Thursday 17 August 2023
Αντίβαρο
1830-Απελευθέρωση-Βαλκανικοί Κωνσταντίνος Χολέβας

Ο Ιωάννης Καποδίστριας της Ελλάδας και της Ευρώπης

Κωνσταντίνος Χολέβας-Πολιτικός Επιστήμων

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 –ακριβώς πριν από 180 χρόνια- δολοφονήθηκε από ελληνικό χέρι ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος. Ήταν ξημέρωμα, την ώρα που ο ευλαβής πολιτικός πήγαινε από Όρθρου βαθέος στον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνος στο Ναύπλιο. Ως ένα σύντομο πολιτικό μνημόσυνο στον δημιουργό και ανορθωτή της Νεωτέρας Ελλάδος ας θυμηθούμε ορισμένα στοιχεία από τη ζωή και την προσφορά του.

Ο Κερκυραίος κόμης Καποδίστριας πίστευε ότι ο Ελληνισμός θα αναγεννηθεί μόνον αν παραμείνει ριζωμένος στις διαχρονικές ελληνορθόδοξες αξίες. Διάβαζε κάθε μέρα την Αγία Γραφή και αρχαίους συγγραφείς, όπως ο Πλούταρχος. Είχε πάντα μαζί του την εικόνα της Παναγίας της Πλατυτέρας και μετά τη δολοφονία του ετάφη στη Μονή της Πλατυτέρας στην Κέρκυρα. Τόνιζε την ανάγκη να γαλουχηθούν τα ελληνόπουλα με την Ορθόδοξη Πίστη και τη ακατάλυτη συνέχεια του Ελληνισμού. Όταν έγραφε προς τους ξένους διπλωμάτες υπογράμμιζε τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του Έθνους μας: «Το Ελληνικόν Έθνος σύγκειται από των ανθρώπων, οίτινες από της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως δεν έπαυσαν ομολογούντες την Ορθόδοξον Πίστιν και την γλώσσαν των Πατέρων αυτών λαλούντες».

Όταν εκλήθη να αναλάβει την δημιουργία της Ελλάδος εκ του μηδενός οι Αιγύπτιοι του Ιμπραήμ λεηλατούσαν ακόμη την Πελοπόννησο και οι Τούρκοι κατείχαν πολλά σημεία της Στερεάς. Πίστευε ακράδαντα ότι για να πας στο διπλωματικό τραπέζι έπρεπε πρώτα να έχεις ισχυρό στρατό και να έχεις κερδίσει στο πεδίο των μαχών. Από το 1828 έως το 1831 έδινε τις διπλωματικές του μάχες για την ανεξαρτησία της μικρής Ελλάδος, η οποία εξήρχετο από 400 χρόνια δουλείας, και παράλληλα οργάνωσε τακτικό στρατό, ο οποίος κατεδίωξε τους Τούρκους. Η λαμπρή διπλωματική του δράση σε διεθνές επίπεδο τον είχε κάνει φίλο της Γαλλίας και έτσι το γαλλικό ιππικό με τον Στρατηγό Μαιζόν ανέλαβε την εκδίωξη του Ιμπραήμ από τον Μωριά.

Ο Καποδίστριας είχε μάθει από την εμπειρία του ως συνυπουργός Εξωτερικών της τσαρικής Ρωσίας –μαζί με τον Νέσσελροντ- ότι χρειάζεται συνεχώς να πιέζεις για το εθνικό συμφέρον, να διεκδικείς περισσότερα ώστε να κερδίσεις τελικά έστω και τα μισά. Γνώριζε ότι μία μικρή χώρα πρέπει διαρκώς να επαναδιαπραγματεύεται. Αν άφηνε τα πράγματα όπως αρχικώς τα ήθελαν οι Μεγάλες Δυνάμεις και ο Σουλτάνος, η Ελλάδα που απελευθερώθηκε θα είχε χάσει τη μισή Στερεά και θα ήταν φόρου υποτελής στους Οθωμανούς Τούρκους. Με συνεχή επαναδιαπραγμάτευση επέτυχε την απελευθέρωση όλης της Στερεάς και την κατάργηση της εξάρτησης από τον Σουλτάνο. Χρήσιμο μάθημα και για σήμερα, όταν η επαναδιαπραγμάτευση των όρων της δανειακής σύμβασης καθίσταται αδήριτη ανάγκη.

Η διπλωματική του δράση δεν περιορίσθηκε μόνο στο πλευρό του Ρώσου Τσάρου, τον οποίο πίεζε συνεχώς για τα δίκια των υποδούλων Ελλήνων. Επεκτάθηκε και στη διοργάνωση εκ βάθρων της Ελβετικής Συνομοσπονδίας, γεγονός που αναγνωρίζουν και σήμερα οι Ελβετοί.. Αυτό μάλιστα το πρότυπο θεωρούν ορισμένοι μελετητές ως το πρόπλασμα της Ενωμένης Ευρώπης, γι’ αυτό και χαρακτηρίζουν τον Καποδίστρια ως έναν οραματιστή της ευρωπαϊκής ενοποιήσεως. Ο Καποδίστριας είχε κατανοήσει την ανάγκη για ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των ισχυρών της εποχής για τη διατήρηση της εύθραυστης ειρήνης. Όταν ηττήθηκε οριστικά ο Ναπολέων, οι Άγγλοι κι οι Αυστριακοί πρότειναν τον κατακερματισμό της Γαλλίας. Ο Κερκυραίος σύμβουλος του Τσάρου πρότεινε στη ρωσική διπλωματία να μην υποστηρίξει αυτή την πρόταση, διότι η πλήρης αποδυνάμωση της Γαλλίας θα οδηγούσε σε κηδεμονία της Ευρώπης από τους Άγγλους ή από άλλη δύναμη. Με την επιμονή του η Γαλλία απέφυγε τη διάλυση και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης οι Γάλλοι έστειλαν τον Μαιζόν κατά του Ιμπραήμ , όπως προαναφέραμε.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας παρά την παραμονή και την επιτυχή δράση του στους θαλάμους και τους διαδρόμους της αδίστακτης διπλωματίας των Μεγάλων Δυνάμεων, προσπάθησε να εισαγάγει το ήθος στη διπλωματία. Αντιτάχθηκε στα σχέδια της Ιεράς Συμμαχίας για την κατάπνιξη των απελευθερωτικών κινημάτων διαφόρων λαών. Έχοντας τον πόνο για τη ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ελλάδα, διαφώνησε με ισχυρούς άνδρες της εποχής όπως ο Αυστριακός Καγκελλάριος Μέττερνιχ. Ο Χένρι Κίσσιγκερ, Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ κατά την εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο, στη διδακτορική του διατριβή για τον 19ο αιώνα διαπιστώνει: Δύο ειδών διπλωμάτες υπάρχουν στην παγκόσμια ιστορία. Οι Μέττερνιχ και οι Καποδίστριες! Εννοεί, δηλαδή, ότι ο πρώτος εκφράζει τον κυνισμό και την αδικία εις βάρος των αδυνάτων και ο δεύτερος την ανάγκη να υπάρχουν ορισμένες αρχές και αξίες στις διεθνείς σχέσεις.

Οι σώφρονες Έλληνες της μετεπαναστατικής Ελλάδος, όπως ο Θ. Κολοκοτρώνης, κατανοούσαν ότι για να δημιουργηθεί κράτος με νόμο και τάξη έπρεπε να αφεθεί ο Καποδίστριας να κυβερνήσει με κάποια δόση αυταρχισμού. Οι αγγλόφιλοι, που εφοβούντο την κυριαρχία του ελληνικού εμπορικού ναυτικού στη Μεσόγειο, βρήκαν αφορμή να τον κατηγορήσουν για «αντιδημοκρατικές μεθόδους». Το πνεύμα των ξενόδουλων Μαυροκορδάτων οδήγησε το χέρι του Ναυάρχου Μιαούλη να … κάψει τον ελληνικό στόλο στην Ύδρα ως ένδειξη διαμαρτυρίας κατά του Καποδίστρια. Αν και τον άφησαν να κυβερνήσει μόνο τριάμισυ χρόνια ο Καποδίστριας πρόλαβε να αφήσει τεράστιο αναγεννητικό έργο. Γιατί ήταν έντιμος, ικανός και πατριώτης. Τιμώντας τη μνήμη του ας διδαχθούμε από το έργο του.

Κ.Χ. 27.9.2011

5 comments

Kyriakos Papadopoulos 28 September 2011 at 01:55

Είναι σημαντικό να μνημονεύεται ο Καποδίστριας στις μέρες μας,
αλλά σημαντικότερο να παρατίθενται τα γεγονότα στην ολότητά τους,
και να μην φωτίζεται μόνον μια πλευρά τους.

Θα ήθελα να θίξω ένα μεγάλο ζήτημα: γιατί η αποφυγή
αναφοράς στην σύγκρουση μεταξύ Κοραή και Καποδίστρια;
Και δεν αναφέρομαι μόνο σ’ αυτό το άρθρο, αλλά γενικότερα, διότι τείνουμε να εξωραϊζουμε τα χρόνια της Επανάστασης, της εγκαθίδρυσης περιορισμένης έκτασης ελληνικού Κράτους και την δημιουργία ελληνικού Έθνους, στις διακυρήξεις των τριών πρώτων Εθνοσυνελεύσεων.

Σ’ αυτή την σύγκρουση κρίθηκε και το μέλλον του Κράτους μας εν τη γενέση του:

1) Ο Καποδίστριας πίεσε τον Τσάρο Αλέξανδρο Α’ να στείλει βοήθεια στους εξεγερμένους Χριστιανούς (σημειώσατε: Χριστιανούς και όχι περιοριστικά “Έλληνες”. Άλλωστε ο Capo D’ Istria ήταν Ενετικής καταγωγής), διότι όραμά του ήταν να ιδρυθεί Κράτος με έδρα την Κωνσταντινούπολη και Χριστιανούς πολίτες: μια νέα Ρωμανία.

2) Από την άλλη, ο Κοραής ήδη με το Σάλπισμα Πολεμιστήριον
αναδεικνύει τον πραγματικό στόχο της Δύσης: την εγκαθίδρυση
μεταπρατικού Κράτους – δορυφόρου των Ισχυρών, εντός στενών γεωγραφικών
ορίων. Γι’ αυτό δημιουργεί και αερογέφυρες με την αρχαιότητα,
χαρακτηρίζοντας _τυράννους_ τους “βυζαντινούς” βασιλείς
Ρωμαίων, κάνοντας άλμα δυο χιλιετιών. Τα κείμενα του Κοραή
είναι υποτιμητικά για την υπερχιλιετή χριστιανική μας Παράδοση.

Είναι απορίας άξιο, πώς αποδέχεται τον Καρλομάγνο ως έμβλημα
μιας “ενωμένης Ευρώπης”, ενώ από την άλλη χαρακτηρίζει τον
Ιουστινιανό, φερ’ ειπείν, τύραννο;!

Εκεί εντοπίζεται και η μεγάλη σύγκρουση των ανδρών Καποδίστρια – Κοραή:
ο μεν μας ήθελε Κράτος Ρωμαίων, ο δε μεταπρατικό Κράτος Γραικών.

Θα έπρεπε να αναφερθεί, κατά την ταπεινή μου γνώμη σε ένα
μελλοντικό άρθρο στο Αντίβαρο, η διαφορά
μεταξύ κοραϊκής Μετακένωσης και καποδιστριακού οράματος
για μια ενωμένη Χριστιανοσύνη.

Θα ήταν ίσως καλό να βλέπαμε και πηγές που ν’ αναφέρονται
σε λόγια όπως:

>Ο Κερκυραίος κόμης Καποδίστριας πίστευε ότι ο Ελληνισμός θα αναγεννηθεί μόνον >αν παραμείνει ριζωμένος στις διαχρονικές ελληνορθόδοξες αξίες

Διότι δεν μπορώ προσωπικά να βρω την φράση “ελληνορθόδοξες αξίες”
σε κείμενο το Καποδίστρια. Αν μου διαφεύγει κάτι, θα χαρώ ειλικρινά να δω
την πηγή.

Reply
admin 28 September 2011 at 09:38

Κυριακέ, καλή η ιδέα σου για τη διαφορά μεταξύ Κοραή και Καποδίστρια και ευχαρίστως να δημοσιευθεί και επόμενο άρθρο. Υπάρχει ήδη στο Αντίβαρο αρκετό υλικό που ακουμπάει σ’ αυτό το θέμα. Για να μη διαφημίζω κάποιο συγκεκριμένα, ξεκίνα από την κατηγορία «Ταυτότητα» της Αρθρογραφίας.

http://www.antibaro.gr/articles/%CF%84%CE%B1%CF%85%CF%84%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1

Στο Αντίβαρο δεν αναπαράγεται ειδησεογραφία (εξαιρείται η Αγορά, όπου και πάλι γίνεται επιλεκτική αναπαραγωγή και όχι βομβαρδισμός), κάτι που σημαίνει ότι κατά κύριο λόγο οι αναρτήσεις του έχουν μεγαλύτερη διαχρονικότητα από τον μέσο όρο των αναρτήσεων στο διαδίκτυο. Συνεπώς πάντα αξίζει τον κόπο, αν κανείς έχει τον χρόνο, να αναζητήσει παλιότερα κείμενα.

Ανδρέας.

Reply
Γεώργιος Ἰακ. Γεωργάνας 28 September 2011 at 10:06

Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἀλεξάνδρου Ι. Δεσποτοπούλου «Ὁ Κυβερνήτης Καποδίστριας καὶ ἡ Ἀπελευθέρωσις τῆς Ἐλλάδος». Τὸ ἐκδίδει τὸ Μορφωτικὸν Ἵδρυμα τῆς Ἐθνικῆς Τραπέζης. Τελειώνει ἔτσι :

«Τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος, διατηρῆσαν ἀκμαίαν τὴν αὐτοσυνείδησιν καὶ τὴν ἠθικὴν συνοχὴν αὐτοῦ κατὰ τοὺς αἰῶνας τῆς δουλείας, ἀναπτυχθὲν οἰκονομικῶς καὶ πνευματικῶς κατὰ τὰς τελευταίας ἰδίᾳ πρὸ τοῦ 1821 δεκαετίας, ἐπιδεῖξαν ἐν τῷ συνόλῳ αὐτοῦ κατὰ τὰ ἔτη τῆς Ἐπαναστάσεως θαυμαστὴν εὐψυχίαν καὶ ἀντοχὴν καὶ ἀναδεῖξαν μεγάλης ἀξίας στρατιωτικοὺς ἀρχηγούς, ηὐτύχησε κατὰ τὰ τελευταῖα ἔτη τοῦ Ἀγῶνος νὰ ἀποκτήσῃ διὰ τοῦ Καποδίστρια καὶ ἐξαίρετον πολιτικὴν ἡγεσίαν, ἐν ᾗ καὶ μοναδικὴν διπλωματικὴν ἐκπροσώπησιν· ἔσχεν οὕτω πάσας τὰ προϋποθέσεις διὰ νὰ κατακτήσῃ τὴν πολιτικὴν ἀνεξαρτησίαν αὐτοῦ. Ἡ ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος εἶναι ἔργον τῶν Ἑλλήνων.»

Νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἡ ἰδεολογία τοῦ Καποδίστρια ἦταν ἄκρως ριζοσπαστικὴ γιὰ τὴν ἐποχή του. Ὅμως, οἱ ἱκανότητες καὶ ἡ ἀκεραιότητα τοῦ ἀνδρὸς ὑπεχρέωσαν καὶ τοὺς δριμυτέρους πολεμίους τῶν ἰδεῶν του νὰ ζητήσουν τὶς ὑπηρεσίες του. Σκεφθεῖτε κάτι σὰν τὸν Τσὲ Γκεβάρα (κι αὐτὸς σπουδασμένος γιατρός), Ὑπουργὸ Ἐξωτερικῶν τῶν ΗΠΑ !

ΥΓ Ἐν τάξει, Σλοβένος ἐξ αἵματος καὶ Ἕλληνας καὶ Ὀρθόδοξος ἐκ μετεγγραφῆς μόνον ἦταν ὁ Καποδίστριας καὶ δὲν ἔγραφε Ἑλληνικά, ἀλλὰ σκεπτόταν, πρᾶγμα ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ πολιτογραφεῖ καὶ σήμερα τὸν Ἕλληνα … Θὰ ἔπρεπε … Ὁ Ἰσοκράτης ὐπέβαλε τὴν ἀρχικὴ ἰδέα, ἀλλὰ κάπου στὰ γρανάζια τῆς Ἐλλαδικῆς γραφειοκρατίας ἔχει κολλήσει ἐδῶ καὶ 2300 καὶ κάτι χρόνια. Καλὰ νά `μαστε …

Reply
Kyriakos Papadopoulos 28 September 2011 at 15:51

Κύριε Σταλίδη,

Σας ευχαριστώ θερμά! Είμαι fan του αντιβάρου, και το παίρνω πολύ στα σοβαρά: δεν διαβάζω πια εφημερίδες, παρά μόνο το Αντίβαρο, το Αντίφωνο και δυο ακόμα ειδησεογραφικά πρακτορεία. Οπότε να είστε σίγουρος ότι ήδη “ξεζουμίζω” σιγά-σιγά παλιότερες δημοσιεύσεις.

Θερμότατη παράκληση να δέχεστε το στυλ του σχολιασμού μου, που ίσως να είναι αιχμηρό σε μερικές περιπτώσεις, αλλά το κάνω σκόπιμα. Δεν έχω ωστόσο σαν σκοπό ούτε να προσβάλλω ούτε να μειώσω, πόσο μάλλον αν είμαι από παλιά αναγνώστης ανθρώπων που αρθρογραφούν εδώ. Θέλω να θίξω κάποια θέματα, για τα οποία αποφεύγει να γράψει η εγχώρια διανόηση, λόγω παθών που έχουν εξοντώσει τον λαό μας εδώ και χρόνια. Είναι απίστευτο, αλλά οι περισσότεροι επώνυμοι αρθρογράφοι _αποφεύγουν_ να εκθέσουν δημόσια τις πηγές στην ολότητά τους, φοβούμενοι το ρίσκο.

Πιστεύω ότι γι’ αυτό άλλωστε επιτρέπετε και τον σχολιασμό κειμένων, για να συμπληρώνονται κενά, και όχι για να εγκωμιάζουμε όλη την ώρα τα άρθρα. Αν ήταν να λέμε όλη την ώρα “ζήτω” και “μπράβο”, δεν θα είχε νόημα το Αντίβαρο σαν εγχείρημα. Επειδή ενδιαφέρομαι για την Προσωπική μου ταυτότητα, την εθνική μου Ταυτότητα, όσο κι εσείς, όσο και ο κ. Χολέβας και οι περισσότεροι φίλοι εδώ, μελετώ πολύ συστηματικά, διασταυρώνοντας _πάντα_ τις πληφοροφίες μου.

Γνωρίζετε, σαν μαθηματικός, ότι κάθε κατά δρόμον συναφής χώρος (pathwise connected) είναι και συναφής (connected).

Όλοι μας προσπαθούμε να αποδείξουμε το παραπάνω Θεώρημα για την κοινή μας Ιστορία: την συνεκτικότητα του πολιτισμού μας. Κάποιοι βρίσκουν κάποια μονοπάτια, κάποιοι άλλοι βρίσκουν πως _δεν_ υπάρχει μονοπάτι (path) από ένα συγκεκριμένο σημείο α σε ένα σημείο β.

Και ν’ αποδειχθεί “στο τέλος” ότι ο χώρος μας δεν είναι συναφής, δεν θα είναι καταστροφή. Που για να λέμε την αλήθεια…ο χώρος μας _δεν_ είναι συναφής…υπάρουν σημεία α και β για τα οποία δεν υπάρχει μονοπάτι που να τα συνδέει (ο ελληνισμός του Κοραή, φερ’ ειπείν, με την ρωμηοσύνη του Καποδίστρια). Το ζήτημα είναι να κατανοούμε την ιστορία μας, μελετώντας την σε βάθος. Το _λάθος_ μας είναι να δημιουργούμε μονοπάτια εκεί που δεν υπάρχουν. Και το έχω ξαναπεί, και το ξαναγράφω: ο κ. Χολέβας δημιουργεί τέτοια μονοπάτια. Για όνομα του Θεού: δεν κρίνω τον οποιοδήποτε αρθρογράφο προσωπικά: κρίνω κάποια σημεία στα κείμενά του, που διαστρεβλώνουν, κατά την δική μου γνώμη, τα πράγματα.

Συγχαρητήρια, ειλικρινά, για την όλη προσπάθειά σας. Και συγχαρητήρια και στον κ. Χολέβα που ανοίγει θέματα που πονάνε πολλούς. Εκθέτει επώνυμα την άποψή του για τα πράγματα, παίρνοντας το ρίσκο, κι αυτό είναι αξιόλογο. Γι’ αυτό ακριβώς είμαι σίγουρος ότι θα δέχεται περισσότερο την κριτική, απ’ ότι τα ανούσια εγκώμια. Θα επιμείνω στην παράκλησή μου να προσθέσει, σε μελλοντικό άρθρο του, στοιχεία για την έντονη διαμάχη Κοραή – Καποδίστρια, με αναφορές σε διαφορετικές πηγές, που να καλύπτουν διαφορετικές τάσεις της εποχής που έζησε ο Capo D’ Istria.

Ίσως στο μέλλον να ήταν δημιουργικό να υπάρξει πιο πλούσια αρθρογραφία για τον πόλεμο ιδεών Κοραή – Καποδίστρια, με κείμενα από διαφορετικούς διανοουμένους του τόπου, ειδήμονες και μη, που εκπροσωπούν τις διαφορετικές τάσεις της δικής μας εποχής.

Το ότι έχασε ο Καποδίστριας και νίκησε ο Κοραϊσμός, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην μετέπειτα ιστορία μας. Και αυτό δεν μπορούμε να το προσπερνάμε έτσι απλά.

Με τιμή

Κ.Π.

Υ.Γ.
Θα ήθελα να καταθέσω την δική μου άποψη πάνω στο σχόλιό σας, κ. Σταλίδη, όσον αφορά στην διαχρονικότητα των άρθων του Αντιβάρου. Ακριβώς, το γεγονός ότι δεν υπάρχει περιορισμός στην έκτασή τους, καθιστά _απαραίτητη_ (κατά την ταπεινή μου γνώμη, πάντα!) την αυτοτέλειά τους. Που σημαίνει ότι αν ένα άρθρο “πατάει” σε παλαιότερα άρθρα, τότε αυτά θα πρέπει ν’ αναφέρονται.

Reply
Δημήτριος Χατζηνικολάου 2 October 2011 at 11:00

Άλλο ένα ωραίο και επίκαιρο άρθρο του κ. Κ. Χολέβα. Ας μου επιτραπεί, ωστόσο, μία παρατήρησις. Γράφει ο κ. Χολέβας ότι ο Ι.Κ. “δολοφονήθηκε από ελληνικό χέρι.” Χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις, το μυαλό του αναγνώστη πηγαίνει σ’ αυτά που μας έμαθαν, ότι δηλαδή οι Μαυρομιχαλαίοι σκότωσαν τον Ι.Κ. Ο ταξίαρχος ε.α. κ. Δημήτριος Κοκκινάκης έχει γράψει ένα αξιόλογο δίτομο έργο, όπου παρέχει πληθώρα αποδεικτικών στοιχείων και λογικών επιχειρημάτων, τα οποία δεν αφήνουν καμμία αμφιβολία ότι οι Μαυρομιχαλαίοι είναι αθώοι αυτού του εγκλήματος, γι αυτό και προτείνει αναψηλάφηση της δίκης-παρωδίας του Γεωργίου Μαυρομιχάλη.

Reply

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.