Χρήστος Θωμόπουλος
Μεγάλο Σάββατο, Ανάσταση του 2009
Είμαι Έλληνας της διασποράς. Η μετοχή σε αυτή την κατηγορία Ελλήνων δεν ήταν αυτονόητη. Είμαι Ελλαδίτης, γεννήθηκα στην Λαμία της φθιώτιδας και μεγάλωσα σε καθαρά Ελλαδίτικο περιβάλλων μεχρι την ηλικία των 18 ετών όταν ξενητέυτικα για πρώτη φορά για σπουδές στην Ρουμανία. Μετά απο πανεπιστήμιο, ειδικότητα ιατρικής και κάποιο χρόνο δουλειάς ακολούθησε ξενιτιά για δεύτερη φορά στην Γερμανία πλέον.
Απαιτητική η κατάσταση στην Γερμανία, διάβασμα συνέχεια, ευθύνη και πίεση, το άγχος κάτι το φυσικό για τους γερμανούς οι οποίοι είναι μεγαλωμένοι σε συνθήκες τελειώτητος, και όποιος δεν τα βγάζει πέρα, χάρη φυσικής επιλογής τα παρατάει, εγκαταλείπει τα πάντα και φεύγει.
Η Ελληνική κοινότητα ζωντανή, με εντυπωσιακή ζωτικότητα, νοικοκύριδες άνθρωποι οι οποίοι απο “Gastarbeiter”, ξένοι αλλόγλωσσοι βιομηχανικοί εργατες κατάφεραν να αντιπροσωπεύουν μια απο τις δυναμικότερες κοινότητες στην Γερμανία (παρά τους όλο και συρρικνούμενους αριθμούς τους), πολλοί με δικά τους μαγαζιά, εστιάτορες στην πλειοψηφία τους αλλά και άλλοι, γιατροί και δικηγόροι.
Διάσπαρτοι σε όλην την απέραντη Γερμανία, σε έναν χώρο 82.000.000 μια χούφτα άνθρωποι, γύρω στις 300.000 οι Έλληνες. Στην βόρεια Βαυαρία όπου μου έτυχε ο λαχνός, όπου δουλεύω εγώ, ελάχιστοι. Κλασσικά τα 3 Ελληνικά μαγαζιά, ο Γιώργος με την οικογένειά του, τα 3 του παιδιά απο τα οποία τα δύο αριστούχοι, φοιτητές νομικής στην Θεσσαλονίκη, απόφοιτοι του Ελληνικού λυκείου του Schweinfurt το οποίο έσβησε λόγω της εγκατάλειψης απο το Ελληνικό δημόσιο και της έλλειψης μαθητών, ο Κυρ Παύλος, ένας τιμιότατος και σωστότατος μαγαζάτορας στο κέντρο της πόλης, καθώς και ο Κυρ Στέργιος, ο πρώτος Έλληνας ριζοσπάστης εστιάτορας με το δικό του ανεξάρτητο μαγαζί, κάμποσες δεκαετίες τώρα χωρίς συνεταιρισμό με Γερμανούς όπως όριζε το παλιό τυπικό, αυτοί, οι οικογένειες τους και μια χούφτα ακόμη οικογένειες. Και εμείς οι γιατροί, σε μια πόλη με 17.000 ψυχές και 6 νοσοκομεία, 8 γιατροί Ελλαδίτες και οι Γιώργος και Γιάννης οι Κυπραίοι, με την πανέμορφη προφορά τους και ένα χαμόγελο να ντύνει πάντα τα προσωπά τους όταν μιλάνε για Ελλάδα και Κύπρο σαν να πρόκειται για πολύτιμα πετράδια κάπου κρατημένα στα βάθη της καρδιάς τους.
Δυστυχώς εκκλησία Ελληνική δεν έχουμε στην πόλη μας. Ο Ελληνικός πληθυσμός έσβησε κατα την οικονομική κρίση της δεκαετίας του ‘ 80 όταν σχεδόν 700 άνθρωποι μετακόμησαν στην οικονομικά σταθερότερη πόλη του Schweinfurt και έχτισαν εκεί το μέλλον τους. Το παλιό παρεκκλήσι του Αγίου Νεκτάριου του Αιγινιώτη το οποίο έστησε με τόσες προσπάθειες ο παπά-Αντώνης το 1981 παραχωρήθηκε τελικά στους νεόφερτους ορθόδοξους οι οποίοι και αντικατέστησαν τους Έλληνες στην θρησκευτική λατρεία, στους Ρώσσους.
Στο Schweinfurt υπάρχει πλέον μια ακμάζουσα Ελληνική εκκλησία με μια κοινότητα σχεδόν 800 Ελλήνων ακόμη και εαν το λύκειο εγκαταλήφθηκε, εκεί πλέον εκκλησιάζει το ποιμνείο του ο πατήρ Αντώνης. Δυστυχώς ο παπούλης είναι μόνος του για μια ολόκληρη επαρχία και έχοντας να εξυπηρετήσει τόσες πόλεις η ανάσταση λαμβάνει χώρα το μεσημέρι του σαββάτου στην Ελληνική εκκλησία του Schweinfurt. Πέρυσι παρακολουθήσαμε την ανάσταση εκεί (και ας ήταν μεσημέρι) όμως η αίσθηση που μας άφησε πικρή.
Έτσι εφέτος αποφασήσαμε να πάμε (εκ νέου) να λειτουργηθούμε την ανάσταση του Κυρίου μας στην παλαιά εκκλησία των Ελλήνων, νύν Ρωσσική εκκλησία του Bischofsheim, μια εκκλησία η οποία συγκεντρώνει Έλληνες (λίγους, τα απομεινάρια της παλαιάς κοινότητας) και Ρώσσους (πολλούς, διοτι οι εκ Ρωσσίας Γερμανοί αντιπροσωπεύουν περίπου το 7% του συνολικού πληθυσμού της Γερμανίας σήμερα, και αρκετοί εξ’αυτών είναι ορθόδοξοι).
Το πρώτο βήμα ήταν να ψάξουμε στο δυαδύκτιο να βρούμε το ωράριο της αναστάσιμης λειτουργίας. Η σελίδα λιτή, γερμανόφωνη, πρώτο δείγμα της πολυπολιτισμικότητας της ενορίας, και με το ωράριο της θείας λειτουργίας για τις πρωηγούμενες και τις επόμενες δυο εβδομάδες (ιστοσελίδα της Ελληνικής εκκλησίας του Schweinfurt δυστυχώς δεν βρήκα, έστω και ένα πρόγραμμα της θείας λειτουργίας στις χειμαζόμενες επαρχίες).
Η αναστάσιμη λειτουργία σε φυσιολογική για εμάς ώρα (στις 23:00 ώρα Γερμανίας) και μια έκπληξη, θεία λειτουργία κάθε Κυριακή αντί κάθε τρίτης εβδομάδας όπως μας συνήθιζαν στην Ελληνική εκκλησία του Schweinfurt (λόγω φόρτου εργασίας του μοναδικού ιερέα, του πατήρ-Αντώνη).
Το ταξίδι σύντομο, γύρω στα 22 χλμ, μέσα στο καταπράσινο ανοιξιάτικο τοπίο, στην τέλεια καλοασφαλτοστρωμένη λεωφόρο, δείγμα της γερμανικής τελειομανείας. Φτάσαμε σύντομα στο μικρό χωριουδάκι του Bischofsheim αλλα οι δρόμοι ήταν ήδη γεμάτοι με παρκαρισμένα αυτοκίνητα, εκατοντάδες άλλοι ορθόδοξοι απο την όλη περιοχή που ήρθαν να εκκλησιαστούνε, να αναστήσουν παρέα σε κοινότητα, να κοινωνήσουν εν ενορία την του Χριστού ανάσταση.
Μετά απο λιγόλεπτο περπάτημα βρήκαμε την εκκλησία, ένα απλό οικοδόμημα, πρώην κατοικία με έναν τεράστιο ρωσσικό σταυρό, περήφανο δείγμα της ορθοδόξου ιδιαιτερότητας σε ένα χωριό το οποίο είναι περήφανο για τις “τρείς εκκλησιαστικές κοινότητες, καθολική, προτεσταντική και ορθόδοξη” όπως λεέι και η πινακίδα στην είσοδο του χωριού. Το όνομα του σημαδιακό, Bischofsheim, στα γερμανικά σημαίνει η επισκοπική οικία/έδρα.
Η θεία λειτουργία σεμνή. Ο κόσμος απλά ντυμένος χωρίς την επιδειξιομανία την συνηθισμένη απο την Ελλάδα, ήμουν ένας απο τους λίγους με γραβάτα και σακάκι στο εκκλησίασμα. Στην γωνία, η Οξάνα η σύζυγος του Σεργκέϊ, με μαντήλα να καλύπτει το κεφάλι της όπως αρμόζει στην εκκλησία. Συνάδελφος η Οξάνα, γιατρίνα, μια ουκρανή με πολύ ζεστή καρδιά, η οποία παλεύει και αυτή να ενσωματωθεί στην σκληρή γερμανική κοινωνία. Ο τυπικός γερμανός με την ευθύνη του, με τις αρμοδιότητές του, καλά οριοθετημένες, συχνά αντιδρά δυναμικά, κλοτσάει απέναντι στην ζεστη ανθρωπιά, δεν είναι συνηθισμένος με την ανθρώπινη πλευρά, μια πλευρά την οποία η Οξάνα έχει και με το παραπάνω. Ο παπάς βγαίνει να λιβανίσει. Η λειτουργία στα ρώσσικα, μεχρις εδώ καμία έκπληξη. Λίγο μετά όμως ακούω τα ίδια λόγια στα γερμανικά! Ακόμη και άν δεν καταλαβαίνω τα ρωσσικά, η λειτουργία στην τοπική γλώσσα μου δίνει πλέον την αίσθηση του οικείου, καταλαβαίνω τι λένε, αναγνωρίζω το σημείο της λειτουργίας στο οποίο βρισκόμαστε (όπως πάντα δεν ήρθαμε απο την αρχή, πιο πολύ στην μέση της λειτουργίας φτάσαμε και εμείς). Τα γερμανικά είναι ακόμη μια ξένη γλώσσα για εμένα μετά απο μόνον 2-3 χρόνια στην χώρα υποδοχής αλλά η λειτουργία, οικεία, τα λόγια ακόμη και σε άλλη γλώσσα μου θυμίζουν τις εμπειρείες απο την ενορία του Αγίου Δημητρίου στην Λαμία, απο την πατρίδα.
Το λιβάνι μυρίζει το ίδιο, τα κεριά στην γωνία δίπλα στην Οξάνα να καίνε και να φωτίζουν την συνάδελφο και φίλη, ρίχνοντας τις σκιές τους και στις υπόλοιπες κυρίες και γιαγιάδες όλες μαντηλοφορούσες, τις ίδιες που είδα και μερικές κυριακές πιο πρίν, όταν ξαναεκκλησιαστήκαμε. Στις ίδιες θέσεις. Απλοί άνθρωποι που ξεριζώθηκαν απο τα σπίτια τους στην μακρινή Ρωσσία, στο Καζακστάν, στην Ουκρανία, ο καθένας με την δική του μακρόσυρτη δύσκολη ιστορία. Φύγαν απο τα σπιτια τους, τις ρίζες τους και τις οικογένειές σου να έρθουν στην πλούσια Γερμανία να δούν προκοπή. Εδώ έγιναν ξένοι, “ρώσσοι”, αυτοί που εκεί πάλι ξένοι ήταν, “γερμανοί” αυτην την φορά, ξένοι στον τόπο τους, ξεριζωμένοι απο τον τόπο τους. Η νοοτροπία που φέρουν διαφέρει απο την αποτελεσματικότητα του γερμανού, πιο ανθρώπινοι αυτοί, πιό χωμάτινοι, ξέροντας ότι όλοι μας κάνουν λάθη, και ουδείς αναμάρτητος, να τους λένε τώρα κάθε μέρα ότι δεν είναι δυνατόν να είναι οτιδήποτε λιγότερο του τέλειου, και ότι πρέπει να προσπαθήσουν περισσότερο. Το γερμανικό ρητό “Nicht geschimpft ist ausreichend gelobt“ (εάν δεν σε βρίσουν/μαλώσουν είναι αρκετός έπαινος) στην απόλυτη εφαρμογή του. Και αυτοί οι άνθρωποι να παλεύουν μακριά απο τα σπίτια τους. Και τότε ακούγεται το “Γκόσποντι πομίλουι”, κύριε ελέησον, και τους βλέπω όλους αυτούς τους ταλαιπωρημένους να πέφτουν στα γόνατα να κάνουν μετάνοιες και τον σταυρό τους. Με μια υπεροχή, κύριοι, άρχοντές παρά την απλότητα των ενδυμάτων τους. Τελικά αυτό είναι το σπίτι τους. Ακόμη και εάν τους συμπεριφέρονται ωσάν σε ξένους τελικά αυτοί οι άνθρωποι, εμείς, φέραμε το σπίτι μας εδω, και όπου είναι ο θησαυρός σου, η καρδιά σου, εκεί είναι και το σπίτι σου, όπου γής και πατρίς. Ακολουθεί και το κύριε ελέησον, στα Ελληνικά αυτήν την φορά, και η λειτουργία επαναλαμβάνεται για άλλη μια φορά, σε μια τρίτη γλώσσα, μετά τα Ρωσσικά και τα Γερμανικά ακολουθεί, ώ τι έκπληξη, και στα Ελληνικά. Η προφορά του πατρός Θεωδόρου (Φιόντορ) εντυπωσιακά καθαρή. Παρατηρώ ότι κάποιοι σταυροκοποιούνται στις Ελληνικές κουβέντες, οι λίγοι εναπομείναντες Έλληνες στο εκκλησίασμα, και δυο κοριτσάκια ανάμεσά τους αλλά όχι περισσότεροι απο 10 άνθρωποι στην κατάμεστη εκκλησία. Εντυπωσιακό το πως κρατιούνται οι ρίζες ακόμη, πως διατηρήται η Ελληνική γλώσσα ακόμη, σε μια εκκλησία με ελάχιστους Έλληνες. Συγκινητικό για εμένα να ακούω την θεία λειτουργία στην γλώσσα μου, να θυμάμαι τα ακούσματα των παιδικών μου χρόνων και όλα αυτά στο νέο μου σπίτι, στον χώρο στον οποίο προσπαθώ να ενσωματωθώ, να πιάσω ρίζες και να στεριώσω.
Νάτος πάλι ο παπα-Φιόντορ, αυτή την φορά με τα κεριά αναμένα με το άγιο φώς. “Νηστεύσαντες και μή νηστεύσαντες ευφράνθητε σήμερον”, “Ει τις εις μόνην έφθασε την ενδεκάτην, μη φοβηθή την βραδύτητα, φιλότιμος γαρ ων ο Δεσπότης, δέχεται τον έσχατον, καθάπερ και τον πρώτον”, “Η τράπεζα γέμει τρυφήσατε πάντες, Ο μόσχος πολύς, μηδείς εξέλθη πεινών”, “Μηδείς φοβείσθω θάνατον, ηλευθέρωσε γαρ ημάς του Σωτήρος ο θάνατος”, “Επικράνθη, και γαρ κατηργήθη”, “Επικράνθη, και γαρ ενεπαίχθη”, “Ανέστη Χριστός, και ζωή πολιτεύεται”
Χριστός βοσκρέσε, Κρίστους ίστ αουφερστάντεν, Χριστός Ανέστη, στην εκκλησία ξεσπάει χαμός, χαρμόσυνη ανάταση των κεριών, όλοι χαίρονται για το κοσμοϊστορικό γεγονός της αναστάσεως του κυρίου, θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασιν ζωήν χαρισάμενος!
Εδώ είναι μια πραγματική ενορία, μια κοινότητα πιστών, χωρίς φανταχτερούς πολυελέους, χωρίς στερεοφωνικά και ηχεία, χωρίς όλη την χλιδή της επίσημης εκκλησίας. Μια κοινότητα πιστών που με το υστέρημά τους στηρίζουν ένα εκκλησάκι, οι οποίοι όμως εκκλησιάζονται τακτικά, μια ενορία ανθρώπων για τους οποίους εδώ είναι το σπίτι μας, οι ρίζες μας, ο λόγος υπάρξεώς μας, η νοηματοδότηση της ζωής μας. Χριστός ανέστη ζωήν χαρισάμενος. Μια νέα ζωή, σε νέα χώρα, σε νέες συνήθειες, με νέα γλώσσα επικοινωνίας αλλά ναι, ανέστη, αληθώς ανέστη, και αυτή η κοινότητα όντως ανέστη, γεννημένη απο τα αποκαϊδια του Ελληνικού εμφυλίου και της μετανάστευσης για μια καλύτερη ζωή, απο τα απορημάδια της διάλυσης των Σοβιέτ και των αναταραχών στον χώρο της ευρασίας, μια κοινότητα αποτελούμενη απο Έλληνες, Ρώσσους, Γερμανούς, Ρουμάνους και κάθε καρυδιάς καρύδι. Μια ζωντανή ενορία όπως σπάνια είδα πίσω στην “πατρίδα”, στην Ελλάδα της επίσημης εκκλησίας και του ιδεολογικοποιημένου ορθοδοξισμού.
Χριστός ανέστη! Christus ist auferstanden! XPICTOC BOCKPECE!