Απομονωμένοι οι Κούρδοι για πρώτη φορά από το 2003
H εισβολή του τουρκικού στρατού στο βόρειο Ιράκ δεν αποτελεί μονάχα μια κίνηση αντιπερισπασμού του Ερντογάν για να κατασιγάσει αντιδράσεις των κεμαλικών και του τουρκικού στρατού στις συνταγματικές του μεταρρυθμίσεις υπέρ της μαντήλας. Συνιστούν και διπλωματική κίνηση εκμετάλευσης της στρατηγικής αναβάθμισης της Τουρκίας στα αμερικανικά σχέδια για την Μέση Ανατολή και της απομόνωσης των Κούρδων στο πλαίσιο των νέων αμερικανικών προτεραιοτήτων και πολιτικών σχεδιασμών για την περιοχή.
Η οξεία πόλωση στην Τουρκία στο απότοκο της νομιμοποίησης της μαντήλας στα δημόσια ιδρύματα έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα. Εφημερίδες μαζικής κυκλοφορίας όπως η Χουριέτ, του ομίλου Dogan, κυκλοφορούν με πρωτοσέλιδα όπως «Δέκα χιλάδες ήρωες στο βόρειο Ιράκ», τροφοδοτώντας την γενική εθνικιστική συναίνεση για την εισβολή, oι φήμες για στρατιωτικό πραξικόπημα κατά του ισλαμιστή ηγέτη έχουν εξαφανιστεί και η δικαστική εξουσία αναμένεται να διστάσει να βγάλει θετικές ετυμηγορίες για τις ενστάσεις κατά των μεταρρυθμίσεων του Ερντογάν αναφορικά με τις μαντήλες.
Η επιλογή της χρονικής συγκυρίας έχει ωστόσο ευρύτερη γεωπολιτική σημασία για τον Τούρκο πρωθυπουργό και την χώρα του. Είναι όλο και πιο σαφές με τις τελευταίες εξελίξεις ότι οι φιλοδοξίες των Κούρδων του Ιράκ δεν συμπίπτουν πια με τα αμερικανικά συμφέροντα. Σε καίριο – και συντριπτικό για τα κουρδικά επιχειρήματα – άρθρο του πρόσφατα ο Michael Rubin του American Enterprise Institute σφυροκόπησε τις εμπεδωμένες για καιρό βεβαιότητες για την αξία των Κούρδων «συμμάχων» για τα αμερικανικά συμφέροντα στην Μέση Ανατολή. Με τον αποκαλυπτικό τίτλο «Είναι το ιρακινό Κουρδιστάν ένας καλός σύμμαχος», ο αμερικανός αναλυτής έκρινε ότι ο ηγέτης των Κούρδων του Ιράκ Massoud Barzani μπορεί να αποδειχθεί ένας νέος Γιασέρ Αραφάτ, ένα νέο «αγκάθι στα πλευρά των αμερικανών» καθώς το διεφθαρμένο του καθεστώς μπορεί μονάχα να οδηγήσει σε ενίσχυση του θρησκευτικού συντηρητισμού και άνοδο των ισλαμικών κομμάτων.
Ακόμα πιο κρίσιμο είναι το μήνυμα του Rubin προς τον Μπαρζανί ότι «καθώς τα τουρκικά αεροσκάφη σφυροπούν το ιρακινό Κουρδιστάν είναι καιρός και η Ουώσιγκτον καΙ το Ιρμπίλ, να αναθεωρήσουν τις πολιτικές τους… Ενώ η συμπάθεια προς το Κουρδιστάν είναι κατανοητή, ο Barzani δεν πρέπει να θεωρεί την αμερικανική βοήθεια ως δεδομένη… Δεν πρέπει να υπάρξει διπλωματική νομιμοποίηση και οικονομική βοήθεια, όσο το ιρακινό Κουρδιστάν αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για τους αυτονομιστές του ΡΚΚ». Αυτό που ωμά λέγει στους Κούρδους ο Michael Rubin είναι ότι οι αμερικανοί δεν έχουν πια την στρατιωτική ανάγκη των κούρδων. Κι αυτό διότι βρήκαν ήδη ότι ο καλύτερος τρόπος να εξασφαλίσεις επιρροή για τον περιορισμό της ενίσχυσης των Σουνιτών στην περιοχή είναι με την εξαγορά. Επιτυχείς τέτοιες συμφωνίες με τους ενόπλους Σιίτες του Σάντρ, έχουν μειώσει την αμερικανική εξάρτηση από τους Κούρδους Πεσμεργκά. Κι η αμερικανική στροφή σηματοδοτείται ακόμα πιο καίρια με το θετικό ούς που οι Αμερικανοί τείνουν στις τουρκικές αντι-προτάσεις κατά της παραχώρησης απόλυτης κουρδικής αυτονομίας στο βόρειο Ιράκ, και την αναγνώριση αντ’ αυτής στο πετρελαιοφόρο Κιρκούρκ ειδικού καθεστώτος υπό την εντολή των Ηνωμένων Εθνών. Ενός ελεγχόμενου δηλαδή προτεκτοράτου.
Η Τουρκία στα νέα αμερικανικά σχέδια για την Μέση Ανατολή
Σε πρόσφατο άρθρο του στην Ουώσιγκτον Πόστ, ο διακεκριμένος αναλυτής θεμάτων εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, William Arkin, σημείωσε ότι ο Πρόεδρος Μπους προχωρεί πριν την αποχώρησή του από την προεδρία στην διασφάλιση του πλαισίου που θα δέσει τα χέρια του/της διαδόχου του στην Μέση Ανατολή. Ανοίχθηκε δηλαδή μπροστά μια περίοδος «εμπέδωσης και αναδιοργάνωσης» που δεν προβλέπει όμως σημαντικές αλλαγές για το Ιράκ, του τύπου που θα προσέβλεπαν οι Κούρδοι του Ιράκ.
Τα νέα αμερικανικά σχέδια, στη βάση τους προβλέπουν χρήση λιγότερων αμερικανικών μαχίμων δυνάμεων και ειδικών επιχειρήσεων στο Ιράκ, και την διεξαγωγή των επιχειρήσεων από άλλες βάσεις, ειδικά στο Κουβέιτ. Δισεκατομμύρια δολλάρια έχουν διοχετευθεί για την δημιουργία της κατάλληλης υποδομής, για την ανάδειξη στο Κουβέιτ ενός κεντρικού στρατηγείου επιπέδου «θεάτρου πολέμου» και λογιστικής διαχείρισης, διοίκησης επικοινωνιών, διοίκησης στρατιωτικών πληροφοριών, ομάδας σχέσεων με τις τοπικές κοινωνίες πολιτών, και ιατρικού κέντρου. Πρόκειται για την εγκατάσταση ενός κεντρικού αρχηγείου επιχειρήσεων «πλήρους φάσματος»(full spectrum) με εμβέλεια 27 χωρών, στην Νοτιανατολική Ασία και την Μέση Ανατολή, ενώ η αμερικανική αεροπορία θα έχει επιπλέον αεροπορικές βάσεις στο Κατάρ, το Μπαχρέιν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ομάν. To πιο σημαντικό, εξηγεί ο Arkin, σηματοδοτείται η εγκατάλειψη αρχικών σχεδίων για την εγκατάσταση μόνιμης στρατιωτικής βάσης στο Ιράκ, και το βόρειο Ιράκ μένει χωρίς αμερικανική στρατιωτική παρουσία. Το στρατηγικό αυτό κενό, ασφαλώς αναμένεται να καλυφθεί από την Τουρκία, που αναβαθμίζεται σε στρατηγικό εταίρο των αμερικανών για την διασφάλιση της ειρήνης και σταθερότητας στο βόρειο Ιράκ. Ταυτόχρονα, η Τουρκία πιστώνεται με την δυνατότητα να αποτελεί ένα δυναμικό αντίβαρο στις δυό πηγές αποσταθεροποίησης στην περιοχή, το Ιράν και την Συρία.
Συντονισμένος με τις θετικές για την Τουρκία αυτές εξελίξεις, ο Gungor Uras της φιλεύθερης Milliyet γράφει ότι «Οι ΗΠΑ αναδιαμορφώνουν τώρα την Μέση Ανατολή. Κι ενώ συμβαίνει αυτό, η Τουρκία έχει την επιλογή να καθήσει στο περιθώριο και να παρακολουθεί τις εξελίξεις, ή να αναλάβει ένα ενεργητικό ρόλο. Η υποστήριξη των ΗΠΑ ήταν καθοριστική για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στην Τουρκία, λύνοντας τα προβλήματα των Κούρδων και των Αρμενίων, των σχέσεων με τους γείτονές μας και διατηρώντας την ισχύ του στρατού [μας]… Μην ξεχνάτε ότι οι ΗΠΑ μας έφεραν στον προθάλαμο της Ευρώπης… Ξένο κεφάλαια και δάνεια έρχονται μέσω της Νέας Υόρκης. Το πράσινο φως της Ουώσιγκτον είναι σημαντικό για να εμποδίζονται καθυστερήσεις στο δρόμο για την Νέα Υόρκη [Γουώλ Στρητ].
Σημαντική διάσταση αυτής της στρατηγικής αναβάθμισης είναι η θέση της Τουρκίας στον χάρτη των αγωγών πετρελαίου και αερίου. Κρίσιμες στρατηγικές διασυνδέσεις έχουν ανακύψει στο πεδίο της ενεργειακής ασφάλειας στην περιοχή, καθώς οι δρόμοι της διακίνησης των ενεργειακών πρώτων υλών του βορείου Ιράκ περνούν από την Τουρκία, για την οποία άλλωστε οι ΗΠΑ προορίζουν ένα σημαντικό ρόλο στα προτεινόμενα δίκτυα των δια-Κασπιανών αγωγών ενέργειας. Ο Αραβικός Αγωγός Υγραερίου συνδέει την Τουρκία με το Ιράκ, την Συρία, την Ιορδανία, τον Λίβανο και την Αίγυπτο, ενώ η Τουρκία εργάζεται για την δημιουργία ενεργειακής σύνδεσης με το Ισραήλ. Οπωσδήποτε η αναπτυσσόμενη ενεργειακή αλληλεξάρτηση θέτει την Τουρκία σε πλεονεκτική θέση ενώ η χώρα επαίρεται για τον ρόλο της ως ενεργειακού κόμβου για την Ευρώπη. Και το πετρέλαιο και υγραέριο από το Ιράκ θα εξασφαλίζει την βιωσιμότητα του μήκους 3.300 χλμ αγωγού Nabucco που θα μεταφέρει πετρέλαιο και υγραέριο από την Κασπία μέσω Τουρκίας και της Βαλκανικής στην Δυτική Ευρώπη, ενισχύοντας την Ρωσική επιρροή στην Ευρώπη με σημαντικές συνέπειες για την αμερικανική διατλαντική ηγεμονία.
Η στρατηγική αναβάθμιση της Τουρκίας και η Κύπρος
Στα πλαίσια των γεωστρατηγικών αυτών ανακατατάξεων, ο ρόλος της Τουρκίας ως πολύτιμης σταθεράς συμμάχου των ΗΠΑ έχει σημαντικά αναβαθμιστεί. Σημείο «στροφής» υπήρξε η επίσκεψη Ερντογάν στις ΗΠΑ τον περασμένο Νοέμβριο, όταν ακόμα και η γλώσσα του σώματος, περνώντας από την τυπική χειραψία στο κτύπημα του ώμου, έστειλε τα δικά της εύγλωττα μηνύματα. Η πρόδηλη ρητορεία περιεστράφη γύρω από τα κοινά συμφέρονται στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας κι οι υποδειξεις των Αμερικανών στους Κούρδους φίλους των να περιορίσουν την παρουσία του ΡΚΚ στο ιρακινό Κουρδιστάν ήταν όλο και πιο πιεστικές όσο και ενδεικτικές του νέου κλίματος.
Ακολούθησαν οι ανταλλαγές επισκέψεων ανώτατων στρατιωτικών στελεχών στην Τουρκία, όπως του Αμερικανού στρατηγού James Cartwight στον αρχηγό του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Erbgin Saygun και ομοίως του αρχηγού των αμερικανικών επιχειρήσεων στο Ιράκ, Στρατηγού David Petraeus, με στόχο την καλύτερη ανταλλαγή στρατιωτικών πληροφοριών, που επέτρεψαν στον τουρκικό στρατό να πετύχει πλήγματα ακριβείας στους Κούρδους του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ. Κι η Condoleezza Rice έβαλε απλά το κερασάκι στην τούρτα στην επίσκεψή της τον Δεκέμβριο στην Τουρκία, νομιμοποιώντας τις αεροπορικές επιδρομές της τουρκικής αεροπορίας στο βόρειο Ιράκ από τις 16 Δεκεμβρίου και μετά.
Οι Κούρδοι του Ιράκ φάνηκε ότι ήσαν ένα μικρό αντίτιμο για τους Αμερικανούς για να κερδίσουν την φιλία των Τούρκων στους νέους τους σχεδιασμούς στην Μέση Ανατολή. Με ενθουσιασμό συνόψισε την νέα σχέση ο αρθρογράφος της Hurriyet, Cuneyt Ulsever «Ο μεγαλύτερη χαρά μου στις επιχειρήσεις αυτές του στρατού μας είναι ότι η Τουρκία μπόρεσε να αποδείξει στον κόσμο ολόκληρο ότι είναι η μεγαλύτερη δύναμη στην Μέση Ανατολή. Κι αυτό δεν ειναι μονάχα μια προειδοποίηση για το ΡΚΚ αλλά για τα έθνη της περιοχής για την υπεροχή της Τουρκίας σε τεχνολογία και το ανθρώπινο δυναμικό που την χρησιμοποιεί». Ακόμα και αριστερή Κεμαλική Cumhuriyet έγραψε ότι «μια νέα εποχή ανέτειλε στις τουρκο-αμερικανικές σχέσεις».
Το σημαντικό, όσο και ιδιότυπο στον τρόπο που οι Κούρδοι χειρίζονται την προδότρα μοίρα τους, είναι ότι και οι Κούρδοι του Ιράκ, έχουν εννοήσει την Κισσιγκερική στροφή των Αμερικανών, και έχουν αποδεχθεί μια περιωρισμένης φύσης στρατιωτική επέμβαση των Τούρκων. Άλλωστε, σημειώνει ο αναλυτής M. K. Bhadrakumar (παλαιός διπλωμάτης της Ινδίας στην Τουρκία1998-2001 και σημαντική πηγή του παρόντος) συνιστά περιέργως συμφέρον και των Τούρκων και του Barzani να υπάρξει απρόσκοπτη ροή του πετρελαίου από ένα σταθερό βόρειο Ιράκ.
Και το πεδίο αναφοράς για την ανάδειξη της στρατηγιικού ρόλου της Τουρκίας στους αμερικανικούς σχεδιασμούς δεν αφορά μονάχα την Μέση Ανατολή. Η παρουσία της Τουρκίας στα Βαλκάνια, με τις εξελίξεις στο Κόσοβο να οδεύουν στην κατεύθυνση των Τουρκικών συμφερόντων, αναδεικνύοντας τον ρόλο της Τουρκίας που ηγείται της KFOR (Kosovo Force) στο νότιο Κόσοβο, είναι μια τέτοια ευκαιρία, αν και η υποοδειξη του Πούτιν στο θέμα ανάλογου δικαιώματος της βορείου Κύπρου για απόσχιση είναι μια αμφιλεγόμενη δήλωση. Ο καίριος άλλος χώρος για την επένδυση της στρατιωτικής αυτοπεποίθησης της Τουρκίας ως σημαντικού συμμάχου των ΗΠΑ είναι, κρίνουν οι διπλωματικοί αναλυτές, το Αφγανιστάν, κι οι τουρκικές εφημερίδες ήδη διαβάζουν στις προθέσεις του Μπους την εξασφάλιση εκεί τουρκικού ανταλλάγματος για την υποστήριξη στο βόρειο Ιράκ.
Ο Ερντογάν θα πρέπει να ζυγίσει τον λογαριασμό μιας ανάμιξης υπέρ των ΝΑΤΟίκων δυνάμεων «κατοχής» (στα μάτια των Αφγανών μουσουλμάνων) στο Αφγανιστάν κατά των Μουσουλμάνων Παστού, και θα πρέπει να το κάνει μέχρι την σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Ρουμανία τον Απρίλιο, όταν οι ΗΠΑ θα διαπραγματεύονται σκληρά την αποστολή του ΝΑΤΟ/ISAF στο Αφγανιστάν. Κι η Τουρκία αποτελεί τώρα το καλύτερο στοίχημά τους για ένα πρόθυμο σύμμαχο που θα άλλαζε τα βουνά του Qandil δυο βόρειο Ιράκ για τα αφιλόξενα περάσματα του Hindu Kush στο Αφγανιστάν.
Αλλά ο Ερντογάν θα ξέρει επίσης ότι η συμμαχική του χρησιμότητα θα παίξει και σε ένα άλλο διπλωματικό παιχνίδι που άνοιξε με τις εκλογές στην Κύπρο, και όπου κάθε πόντος που κερδίζει θα είναι πόντος χαμένος για την Κύπρο. Ας γνωρίζει ο νεοεκλεγείς Κύπριος πρόεδρος ότι η δήλωση Ερντογάν στο Μπούργκενστοκ ότι το σχέδιοο Ανάν, ήταν μια «win – win» φόρμουλα, στα μάτια του Τούρκου πρωθυπουργού μπορεί να σημαίνει μονάζα «κερδίζει η Τουρκία κι έτσι κι αλλιώς». Εκεί που την πάτησαν οι Kούρδοι του Μπαρζανί, τί αντιστάσεις είναι σε θέση να προβάλει ο Δημήτρης Χριστόφιας;
.