ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ
ΣΤΟ 5οΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ, ΜΕ ΘΕΜΑ «Η
ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ
ΕΛΛΑΔΟΣ», ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ, 26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011.
Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Η σύγχρονη
Μικρασιατική ταυτότητα, δηλαδή η ταυτότητα του σημερινού απογόνου τρίτης ή
τέταρτης γενιάς των Μικρασιατών προσφύγων του 1922, έχει διαμορφωθεί μέσα από
ιστορικές διαδικασίες και με αλλεπάλληλα συστατικά στοιχεία.
Οι προσφυγικοί πληθυσμοί, που ήλθαν υπό δραματικές συνθήκες
στην Ελλάδα το 1922 και με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923, όχι μόνον δεν
αφομοιώθηκαν από τα ήθη, έθιμα, νοοτροπίες και παραδόσεις του εγχώριου
προϋπάρχοντος παλαιοελλαδικού πληθυσμού, αλλά διατήρησαν, αναπαρήγαγαν, και
μάλιστα μετεξέλιξαν και ενδυνάμωσαν την μικρασιατική τους ταυτότητα. Οι περισσότεροι
απόγονοι της πρώτης γενιάς Μικρασιατών προσφύγων, ακόμη και αυτοί που
προέρχονται από μεικτούς γάμους Μικρασιατών με αυτόχθονες (όπου η ταυτότητα
μεταβιβάζεται μητριαρχικά),προσδιορίζουν ακόμη και σήμερα την ταυτότητά τους με βάση την μικρασιατική τους
προέλευση, έμμεσα ή άμεσα ( «πρόσφυγας», «Μικρασιάτης», «είμαστε από την Μικρά
Ασία» κλπ.).Αυτό αποτελεί ασφαλώς ένα εντυπωσιακό φαινόμενο.
Βεβαίως, η
μικρασιατική αυτή ταυτότητα δεν είναι η ταυτότητα ενός Μικρασιάτη που γεννήθηκε
και ζει στην Μικρά Ασία, και κινείται σε μία σύγχρονη μικρασιατική
πραγματικότητα. Η σημερινή μικρασιατική ταυτότητα οικοδομήθηκε με πρώτη ύλη την
μνήμη της παλαιάς μικρασιατικής πραγματικότητας. Αλλά όχι μόνον. Οι
μικρασιατικές μνήμες και η ανάμνηση της χαμένης ευημερίας είναι μέρος μόνον της σημερινής μικρασιατικής
ταυτότητας των προσφύγων τρίτης ή και τέταρτης γενιάς. Σημαντικά συμπληρωματικά
συστατικά στοιχεία της ταυτότητας αυτής είναι η τρομακτική εμπειρία της
Μικρασιατικής Καταστροφής, της Εξόδου του Ελληνισμού από την Ιωνία, οι
τρομακτικές δυσκολίες επιβίωσης και προσαρμογής στο Ελληνικό Κράτος τις πρώτες
δεκαετίες μετά την Καταστροφή, η επίμονη πορεία προς την κοινωνική και
οικονομική άνοδο, οι αρχικές αντιπροσφυγικές στάσεις της παλαιοελλαδικής
κοινωνίας και η πολιτική περιθωριοποίηση των προσφύγων από το κλειστό ελλαδικό
πολιτικό σύστημα, η διαμόρφωση μίας παράλληλης προσφυγικής κουλτούρας δίπλα
στην κυρίαρχη του επίσημου ελληνικού κράτους.
Ένας παράγων που συνέβαλε καθοριστικά στην
επιβίωση και ενδυνάμωση της μικρασιατικής ταυτότητας υπήρξε η εγκατάσταση των
προσφύγων σε συνοικίες περιμετρικά της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και των
επαρχιακών πόλεων, ή σε νεοπαγείς οικισμούς στην ύπαιθρο, που έλαβαν την
ονομασία των χαμένων πατρίδων με το πρόθεμα «νέα» ή και χωρίς αυτό. Πραγματοποιήθηκε
έτσι ένα είδος αναδημιουργίας του χαμένου μικρασιατικού περιβάλλοντος στο
εσωτερικό της ίδιας της παλαιάς Ελλάδας. Έτσι οι πρόσφυγες από την Ιωνία που εγκαταστάθηκαν στην Νέα
Σμύρνη, Νέα Φιλαδέλφεια, Καλαμαριά κλπ., όπως και οι Πόντιοι στην βορειοελλαδική
ύπαιθρο, δεν αναμείχθηκαν με τον γηγενή πληθυσμό που άλλωστε τηρούσε
επιφυλακτική στάση απέναντί τους. Έτσι δεν αφομοιώθηκαν από την προϋπάρχουσα
κουλτούρα. Επίσης οι περιοχές στις οποίες εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες ήσαν
κενές από πληθυσμό και μνήμες, οπότε οι πρόσφυγες δεν προσδιορίσθηκαν από αυτές
αλλά τις προσδιόρισαν οι ίδιοι.
Τέλος, διερευνώντας τα συστατικά και τα επίπεδα αυτής της
ταυτότητας, διακρίνει κανείς εύκολα μία υπερηφάνεια για την συμβολή των
προσφύγων στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας.
Ο ομιλητής
επισήμανε εν κατακλείδι ότι η ελληνοτουρκική προσέγγιση της κυβέρνησης
Βενιζέλου το 1928-32 απέκλεισε την ανάπτυξη ιδεολογικού κινήματος επιστροφής
των Μικρασιατών προσφύγων στις πατρίδες τους, όπως συνέβη σε άλλες αντίστοιχες
ιστορικές περιπτώσεις, π.χ. των Εβραίων. Επίσης η ανάπτυξη εθνικής αστικής
τάξης από τον Κεμάλ απέκλειε από τουρκικής πλευράς την επιστροφή των
Μικρασιατών Ελλήνων, οι οποίοι πριν την Καταστροφή ήλεγχαν την οικονομική ζωή
της Μικράς Ασίας.
Ο ομιλητής εν τέλει
αναφέρθηκε στην καθοριστική συμβολή των Μικρασιατών, που διέθεταν
επιχειρηματική εμπειρία, τεχνογνωσία και κίνητρο, στην οικονομική ανάπτυξη της
Ελλάδας, και ευχήθηκε να συμβάλουν και σήμερα στην έξοδο της χώρας από την
κρίση.
Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών
και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.