάλους Ἐθνικούς Εὐεργέτες, οἱ ὁποῖοι πλούτισαν μέν ἐκτός Ἑλλάδος, ἀλλά ἔστειλαν τά χρήματά τους γιά νά κτισθοῦν Ναοί, Σχολεῖα καί περικαλλῆ ἱδρύματα στήν Ἑλλάδα. Ὁ Εὐ. Ζάππας ἔκτισε τό Ζάππειο, ὁ Γ. Ἀβέρωφ χρηματοδότησε τό θωρηκτό Ἀβέρωφ, πού κατενίκησε τούς Τούρκους στούς Βλκανικούς Πολέμους, ὁ Σίμων Σίνας ἔστειλε τά χρήματα γιά τήν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, Ἑλληνόβλαχοι ἀπό τό Μέτσοβο ἔκαναν τήν δωρεά γιά τήν ἀνέγερση τοῦ Ἐθνικοῦ Μετσοβείου Πολυτεχνείου κλπ. Ἀκόμη κι ἄν μιλοῦσαν τό βλάχικο ἰδίωμα στό σπίτι τους ἐν τούτοις στήν Θεία Λειτουργία οἱ Βλάχοι χρησιμοποιοῦσαν μόνον τήν ἑλληνική γλῶσσα.

            Σε ἕνα τέτοιο περιβάλλον ἐμπνευσμένο ἀπό τήν ἀγωνιστικότητα τῶν μαρτύρων καί ἁγίων τῆς Ὀρθοδοξίας καί ἀπό τήν ἑλληνική παιδεία , ἡ ὁποία διδάσκει τούς συνεχεῖς ἀγῶνες τοῦ Ἔθνους μας κατά τῶν κατακτητῶν, γεννήθηκε καί ἀνετράφη ὁ Νεομάρτυς Δημήτριος ἀπό τήν Σαμαρίνα. Ἡ πατρίδα μας ζοῦσε κάτω ἀπό τήν τυραννία τῶν Ὀθωμανῶν καί ἡ περιοχή τῆς Σαμαρίνας εἶχε ὑπαχθεῖ κάτω ἀπό τήν ἐξουσία τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ τῶν Ἰωαννίνων. Ὁ Δημήτριος ἀφιερώθηκε ἀπό μικρός στό μοναστῆρι τῆς περιοχῆς του , τήν Ἁγάι Παρασκευή. Ἀπό τούς γονεῖς του, καί τούς μοναχούς –διδασκάλους του γαλουχήθηκε μέ τήν πίστη πρός τόν Χριστό καί μέ τήν φλόγα γιά τήν ἀπελρευθέρωση τοῦ Γένους. Μόλις πληροφορήθηκε ὅτι ὁ παπᾶ -Εὐθύμης Βλαχάβας ἑτοίμαζε ἐξέγερση τῶν κλεφταρματωλῶν μέ ἐπίκεντρο τά Ἅγια Μετέωρα ὁ νεαρός μοναχός ἔγινε στενός καί ἔμπιστος συνεργάτης του. Τό κίνημα τοῦ Βλαχάβα ἐξερράγη τόν Μάϊο τοῦ 1808, ἀλλά ἀπέτυχε, πιθανόν κατόπιν προδοσίας. Ὁ Δημήτριος ὄχι μόνον βοήθησε στήν πνευματική προετοιμασία τῶν ἐξεγερθέντων, ἀλλά καί μετά τήν ἀτυχῆ ἔκβαση συνέχισε νά περιέρχεται τά χωριά καί νά κηρύττει τήν ἐλπίδα, τήν πίστη, τήν ὑπομονή καί τήν ἐμμονή στίς πατροπαράδοτες ἑλληνορθόδοξες ἀξίες. Παρά τό νεαρόν τῆς ἡλικίας του ἦταν δυναμικός ρήτωρ καί ἐθνεγέρτης. Γι’ αὐτό καί ὁ Ἀλῆ Πασᾶς ζήτησε καί ἐπέτυχε νά συλληφθεῖ ὁ Δημήτριος μαζί μέ τόν ἀρχηγό του, τόν ἀγέρωχο ἱερέα καί ὁπλαρχηγό π. Εὐθύμη Βλαχάβα. Σύρθηκαν σιδηροδέσμιοι μέχρι τά Ἰωάννινα καί ρίχθηκαν στά σκοτεινά κελλιά τοῦ φοβεροῦ Σαραγιοῦ.

            Τά μαρτύρια πού ἀκολούθησαν τά εἶδε καί τά περιέγραψε ὁ Γάλλος Πρόξενος καί περιηγητής Φραγκίσκος Πουκεβίλλ. Ὁ νεαρός Δημήτριος ὑπέστη διάφορα εἴδη βασανισμῶν. Ὁ Ἀλῆ Πασᾶς προσπαθοῦσε νά ἐκμαιεύσει πληροφορίες γιά ἐνδεχόμενη ὑποστήριξη πού εἶχε τό κίνημα τοῦ Βλαχάβα ἀπό ξένες δυνάμεις, ἐννοῶντας κυρίως τήν Ρωσία. Ὁ Δημήτριος ἀρνήθηκε νά ἀπαντήσει κάί συνεχῶς ἐπεκαλεῖτο τόν Χριστό γιά νά ἐνισχύεται καί νά ἀντιμετωπίζει τόν πόνο. Ὁ Ἀλῆς τοῦ ζήτησε νά ἀφαιρέσει τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας, τήν ὁποία ἔφερε στό στῆθος του ὁ Δημήτριος, ἀλλά ἐκεῖνος ἀρνήθηκε. Ἡ μανία τοῦ τυράννου καί τῶν βασανιστῶν ἔγινε μεγαλύτερη καί ἐπενόησαν κάθε μορφῆς βασανιστήρια γιά νά κάμψουν τόν Δημήτριο. Τοῦ ἔδεσαν τήν κεφαλή μέ σιδερένια ἁλυσίδα, τήν ὁποία συνέσφιγγαν συνεχῶς, ὅμως μέ τήν ἐπίκληση τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Παναγίας, ὁ μάρτυς ἔθραυσε τήν ἁλυσίδα. Τόν κρέμασαν ἀνάποδα καί τοῦ ἔψηναν τήν κεφαλή ἐπάνω στήν φωτιά, ἀλλά ἐκεῖνος ὑπέμενε καί ἐπέμενε. Ἕνας Τοῦρκος ἀπό τήν Καστοριά βλέποντας τήν πίστη καί τό θάρρος τοῦ Ἁγίου ἐπίστευσε στόν Χριστό καί ἀμέσως θανατώθηκε ἀπό τούς δημίους τοῦ Ἀλῆ.

            Τελικά ὁ Ἀλῆ Πασᾶς διέταξε νά κτίσουν τό σῶμα τοῦ μάρτυρος μέσα σέ τοῖχο! Ἄφησαν σκοπίμως ἔξω ἀπό τόν τοῖχο  τό κεφάλι γιά νά τόν τρέφουν καί ἔτσι νά τοῦ δημιουργοῦν δυσφορία καί νά ἐπιτείνουν τόν πόνο. Ὁ μάρτυς ἐπέζησε 10 ἡμέρες προσευχόμενος καί βασανιζόμενος διά τοῦ ἐντοιχισμοῦ. Στίς 18 Αὐγούστου1808 παρέδωσε τό πνεῦμα καί ἀμέσως ἡ φήμη τῆς ἁγιότητός του διεδόθη μεταξύ τῶν Χριστιανῶν. Ἀπό τίς πρῶτες ἡμέρες μετά τό μαρτύριό του ἄρχισαν νά ἀναφέρονται θαύματα μέ τήν ἐπίκληση τοῦ ὀνόματός του. Ὅπως συνέβη στήν περίπτωση τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ἔτσι καί γιά τόν Νεομάρτυρα Δημήτριο ἡ συνείδηση τοῦ λαοῦ ἔκανε τήν πρώτη ἀνεπίσημη ἁγιοκατάταξη. Τό παράδειγμά του στερέωσε τήν πίστη τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων καί τό αἶμα του πότισε τό δέντρο τῆς λευτεριᾶς, ἡ ὁποία ἦλθε μετά ἀπό λίγα χρόνια  μέ τήν Ἐθνεγερσία τοῦ 1821.

            Ὁ μεγάλος ποιητής Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης ἀφιέρωσε στόν Νεομάρτυρα Δημήτριο καί στόν Ἐθνομάρτυρα παπᾶ – Εὐθύμη Βλαχάβα ( ἐτεμαχίσθη τό σῶμα του μέ ἐντολή τοῦ Ἀλῆ) τό περίφημο ἐπικό ποίημα «Τά Μνημόσυνα». Τό 1984 ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἐνέκρινε τήν Ἀσματική Ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου, ἡ ὁποία συνετέθη ἀπό τόν μοναχό Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη κατόπιν αἰτήματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γρεβενῶν. Τό 2007 ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Γρεβενῶν κ. Σέργιος συνέγραψε τό βιβλίο «Οἱ τρεῖς Ἅγιοι τῶν Γρεβενῶν». Ἐκεῖ κάθε φιλέρευνο πνεῦμα μπορεῖ νά μάθει περισσότερα γιά τόν Ἅγιο Δημήτριο τόν ἐκ Σαμαρίνης καθώς καί γιά τόν Ὅσιο Νικάνορα, τόν κτίτορα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ζάβορδας τόν θαυματουργό (+1519), καί γιά τόν Νεομάρτυρα Γεώργιο ἀπό τό Τσοῦρχλι (νῦν Ἅγιος Γεώργιος) Γρεβενῶν, ὁ ὁποῖος  μαρτύρησε στά Ἰωάννινα τό 1838.

            Θανών ὁ Δημήτριος ἔνδον τοῦ τοίχου

            Τεῖχος ἀπροσμάχητον πιστοῖς ἐδείχθη.

 

Κωνσταντῖνος Χολέβας
Πολιτικός Ἐπιστήμων

29-6-2008

.