«Κλασική Ελλάδα: Εκεί γεννήθηκε ο δυτικός πολιτισμός». Αυτή η φράση
διαφήμιζε, για κάποιες μέρες, τον δεύτερο τόμο μιας «Ελληνικής
Ιστορίας». Αλλά το κυρίως διαφημιζόμενο ήταν ο ελλαδικός επαρχιωτισμός.
Με τη συνεπόμενη (συμπλεγματική) διαστρέβλωση της Ιστορίας.
Για τη
λογική του διαφημιστικού συνθήματος η κυρίως αξία και σπουδαιότητα της
Κλασικής Ελλάδας είναι ότι «γέννησε» τον δυτικό πολιτισμό. Που σημαίνει:
αυτό που μας γυαλίζει, στους επιγόνους, (χάντρες και καθρεφτάκια) το
κάνουμε κριτήριο για την αποτίμηση του ιστορικού παρελθόντος, αλλά και
για τη συγκριτική αξιολόγηση των πολιτισμών. Θα άξιζε τον κόπο να
ξέραμε, τι γνώσεις έχει για την Κλασική Ελλάδα ο «ευρηματικός»
διαφημιστής που σκαρφίστηκε το συγκεκριμένο σύνθημα. Τι βιβλία διάβασε,
τι πληροφορίες έχει για τις απόπειρες πρόσληψης της αρχαιοελληνικής
κληρονομιάς από τη βαρβαρική τότε Δύση, στον σκοτεινό της Μεσαίωνα. Να
μας εξηγούσε ο διαφημιστής, τι θεωρεί πανανθρώπινα σημαντικό από τη
δυτική κατανόηση και αξιοποίηση της Κλασικής Ελλάδας.
Το
πιθανότερο που μπορεί να συνέβη: Ο ευρηματικός διαφημιστής να είναι εν
πολλοίς και με καύχηση ανιστόρητος. Να διέβλεψε όμως οξυδερκέστατα ότι η
μεγάλη μάζα του ελλαδικού πληθυσμού σήμερα αποκλείεται να ενδιαφερθεί
(δεν δίνει δεκάρα) για το τι κατορθώθηκε στην Κλασική Ελλάδα. Και
μοναδική δυνατότητα να προκληθεί περιέργεια και να αγοραστεί ο τόμος, θα
ήταν να συνδέσει η διαφήμιση κάπως, στο υποσυνείδητο του αποχαυνωμένου
ελλαδίτη καταναλωτή, τους «προγόνους» του με την πρώτη ιδέα για μια
πόρσε-καγιέν ή για ένα άι-παντ.
Βέβαια, το παραμύθι ότι «εμείς
δώσαμε τα φώτα στους Ευρωπαίους», δεν είναι τωρινό. Το πιστεύουν
ακράδαντα, εκατόν ογδόντα χρόνια τώρα, οι ενιακόσιοι ενενήντα εννέα
στους χίλιους Ελλαδίτες – από τότε που η θεωρία του Κοραή για τη
«μετακένωση» έγινε επίσημη και κυρίαρχη κρατική ιδεολογία στο
απελευθερωμένο κομμάτι του Ελληνισμού. Ο Κοραϊσμός παγίωσε στους άλλοτε
Ελληνες την ανήκεστη μειονεξία του βαλκάνιου Ελλαδίτη επαρχιώτη: Κέντρο
της Ιστορίας και του πολιτισμού είναι η Δύση, πρωτεύουσες των «φώτων» το
Παρίσι, η Λόντρα, το Βερολίνο, η Βιέννη, η Χαϊδελβέργη, το Μόναχο,
σήμερα και κάποια μεγάλα πανεπιστημιακά και τεχνολογικά κέντρα στις ΗΠΑ.
Μέσα
σε αυτόν τον εκθαμβωτικό κόσμο «των πεφωτισμένων και λελαμπρυσμένων της
Εσπερίας εθνών» η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι παρά μόνο μια
καθυστερημένη επαρχία, «ψωροκώσταινα» στον αυτεξευτελισμό της μειονεξίας
της. Δικό της δεν έχει τίποτα που να αξίζει, το μόνο που έχει αξία
είναι ό,τι παράγεται στη Δύση – γενιές ολόκληρες Ελλαδιτών έμαθαν να
εκτιμούν μόνο ό,τι ήταν «εφάμιλλον των ευρωπαϊκών». Ακόμα και τη γλώσσα
των άλλοτε Ελλήνων πάψαμε να τη διδάσκουμε στα σχολειά, και στο ερώτημα:
γιατί ο Παρθενώνας είναι σπουδαιότερο έργο Τέχνης από τον Πύργο του
Αϊφελ, ούτε ένας στους χίλιους Ελλαδίτες δεν έχει απάντηση. Γιατί να μας
ενδιαφέρει η Κλασική Ελλάδα; Ο,τι είχε να προσφέρει, το αξιοποίησε η
Δύση, στη Δύση πρέπει να προλάβουμε να μοιάσουμε «να κόψουμε δρόμο» για
να μετάσχουμε στα ηδονικά αγαθά της.
Εκατόν ογδόντα χρόνια
παλεύουμε να γίνουμε «Ευρωπαίοι» και τελικά ούτε Ευρωπαίοι είμαστε ούτε
πια Ελληνες, αλλά ένα μπάσταρδο είδος τεταρτοκοσμικής υπανάπτυξης. Θα
μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί αλλιώς τα πράγματα; Ναι, αν είχε έγκαιρα
πολεμηθεί η μειονεξία. Οχι με ρητορικές υπεραναπληρώσεις και εθνικιστικά
φούμαρα, αλλά με τις αυτονόητες πρακτικές που πρόλαβε να εφαρμόσει (όσο
πρόλαβε) ο εκτός ελλαδικού κράτους Ελληνισμός: ο αιγυπτιώτης, ο
μικρασιατικός, ο κωνσταντινουπολίτικος, της Οδησσού, της Τραπεζούντας.
Ελληνες στη γλώσσα, στην εκπληκτική τους παιδεία και στην ιστορική τους
συνείδηση, με ταυτόχρονη οργανική πρόσληψη του επικαιρικού πολιτισμού
της Δύσης και κοσμοπολίτικη άνεση. Φορούσαν το φράκο ή τη μακριά
τουαλέτα στον εξωελλαδικό Ελληνισμό και ήταν άρχοντες, τα φορούσαν οι
Ελλαδίτες και ήταν καραγκιόζηδες. Τη διαφορά την κάνει η ταυτότητα: Οταν
είσαι κάποιος, πατάς στέρεα σε ιστορική συνείδηση και έμπρακτη μετοχή
σε παράδοση πολιτισμού, προσλαμβάνεις ό,τι θέλεις και το κάνεις
υπηρετικό των αναγκών σου. Δεν υποτάσσεις τις ανάγκες σου στο πρόσλημμα
για να φανείς τάχα πρωτευουσιάνος και εσύ, ο κωμικός μίμος του
φανταχτερού που σε θαμπώνει.
Σήμερα πια δεν έχει κανένα νόημα να
εξηγήσεις στον επινοητικό διαφημιστή ότι η μεταρωμαϊκή Δύση, που
κυριαρχεί πολιτιστικά (και όχι μόνο) σε ολόκληρο τον πλανήτη, γεννήθηκε
στους σκοτεινούς μεσαιωνικούς δρυμούς και όχι στην Κλασική Ελλάδα. Στα
μέσα του 12ου αιώνα άρχισε να πρωτοσυλλαβίζει σε λατινική μετάφραση (από
τα αραβικά) τον Αριστοτέλη αναποδογυρίζοντας τους όρους κατανόησής του.
Την ταύτιση του «αληθεύειν» με το «κοινωνείν» τη διέστρεψαν σε
πρωτογονισμό ατομοκεντρικής νοησιαρχίας. Το «μεγαλόψυχον» της ελευθερίας
το υπέταξαν στην απόλυτη προτεραιότητα του «χρησίμου» που οι Ελληνες το
λογάριαζαν βαρβαρότητα. Την πολιτική, από «κοινόν άθλημα» να αληθεύει ο
βίος, την αλλοτρίωσαν σε μηχανισμούς θωράκισης ατομοκεντρικών
«δικαιωμάτων». Τη μεταφυσική αναζήτηση «νοήματος» της ύπαρξης και της
βιοτής τη διαστρέβλωσαν σε επίσης ατομοκεντρική θρησκεία νομικίστικου
ηθικισμού και ψυχολογικής αστυνόμευσης.
Να αναλύσει κανείς τέτοιες
καισαρικές διαφορές Ελλάδας και Δύσης στον σημερινό Ελλαδίτη, είναι σαν
να του μιλάει κινέζικα. Η επίγνωση της διαφοράς, της ενεργητικής
ετερότητας, έχει χαθεί, που σημαίνει ότι ο Ελληνισμός ιστορικά έχει
τελειώσει. Νομίζουμε ότι περνάμε κρίση οικονομική, δεν μπορούμε ούτε
θέλουμε να δούμε ότι ξεπεράσαμε το κρίσιμο όριο αλλοτρίωσής μας. Η
ιστορική εξαφάνιση δεν τεκμηριώνεται μόνο με μετονομασίες. Ονομάζουμε
ακόμα «Αττική» ή «βόρεια ακτή της Κρήτης» περιοχές ελληνικής γης που τις
καταστρέψαμε ολοκληρωτικά και ανεπανόρθωτα – δεν υπάρχουν πια. Τη
γλώσσα που κουτσομιλάει ο πρωθυπουργός μας τη λέμε ακόμα «ελληνικά». Το
στυγνό πολίτευμά μας, της κομματοκρατίας, το ονομάζουμε ακόμα
«δημοκρατία». Τους εγκληματίες αυτουργούς του σκοταδισμού τους λέμε
ακόμα «υπουργούς Παιδείας» – και πάει λέγοντας.
Λογικά, θα
μπορούσε να αντιπαλέψει το συντελεσμένο ιστορικό μας τέλος ένας ιδιοφυής
κοινωνικός αναμορφωτής (όχι ένα κοίτασμα πετρελαίου ή μια φλέβα
χρυσού). Αλλά κοινωνικοί αναμορφωτές δεν εμφανίζονται κατά παραγγελίαν.
Να συνεχίσουμε να βλέπουμε σε κάθε σπιθαμιαία μετριότητα της
επαγγελματικής πολιτικής έναν πιθανό μεσσία και σωτήρα, είναι πια «τέλη
επαίσχυντα».
(Γκροτέσκα εικονογράφηση του ιστορικού μας
ψυχορραγήματος: η απόφαση της αξιωματικής αντιπολίτευσης να στηρίξει
εκλογικά, για δεύτερη τετραετία, τον πιο αδιάντροπα αποτυχημένο δήμαρχο
που γνώρισε ποτέ η Αθήνα μετά την κυρία Ντόρα Μητσοτάκη. Τέσσερα χρόνια
ανύπαρκτος ως δήμαρχος, έχει ο οιηματίας τα προσόντα και για υπουργός
Εξωτερικών στο Ελλαδιστάν, γιατί όχι;).
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_25/07/2010_409272
.
11 comments
Δυστηχώς ο κ. Γιανναράς, στην αναζήτηση ευθυνών για την σημερινή μας κατάντια, εξακολουθεί να τοποθετεί την χρονική στιγμή εκκίνησης της πορείας του Νεοελληνισμού στην δημιουργία του ελλαδικού εθνικού κράτους.
Η απόθεση ωστόσο της συντήρησης και διατήρησης της τωρινής μας πολιτικής ύπαρξης, σχεδόν αποκλειστικά στους ξένους προϋπολογισμούς (και συνεπώς καί στις πολιτιστικές των προτάσεις) αποτελεί το αποτέλεσμα της εξέλιξης και κατάληξής μας. Οι αιτίες οφείλουνε να αναζητηθούνε στο Βυζάντιο και στην τουρκοκρατία, περιόδους τις οποίες ο κ. Γιανναράς για άγνωστους μέχρι τώρα λόγους, συνηθίζει να προσπερνά με αερογέφυρες στηριγμένες σε γενικότητες.
Εξάλλου η τύχη των πολιτιστικών προτάσεων (Κωνσταντινουπολιτών, Οδησσοτών, Τραπεζούντιων) τις οποίες ανυψώνει έναντι της Ελλαδικής είναι γνωστή και οπωσδήποτε όχι καλύτερη του “νεοελλαδικού γραικυλισμού”!
imago, μόλις τώρα ετοιμαζόμουν να περάσω μία «ανακοίνωση» στην ιστοσελίδα του Αντίβαρου μίας νέας πρωτοβουλίας. Της ανάγνωσης του βιβλίου του Χρήστου Γιανναρά «Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα» μέσα από το facebook.
Η διεύθυνση είναι η εξής: http://www.facebook.com/giannaras.orthodoxia.dysi
εκεί θα στέλνονται ανά τακτικά διαστήματα (προς το παρόν περίπου ένα την ημέρα) αποσπάσματα από το βιβλίο.
Θυμίζω ότι ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο βρίσκεται εδώ – http://www.antibaro.gr/node/69
ενώ 3-4 σελίδες αντιγράφηκαν προ ημερών και βρίσκονται εδώ – http://www.antibaro.gr/node/1777
Τώρα που το είπα, να απαντήσω και στο σχόλιό σου. Ο Γιανναράς ΔΕΝ τοποθετεί τη χρονική στιγμή εκκίνησης της «αλλοτρίωσης» (όπως την ονομάζει εκείνος ή της «πορείας του νεοελληνισμού» όπως την ονομάζεις εσύ) στη δημιουργία του ελλαδικού εθνικού κράτους. Οι ρίζες είναι πολύ πιο βαθειές για τον Γιανναρά. Αυτό είναι έκδηλο στο συγκεκριμένο βιβλίο. Οι ρίζες λοιπόν βρίσκονται στο 1354 όταν ο Δημήτρης Κυδώνης μετέφραζε στα ελληνικά τα κείμενα του Θωμά του Ακινάτη, εκστασιασμένος από τα γραπτά αυτά, ενώ δεν μπορούσε να εκτιμήσει, για παράδειγμα, τον σύγχρονό του Γρηγόριο τον Παλαμά.
Περισσότερα στο ίδιο το βιβλίο. Ως τότε, περισσότερα αποσπάσματα εδώ – http://www.facebook.com/giannaras.orthodoxia.dysi
Ανδρέας.
ΥΓ. Να προσθέσω και τη σελίδα του Αντίβαρου στο facebook – http://www.facebook.com/antibaro
Ευχαριστώ πολύ για την εξαιρετική αυτή δουλειά. Ειδικά στο εξωτερικό η πρόσβαση στα βιβλία είναι δύσκολη, αλλά ελπίζω να έχω σύντομα την δυνατότητα να το διαβάσω.
Είναι σημαντικό που έστω και λίγοι, αναζητούν σήμερα τα αίτια της παρούσης καταστάσεως στο βαθύτερο παρελθόν και δεν αναλλώνονται στο να διαμοιράζουν ευθύνες ένθεν και ένθεν μεταξύ κομμάτων και προσώπων της “ας πούμε πολιτικής”, πράγμα που έχουν υπερκορέσει τα ΜΜΕ. Απο την άλλη σκέφτομαι πως ένας άνθρωπος με αρκετή γνώση των θεμάτων, (όπως ο σεβαστός κ. Γιανναράς) θα ήταν χρήσιμο να εκφράσει την όποια πρότασή του, ώστε να βγούμε (έστω και δεκαετίες μετά) απο το πολιτιστικό- πολιτισμικό- γλωσσικό και κοινωνικό τέλμα, που μας κληροδότησαν με υπερηφάνια περισσή οι προγενέστεροι ημών! Τουλάχιστον οι επόμενες γενιές να έχουν να μιλήσουν (αν μη τι άλλο για την προσπάθεια) αποτελμάτωσης από εμάς.
Πρέπει να διαβάσεις Γιανναρά, imago, διότι αυτά που γράφεις δεν έχουν καμμία σχέση μ’ αυτά που πρεσβεύει ο Γιανναράς. Πας να τον βγάλεις και κοραϊκό! Δείχνεις να αγνοείς την σκέψη του όλως δι’ όλου.
Αφού δεν τον “ξέρεις”, πώς σχολιάζεις;
Σε αντίθεση με εσένα φίλτατε, δεν αντιλαμβάνομαι τον Γιανναρά ως ιδεολογία. Μπορεί να συμφωνώ σε ορισμένα αλλά αυτό δεν σημαίνει, ότι όσα υποστηρίζει αποτελούνε για εμένα την αδιαμφισβήτητη αλήθεια. Ούτε ισχυρίστηκα φυσικά ότι κατέχω την αποκλειστικότητα της ερμηνείας αυτών τα οποία γράφει, αλλά διατηρώ φυσικά για τον εαυτό μου το δικαίωμα να σχολιάζω τα γραφόμενά του.
Μπορεί ο Σταλίδης να έχει δίκαιο με την παρατήρησή του σχετικά με την μετάφραση του Ακινάτη, αλλά αυτό δεν ανατρέπει την γενικότερη κριτική του Γιανναρά, στην νοοτροπία η οποία ακολούθησε την δημιουργία του εθνικού μας κράτους, το οποίο αυτός αποκαλεί βαλκανική επαρχία. Εξάλλου ο μηχανισμός της παρακμής ο οποίος κινήθηκε μέσα από την κρατικοποίηση της διανόησης και επιχειρηματικότητας και τον οποίο περιγράφει ο ίδιος, έστω έμμεσα, μπορεί να διαπιστωθεί και σήμερα.
Αυτό το οποίο κατά την άποψή μου αφήνει αναπάντητο ο Γιανναράς, είναι για ποιόν λόγο τελικά, είδη από την Βυζαντινή περίοδο, άρχισε η επικράτηση της δυτικής σκέψης. Κατά την άποψή μου, αυτό δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητο από την γενικότερη επικράτηση της Δύσης, στην ναυτιλία, στην στρατιωτική οργάνωση και φυσικά στην οικονομική υπεροχή. Όλα αυτά σε συνδιασμό με την φύση των συγκρούσεων οι οποίες προηγήθηκαν, συνόδευσαν και ακολούθησαν την άλωση της Πόλης το 1204, οι οποίες ως επί το πλείστον πήρανε μορφή εμφύλιες σύρραξης, μαρτυρούνε μια προηγηθήσα βαθύτατη πολιτική και κοινωνική παρακμή, της οοίας οι αιτίες δεν βρίσκονται μόνο στις επεμβάσεις ξένων και, το κυριότερο, δεν συμβαδίζουνε με την εξιδανικευμένη εικόνα την οποία έχει ο Γιανναράς για την Ορθόδοξη Οικουμένη του Ανατολικού Κράτους.
Εδω ο κοσμος καιγεται κι’ ο Γιανναρας μας τσαμπουναει τα ιδια και τα ιδια, γιατι δεν εχει και τιποτε αλλο να πει.
Ισως θελει να πλασαρει καποιο βιβλιο του, αλλα οπως λενε…
Το γηρας ου γαρ ερχεται μονον.
Swstos o teleutaios sxoliasths. Ta idia kai ta idia pou se telikh analush pleon den exoun shmasia akoma kai an ta dextoume ws swsta.
Πρόκειται για νεκροψία κύριοι.
Αλλά δεν βλέπω τους τεθλιμμένους συγγενείς και τ’ απορφανισμένα τέκνα για να την παραλάβουν!
Απομακρύνονται βλαστημώντας.
Σαφώς και η κλασική Ελλάδα έδωσε τα φώτα στην τότε Ευρωπαική κοινότητα.Δεν είναι το ίδιο
να χτίζεις σύνθετα κτίρια άριστης αισθητικής (Κνωσσός,Παρθενώνας) και να μεταδίδεις μέσω
των αποικιών δημοκρατία και ισονομία ενώ οι άλλοι ζούσαν σε αχυρένιες καλύβες και διέπονταν
από το άγραφο νόμο του βεντετισμού και του φυσικού δικαίου.
`Οσο για την Αναγέννηση δεν το συζητάμε καν.Οι Βυζαντινοί πρόσφυγες λόγιοι κατέφυγαν τον
14ο και 15ο αιώνα στις ιταλικές πόλεις-κράτεις και να διδάξουν στο διψασμένο για γνώσεις
κοινό κλασική γραμματεία με την προοπτική να μάθουν αιδώ και δίκη,να εξανθρωπίσουν τον
υλικό τους πολιτισμό και να εξομοιωθούν πνευματικά με τους Βυζαντινούς για να οργανώσουν
σταυροφορία κατά των Τούρκων.
Νεκτάριος Κατσιλιώτης
Ιστορικός-Εκδότης
Το αρθρο του Γιανναρά είναι μια σωστή διαπίστωση. Με την ακρίβεια και το ρεαλισμό ο οποίος τον κατέχει. Παρακολουθώ χρόνια τα άρθρα του, και βλέπω οτι στις διαπιστώσεις του πέφτει πάντα μέσα σε πρόσωπα και καταστάσεις. Δυστυχώς αυτοί που τον παρανοούν δεν έχουν σχέση με τη γλώσσα και τους ορισμούς των λέξεων και των όρων που χρησιμοποιεί. Για τον φίλο που είπε οτι ο Γιανναράς προσπερνά το Βυζάντιο και την τουρκοκρατία κάνει τεράστιο λάθος. Έχει εκτενέστατα αναλύσει και σε βιβλία και σε κείμενα την άποψη του και την ιστορική μαρτυρία. Αντιθέτως καταγγέλει οτι η αερογέφυρα 25 αιώνων είναι νεοελληνικής παιδείας κατασκεύασμα.
Προσωπικά συμφωνω μαζί του οτι αυτό που διακυβεύεται σήμερα είναι η ύπαρξή μας, το αν έχουμε πρόταση πολιτισμού που ενδιαφέρει την ανθρωπότητα, η αν μιμούμαστε. Το αν υπάρχει ελληνική ιδιεταιρότητα, ή αν μας ενδιαφέρει μόνο η κατα κεφαλην κατανάλωση.
Θα πρέπει οι διαφωνούντες αν θέλουν να καταλάβουν το κείμενο του Γιανναρά να εξετάσουν 1) Τη διαφορά του (γιγαντιαίου) κομματικού με το (ανύπαρκτο) κοινωνικό κράτους στη σημερινή ελλάδα 2)Τον Ελληνικό μεταπραττισμό (μιμιτισμό). 3) Να καταλάβουν οτι ο Γιανναράς κρίνει θεμελιακές δομές της νεοελληνικής ταυτότητας και είναι απόλυτα σωστό να καταφεύγει στην ιδρυτική δομή του κράτους από το 1821 και μετά. 4) Φαντάζομαι πάντως οτι ο κάθε αναγνώστης θα συμφωνήσει με το Γιανναρά οτι στη σημερινή Αττική, δεν υπάρχει ούτε Αττική γη, ούτε Αττική παιδεία. 5) Οτι η πρόσληψη του Αριστοτέλη στη δύση ήταν με αντίστροφους όρους από οτι στην Ελλάδα, δε χρειάζεται να το πει ο Γιανναράς, είναι χιλιομελετημένο. Έγινε πρόσληψη της λογικής ως δύναμη επιβολής, και οχι ως “ορθως σκέπτεσθαι δια το ορθώς κοινωνείν”…
Ας μην κρίνουν τόσο εύκολα και αποσπασματικά το Γιανναρά μερικοί, η ας κάνουν έστω μια προσεκτική ανάγνωση. Γιατι από τα σχόλια τους κατανοώ οτι δεν έχουν κρατήσει τίποτα ουσιώδες, αλλά τα παρεξηγήσιμα.