ΠΛΟΥΣΙΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
Συνεργασία… σε βάθος
του Δημήτρη Μπεκιάρη
Η επιβεβαίωση της ύπαρξης μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου στην θαλάσσια περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στις ακτές του Ισραήλ και της Κύπρου, συγκεκριμένα στις περιοχές Λεβάθιαν και Ταμάρ, εκεί όπου εφάπτονται οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες των δύο κρατών, δημιουργεί νέο πλαίσιο δεδομένων στην ανάπτυξη της πολύ σοβαρής ενεργειακής πολιτικής που ακολουθεί τα τελευταία χρόνια η Λευκωσία.
Στην ΑΟΖ, την οποία έχει οριοθετήσει η Κύπρος, διεξάγει έρευνες η εταιρία αμερικανικών συμφερόντων Noble Energy, η οποία επίσης διεξάγει έρευνες για τον εντοπισμό και την εκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων και στο Ισραήλ.
Η πολιτική αυτή μπορεί να αποτελέσει μια ιδιαίτερα ισχυρή βάση για την συγκρότηση ενός στρατηγικού άξονα Ισραήλ – Ελλάδας – Κύπρου, μιας προοπτικής που έχει καταστεί αντικείμενο συζήτησης σε καλά ενημερωμένους και σοβαρούς κύκλους, στο Τελ Αβίβ, στην Αθήνα και στη Λευκωσία. Σοβαροί κύκλοι στην Κύπρο, εκτιμούν ότι η θεμελίωση της στρατηγικού χαρακτήρα συνεργασίας Λευκωσίας – Τέλ Αβίβ θα ενισχύσει σταδιακά την αξιοπιστία της Κύπρου σε διεθνές επίπεδο και μάλιστα ανεξάρτητα από το συγκυριακό (;) φαινόμενο της σημαντικής διατάραξης των σχέσεων Τουρκίας – Ισραήλ. Και στην Ελλάδα, επίσης πολύ σοβαροί κύκλοι, εκτιμούν ότι η αναγκαιότητα για την οικοδόμηση μιας στρατηγικής σχέσης με το Ισραήλ πρέπει να εμπεδωθεί από το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας και από παράγοντες που διαχειρίζονται τις διεθνείς σχέσεις της χώρας, όχι ως αποτέλεσμα του σκεπτικού ότι η κρίσης στις τουρκοισραηλινές σχέσεις μπορεί συγκυριακά να έχει σημαντικά οφέλη για την Ελλάδα, αλλά ως σταθερή στρατηγική κατεύθυνση αναγνώρισης ότι η σύσφιγξη των σχέσεων Αθήνας – Ισραήλ θα οδηγήσει στην ενίσχυση του γεωπολιτικού ρόλου της Ελλάδας και γιατί όχι στην στρατιωτική υπεροχή της έναντι της Τουρκίας.
Οι σχέσεις της Κύπρου με το Ισραήλ, έχουν ενισχυθεί πολύ σημαντικά το τελευταίο χρονικό διάστημα και η συνεργασία στον τομέα της ενέργειας αποτελεί ισχυρότατη βάση για την ενίσχυση της στρατηγικού χαρακτήρα προσέγγισης, η οποία εκτός του ότι θα ενισχύσει τον γεωπολιτικό ρόλο της Κύπρου στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, θα προσφέρει και στο Ισραήλ τα αναγκαίο στρατηγικό βάθος, το οποίο χρειάζεται, δεδομένου ότι η κρατική οντότητα του Ισραήλ, έπειτα και από την εμφανή υλοποίηση της νεοοθωμανικής πολιτικής της κυβέρνησης Ερντογάν, η οποία επιδιώκει να αναλάβει κυρίαρχο ρόλο, ως προστάτιδα δύναμη του μουσουλμανικού ή του αραβικού κόσμου και να επεκτείνει τις σφαίρες επιρροής της από τα Βαλκάνια έως τον Καύκασο και από τη Μέση Ανατολή, έως τη Βόρεια Αφρική, νιώθει να ασφυκτιά καθώς ο μουσουλμανικός ή ο αραβικός κλοιός σφίγγει δημιουργώντας όλες τις προϋποθέσεις για την αναζήτηση νέων συμμαχικών σχημάτων από την Ισραηλινή ηγεσία.
Το Ισραήλ έχει πάντοτε λόγους να επιζητά την ενίσχυση του στρατηγικού του βάθους στη Μεσόγειο μέσω του άξονα Κύπρος – Κρήτη – Μάλτα – Γιβραλτάρ και η σφοδρή κρίση στις σχέσεις ανάμεσα στο Τελ Αβίβ και την Άγκυρα, παρά την γνωστοποίηση των παρασκηνιακών επαφών ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών Ισραήλ και Τουρκίας, καθιστούν ακόμη περισσότερο πρόσφορο το έδαφος για την ανάπτυξη στρατηγικού χαρακτήρα σχέσης ανάμεσα με την Κυπριακή Δημοκρατία. Πρόκειται για μια σχέση η οποία αναπόφευκτα θα έχει πολλαπλά οφέλη και για την Ελλάδα, η οποία θα ενισχύσει την γεωπολιτική της θέση, ιδιαίτερα σήμερα που διεθνώς αναγνωρισμένα think tanks όπως για παράδειγμα το Stratfor Global Intelligence , κάνουν λόγο για αποδυνάμωση του γεωπολιτικού ρόλου της χώρας εξαιτίας των συνεπειών και των επικείμενων νομοτελειακών αποτελεσμάτων της οικονομικής κρίσης και του δημοσιονομικού αδιεξόδου, ενώ αντίστοιχα αναφέρονται στην ενίσχυση της γεωπολιτικής ισχύος και θέσης της Τουρκίας.
Τα συμφέροντα του Ισραήλ
Οι έρευνες για την αξιοποίηση κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου στην ανατολική Μεσόγειο, δεν ενισχύουν μόνο την στρατηγική σχέση ανάμεσα στη Λευκωσία και το Τέλ Αβίβ, αλλά αποτελούν και το όχημα για την έλευση ισχυρών πολυεθνικών συμφερόντων στον τομέα της ενέργειας και όχι μόνο, στην περιοχή, η παρουσία των οποίων μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα σε ζητήματα που άπτονται της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, όπως για παράδειγμα το Κυπριακό. Η ύπαρξη επενδυτικών και ενεργειακών κολοσσών στο «φυσικό αεροπλανοφόρο» της ανατολικής μεσογείου συνιστά επί της ουσίας θωράκιση για τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου. Το Ισραήλ έχει σοβαρούς, στρατηγικής φύσης λόγους σήμερα να επιδιώκει ξεκάθαρα τη σταθερότητα στην Κύπρο. Δεν είναι, επίσης, τυχαίο ότι μετά τη θύελλα αντιδράσεων που προκάλεσε η στρατιωτική επιχείρηση των Ισραηλινών κομάντος στο πλοίο «Mavi Marmara», Ισραηλινοί ακτιβιστές συμμετείχαν σε νηοπομπή διαμαρτυρίας για την τουρκική κατοχή στο βόρειο τμήμα της Κύπρου με τελικό προορισμό, συμβολικά, τα κατεχόμενα, όπως επίσης δεν είναι τυχαίο ότι η αντίκρουση της τουρκικής επιχειρηματολογίας για την πολιτική του Ισραήλ στην Γάζα, περιλαμβάνει την υπενθύμιση της κατοχής του βορείου τμήματος της Κύπρου από την Τουρκία . Το στοιχείο, όμως, το οποίο μπορεί να εκμεταλλευτεί η κυπριακή κυβέρνηση, είναι το γεγονός ότι η Κύπρος έχει τεράστια σημασία για το αμερικανοισραηλινό σύμπλεγμα συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.
Στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, την οποία έχει οριοθετήσει η Κύπρος διεξάγει έρευνες η εταιρεία αμερικανικών συμφερόντων Noble Energy, η οποία επίσης διεξάγει έρευνες για τον εντοπισμό και την εκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων και στο Ισραήλ. Ήδη από τον Νοέμβριο του 2009 ο Πρέσβης των ΗΠΑ στη Λευκωσία Frank Urbancic είχε ανακοινώσει, τότε, ότι επρόκειτο να ξεκινήσουν έρευνες για φυσικό αέριο και πετρέλαιο στη θαλάσσια περιοχή ανοικτά της Κύπρου, ενώ το υπουργείο Εμπορίου της Κύπρου, ήδη από το έτος 2008 είχε προχωρήσει σε συμφωνία με την εταιρεία Noble Energy για την παραχώρηση του «οικοπέδου 12» στην «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη» της Κύπρου. Η αμερικανική πλευρά ήδη από τότε εκτιμούσε ότι η εμπλοκή της Noble Energy, στις έρευνες για τον εντοπισμό και την εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου, εκτιμούσε ότι η συμβολή της στην αύξηση των αμερικανικών επενδύσεων στην Κύπρο θα ήταν πολύ μεγάλη.
Γενικότερα, η Κύπρος, σε στρατηγικό επίπεδο, έχει πολλά να περιμένει από την εμπλοκή του αμερικανικού και ισραηλινού παράγοντα στους τομείς των επενδύσεων και της ενέργειας. Τυπικό παράδειγμα της σημασίας που προσλαμβάνει η Κύπρος είναι το γεγονός ότι το λιμάνι της Καρπασίας αποτελεί ενδιάμεσο σταθμό για τον ενεργειακό αγωγό, ο οποίος ξεκινά από το Τσεϊχάν και καταλήγει στο Ασκιελόν του Ισραήλ. Εκτός όλων των άλλων, όμως, η Κύπρος αποτελεί μια από τις σημαντικότερες επενδυτικές βάσεις για το Ισραήλ, το οποίο μετά την Τουρκία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη επενδυτική δύναμη στο βόρειο, δηλαδή στο κατεχόμενο τμήμα της Μεγαλονήσου.
Η ενεργειακή πολιτική και η αντίδραση της Τουρκίας
Ο εντοπισμός μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κύπρο και το Ισραήλ, δεδομένης και της έντασης που επικρατεί στις σχέσεις Άγκυρας – Τέλ Αβίβ, δημιουργεί ένα ιδιότυπο τρίγωνο «ισορροπίας του τρόμου» στην ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές «η Τουρκία θα απειλούσε ακόμη και με πόλεμο» προκειμένου να καταστήσει απολύτως σαφείς τις αντιρρήσεις της απέναντι στην προοπτική σύσφιγξης των κυπριο -ισραηλινών σχέσεων στη βάση της ενεργειακής συνεργασίας και των ερευνών για τον εντοπισμό και την εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ήδη η ενεργειακή πολιτική που ακολουθεί τα τελευταία χρόνια η Λευκωσία έχει προκαλέσει έντονη ενόχληση στην Άγκυρα, δεδομένου ότι ήδη η Κύπρος έχει προχωρήσει σε καθορισμό των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών και σε ενεργειακές συμφωνίες με το Λίβανο, τη Συρία και την Αίγυπτο. Το «άνοιγμα» της Κύπρου στο Ισραήλ απαιτεί λεπτούς χειρισμούς από την κυπριακή πλευρά, ώστε να μην διαταραχθεί το σύνολο των ενεργειακών συμφωνιών με άλλα κράτη στην περιοχή, όπως για παράδειγμα με το Λίβανο. Η Βυρηττός παρακολουθώντας με προσοχή τις εξελίξεις αναφορικά με το κοίτασμα φυσικού αερίου το οποίο έχει εντοπιστεί στην θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κύπρο και στο Ισραήλ. Στα δύο σημεία στα οποία βρέθηκαν κοιτάσματα φυσικού αερίου, στα 90 και στα 130 χιλιόμετρα ανοικτά των ακτών του Ισραήλ, εκτιμάται ο όγκος του φυσικού αερίου αγγίζει ακόμη και τα 24 τρις κυβικά πόδια. Η Βυρηττός αναγνωρίζει σήμερα κοινά συμφέροντα με την Τουρκία, η οποία στην περιοχή θέλει να διεκδικήσει το δικό της μερίδιο από τα ενεργειακά κοιτάσματα, όπως το ίδιο επιδιώκει, φυσικά και ο Λίβανος, ο οποίος εξετάζει σήμερα το ενδεχόμενο τα κοιτάσματα φυσικού αερίου να επεκτείνονται εντός των δικής του θαλάσσιας περιοχής. Αποτέλεσμα της κατάστασης λεπτών ισορροπιών που διαμορφώνεται στην περιοχή, η κυβέρνηση της κυπριακής Δημοκρατίας έχει ήδη ζητήσει από τη Βυρηττό να διευκρινήσει άμεσα τα θαλάσσια σύνορα ανάμεσα στα δύο κράτη. Η Τουρκία, πάντως θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα στηρίξει τη Βυρηττό.
Η τουρκική στάση απέναντι στην Ελλάδα
Η Τουρκία, εκτός από την προσέγγιση Κύπρου – Ισραήλ, η οποία καθίσταται όλο και πιο αντιληπτή το τελευταίο χρονικό διάστημα, ανησυχεί και για το ενδεχόμενο να καθορίσει η Ελλάδα τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες. Ήδη η προαναγγελία του υφυπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κ Γιώργου Μανιάτη για την έναρξη ερευνών για τον εντοπισμό και την εκμετάλλευση κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου τόσο στο Αιγαίο, όσο και στο Ιόνιο, προκάλεσαν την άμεση αντίδραση της Άγκυρας, η οποία «έβγαλε» στο Αιγαίο το ερευνητικό σκάφος Cesme το οποίο έπλευσε στη θαλάσσια περιοχή του βορειοανατολικού Αιγαίου, ανάμεσα στις ακτές της Θράκης και της Σαμοθράκης εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Πριν την έξοδο του τουρκικού ερευνητικού σκάφους στο βορειοανατολικό Αιγαίο, η εφημερίδα Χουριέτ έστειλε το πρώτο μήνυμα με αποδέκτη την Ελλάδα, μέσω δημοσιεύματος που έφερε τον τίτλο «Γίνονται προεργασίες για να σηκώσει τους τόνους η Ελλάδα». Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών προχώρησε σε διάβημα προς την Άγκυρα, ενώ το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι δεν υπάρχουν «ζώνες θαλάσσιας δικαιοδοσίας».
Η τουρκική πρόκληση με την έξοδο του Cesme στο Αιγαίο, ήρθε λίγο μετά την υπογραφή σειράς συμφωνιών ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία, μετά την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα. Εκτός αυτού έντονη ανησυχία, τόσο στο υπουργείο Εξωτερικών, όσο και στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας προκαλεί η τουρκική κινητικότητα, πλέον, και στο Ιόνιο, αφού η Άγκυρα έχει συνάψει στρατιωτική συμφωνία με την Αλβανία και έχει προχωρήσει σε στρατιωτική άσκηση ανοικτά της Κεφαλονιάς.
Πριν από περίπου ένα χρόνο, η Τουρκία είχε ανακοινώσει έρευνες για πετρέλαιο στην περιοχή του Καστελόριζου και συγκεκριμένα στη θαλάσσια περιοχή, όπου βρίσκεται το νησάκι της Ρω, ενώ παράλληλα είχαν ενταθεί οι παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη. Τότε Τούρκοι δημοσιογράφοι του καναλιού D είχαν οργανώσει προβοκάτσια, η οποία επανέφερε στη μνήμη όλων τα γεγονότα των Ιμίων. Επί της ουσίας η Τουρκία είχε ενδιαφερθεί για το γκριζάρισμα μιας περιοχής, η οποία ενδέχεται να παρουσιάσει εξαιρετικά μεγάλο ενεργειακό, αλλά και γεωπολιτικό ενδιαφέρον. Σήμερα η Αθήνα ανακοινώνει ότι θα προχωρήσει στον καθορισμό των δικών της Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών, γεγονός που πέραν των ενεργειακών ερευνών προκαλεί πρόσθετη ανησυχία στην Άγκυρα δεδομένου ότι αν και το ζήτημα της υφαλοκριπίδας στο Αιγαίο παραμένει ασαφές, δεν συμβαίνει το ίδιο και της Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες.
Η Τουρκία, ειδικότερα σε ότι έχει να κάνει με τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες και τα κοιτάσματα πετρελαίου, τα οποία ενδεχομένως υπάρχουν στο Αιγαίο έχει σοβαρούς λόγους να ανησυχεί, ιδίως σε ότι έχει να κάνει με την περιοχή του Καστελόριζου, η οποία αποτελεί το σημείο της επαφής των ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου. Η Άγκυρα αντιμετωπίζει με μεγάλο προβληματισμό την προοπτική διαμόρφωσης ενός ενιαίου χώρου και πεδίου δραστηριότητας για την Αθήνα και τη Λευκωσία στον ενεργειακό τομέα, καθώς αν και η Τουρκία αποτελεί επί της ουσίας ισχυρό ενεργειακό κόμβο και πεδίο ανάπτυξης πολυεθνικών και κρατικών συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, του Καυκάσου και της Μέσης Ανατολής, εν τούτοις η ισχυροποίηση των δεσμών της Ελλάδας και της Κύπρου μέσω της Ενέργειας την απειλεί με «γεωπολιτική ήττα» στο Αιγαίο. Όσο το θέμα της υφαλοκρηπίδας παραμένει ρευστό, η Τουρκία θα λειτουργεί προς την κατεύθυνση της αδρανοποίησης στην περιοχή, ιδιαίτερα τώρα που διατυπώνονται σοβαρές σκέψεις για την συγκρότηση ισχυρού άξονα στρατηγικών συμφερόντων Ισραήλ – Ελλάδας – Κύπρου.
http://diplomatia.gr/article/2015/ενέργεια-κοιτάσματα-μεσόγειο-κύπρος-ισραήλ-ελλάδα-μπεκιάρης.html