Wednesday 27 March 2024
Αντίβαρο
Αναδημοσιεύσεις Θεωρία Ραφαήλ Καλυβιώτης Ταυτότητα

Ο Συντηρητισμός δεν είναι Συντηρητικός

estetica-sevilla

Του Ραφαήλ Καλυβιώτη

Ένα ίσως από τα μεγαλύτερα προβλήματα του Πολιτικού Φιλελευθερισμού είναι ότι απουσιάζει η έννοια, αλλά και η πραγματικότητα, αυτού που οι Συντηρητικοί ονομάζουν «Κοινότητα». Για τον Πολιτικό Φιλελευθερισμό, η ανεξάρτητη αρχή της Κοινότητας και όλα αυτά που η τελευταία συνεπάγεται όπως η εθνικότητα, η διαχρονία της ιστορίας ως τρόπος ζωής και ως βίωμα που προσδίδει ιδιαίτερο νόημα, ο πολιτισμός, η θρησκεία και η ταυτότητα απουσιάζουν. Αλλά ακόμα και όταν η Κοινότητα καθίσταται παρούσα στις αναλύσεις του Πολιτικού Φιλελευθερισμού αντιμετωπίζεται ως κάτι το δευτερογενές, ως κάτι δηλαδή που πρέπει να διασφαλίζει ότι τα μέλη που ανήκουν σε αυτήν την Κοινότητα αντιμετωπίζονται ως ίσα και συνεπώς ως ελεύθερα. Επομένως, η Κοινότητα για τους θιασώτες του Πολιτικού Φιλελευθερισμού

1) είτε δεν έχει καμία απολύτως αξία διότι δεν πρέπει καν να υφίσταται ως δίλημμα η σύγκρουση Ατόμου – Κοινότητας (αφού το Άτομο και οι ελευθερίες του επουδενί δεν πρέπει να περιορίζονται από κάποια συλλογικότητα)

2) είτε αναγνωρίζεται ως αναγκαίο κακό και κατά αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζεται ως παράγωγο της ισότητας και της ελευθερίας (αφού ο μόνος λόγος ύπαρξης της Κοινότητας είναι για να διασφαλίζει ότι τα Άτομα εντός της θα παραμείνουν ελεύθερα).

Όπως μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό, ο Συντηρητισμός ως κίνημα, έννοια και αντίληψη απορρίπτει αυτήν την πρώτη από τις δύο θέσεις του Φιλελευθερισμού διότι απαξιώνει ολοκληρωτικά την Κοινότητα που αποτελεί το θεμέλιο συστατικό του πρώτου. Κεντρικός άξονας του Συντηρητισμού είναι η πεποίθηση ότι οι κοινές πρακτικές και οι κοινές κατανοήσεις που ενυπάρχουν σε κάθε κοινωνία πρέπει να τυγχάνουν μεγαλύτερης προσοχής. Η Κοινότητα για έναν Συντηρητικό είναι ανάγκη να γίνει αντικείμενο προστασίας και να τεθεί τουλάχιστον στην ίδια ευθεία με την ισότητα και την ελευθερία. Η προτεραιότητα του Ατόμου σε τέτοιο ακραίο βαθμό ώστε να απαξιώνεται οποιαδήποτε συλλογικότητα ως σχήμα εν δυνάμει καταπιεστικό είναι για τον Συντηρητισμό μία ακραία τοποθέτηση του Πολιτικού Φιλελευθερισμού και δεν μπορεί να βρεθεί κανένα κοινό έδαφος για συνύπαρξη αφού οδηγεί σε ένα ακραίο ατομισμό. Ο ακραίος αυτός ατομισμός με τη σειρά του οδηγεί τελολογικά στην Χομπσιανή παρατήρηση του «πολέμου των πάντων κατά πάντων» και άρα στην αναρχία.

Με την δεύτερη τοποθέτηση του Πολιτικού Φιλελευθερισμού ωστόσο, και είναι δυνατόν να υπάρξει κοινός τόπος και να συνυπάρξει ο Συντηρητισμός. Ο τελευταίος άλλωστε δέχεται την ατομική ελευθερία ως μία αδήριτη ανάγκη, ως μία κατάκτηση που οδήγησε τις κοινωνίες προς τα εμπρός και που παρεμπόδισε την κρατική αυθαιρεσία. Μέχρι αυτό το σημείο, Πολιτικός Φιλελευθερισμός και Συντηρητισμός συνταυτίζονται. Από εκεί και ύστερα όμως οι Συντηρητικοί θέτουν ένα επιπλέον υπαρξιακό ερώτημα: «Μπορεί το Άτομο να βρει νόημα στην ιδιωτεία σε μία σύγχρονη πολιτική κοινότητα»; Ενώ ο Πολιτικός Φιλελευθερισμός θεωρεί ως ύψιστο πρόταγμα αυτοπραγμάτωσης τον διαχωρισμό δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας, ο Συντηρητισμός ανθίσταται σε μία τέτοια αντίληψη ως ρηχή και κενή νοήματος. Όσο σημαντικό και εάν είναι να υφίσταται μία κοινωνία ελεύθερων ατόμων δεν επαρκεί από μόνη της για να εξηγήσει το γιατί αισθανόμαστε ένα ιδιαίτερο αίσθημα υποχρέωσης προς τους συμπολίτες μας εν σχέσει με τους πολίτες άλλων κρατών.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο υπεισέρχεται για τον Συντηρητισμό ένας ειδικότερος προσδιορισμός της έννοιας της Κοινότητας, η έννοια του «Έθνους» ή της «Εθνικότητας» (“nationhood”) που προτάσσει την κοινωνική ενότητα και αλληλεγγύη ως μορφές συνεισφοράς των ατόμων σε μία ενιαία πολιτική κοινότητα που διαθέτει ιδιαίτερα και διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με τις άλλες κοινότητες. Για τον Συντηρητισμό η εθνότητα αποτελεί την κινητήριο δύναμη μέσω της οποίας ένας συγκεκριμένος λαός, μίας συγκεκριμένης εδαφικής επικράτειας και με μία συγκεκριμένη ιστορική πορεία ενώνεται για να χαράξει μία συγκεκριμένη διαδρομή. Τα άτομα τα οποία ενυπάρχουν στο έθνος εκτίθενται σε έναν κοινό εθνικό πολιτισμό, μετέχουν σε κοινούς εκπαιδευτικούς και πολιτικούς θεσμούς και μιλούν την ίδια γλώσσα. Η τελευταία αποτελεί το απαύγασμα του πολιτισμού ενός διακριτού έθνους και εμφιλοχωρεί τα διαχρονικά νοήματα τα οποία συγκροτούν την ιδιοπροσωπεία του συγκεκριμένου λαού. Το τί είδους ταυτότητα είναι αυτή που προαγάγεται σε κάθε ξεχωριστό έθνος είναι ζήτημα του ίδιου του λαού που το συγκροτεί. Στην Ελλάδα φερ ειπείν η αποδοχή της Ορθόδοξης παράδοσης αποτελεί συστατικό στοιχείο του ελληνισμού που προσδίδει μία ξεχωριστή ανάγνωση για το τί συγκροτεί τον τελευταίο. Ο πολίτης δηλαδή δεν αντιμετωπίζεται ως ένα απλό νομικό πρόσκομμα, αλλά ως «Πρόσωπο» που λογοδοτεί οικειοθελως στην Κοινότητα. Αυτή η διατήρηση της διαφορετικής ανάγνωσης της ταυτότητας του κάθε έθνους αποτελεί συστατική αξία της ιδεολογίας του Συντηρητισμού.

Η εγγενής ανησυχία του Συντηρητικού υποδείγματος για μία κοινωνία αποξενωμένων ατομιστών είναι ο λόγος που καλεί τους πολίτες να σηκώσουν το φορτίο της πολιτικής συμμετοχής. Ενώ το φιλελεύθερο ιδεώδες του ιδιωτικού βίου είναι να απελευθερωθεί η κοινωνία από τις πολιτικές παρεμβάσεις, ο Συντηρητισμός αξιώνει και υπενθυμίζει ότι η πολιτική αποτελεί πρωτίστως το μέσο για τον ιδιωτικό βίο. Το γεγονός ότι ο πολιτικός βίος κατασκευάζεται από τα μέσα ενημέρωσης, χειραγωγείται από το χρήμα και κυριαρχείται από τους «ειδικούς» αποτελεί το μεγαλύτερο κίνητρο να αυξηθούν τα δημόσια βήματα μικρότερης κλίμακας. Η αποκέντρωση επομένως σε ένα τοπικό, κοινοτιστικό ιδεώδες, και η ολοένα και μεγαλύτερη δυνατότητα πρόσβαση του πολίτη στην πολιτική, αποδυναμώνει την κουλτούρα εξάρτησης των παθητικών ατομιστών που δήθεν έχουν «ανάγκη από μία γραφειοκρατική καθοδήγηση». Από την άλλη, το γεγονός ότι η ελεύθερη αγορά εμφυσεί στα άτομα την ανάληψη πρωτοβουλίας δεν σημαίνει ότι διδάσκει και το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης. Αντίθετα, η μεταφορά μέρους της πολιτικής ευθύνης στα άτομα μέσω των τοπικών ενώσεων της κοινωνίας των πολιτών, αναγάγει σε ύψιστο αγαθό την ιδιότητα του πολίτη, τον κατά Walzer «κριτικό συνεργατισμό» (“critical associationalism”). Ο Συντηρητικός τοποθετείται επομένως ανάμεσα στην κουλτούρα της εξάρτησης από το κράτος και τον απρόσωπο χαρακτήρα των αγορών, προβάλλοντας ένα λησμονημένο χαρακτηριστικό αρετής, την ατομικά κοινωνική ευθύνη.

Εάν λοιπόν είναι κάτι που μπορεί να χαρακτηρίσει με πιο διαυγές τρόπο το τί πρεσβεύει η ιδεολογία του Συντηρητισμού είναι η έννοια της «Ισορροπίας». Διαφυλάσσει δηλαδή ο Συντηρητισμός την κοινωνική ειρήνη στην σύγκρουση Ατόμου – Κοινότητας επιδιώκοντας την ισορροπία ανάμεσα στην Ποικιλομορφία και την Ενότητα. Από τη μία αντιτίθεται στην «πολυπολιτισμική κοινωνία» ως ιδεολόγημα ακραίας Ποικιλομορφίας που διασαλεύει την ενότητα της κυριάρχου εθνικής κουλτούρας. Αλλά και από την άλλη, στον κάθε είδους «περφεξιονισμό» που απαγορεύει στους ανθρώπους να πράττουν αυτό που το κράτος θεωρεί κακή επιλογή ως ακραία έκφανση Ενότητας που εν τέλει συσσωρεύει τις εξουσίες στην κυβέρνηση. Ο Συντηρητισμός σε τελική ανάλυση, «αποθεώνει» την Αριστοτελική «μεσότητα» ως συστατικό αρμονίας αλλά και σταδιακής προόδου η οποία θα επιτυγχάνεται χωρίς ακραίες αντιδράσεις. Αποτελεί τον θεματοφύλακα των επιτυχώς δοκιμασμένων αξιών μίας κοινωνίας διατηρώντας τα καλύτερά της στοιχεία και μην επιδιώκοντας την πρόοδο για την πρόοδο. Η έννοια της προόδου λογοδοτεί στις ανάγκες της Κοινότητας. Χρόνια τώρα στην ελληνική κοινωνία ο Συντηρητικός χώρος φορτίζεται με αρνητικό πρόσημο σε μία κατ’ εξοχίν Εθνική Κοινωνία. Ήρθε η ώρα να αρθούν οι παρεξηγήσεις.

http://www.blemilo.com/2013/11/blog-post_5789.html

3 comments

Γιάννης 9 November 2013 at 00:50

Εξαιρετικό άρθρο.

Reply
Ελευθέριος 9 November 2013 at 11:12

Κείμενο καθαρώς θεωρητικού χαρακτήρα σε μια ευγενή προσπάθεια αναδημιουργίας της συντηρητικής ιδεολογίας ως βιώσιμου σχεδίου για το μέλλον.
Σωστά ο αρθρογράφος επισημαίνει ως κατεξοχήν αντίπαλο την νεοφιλελεύθερη ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς, της οποίας η αρχή εφαρμογής στις δυτικές κοινωνίες ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 από δύο κατεξοχήν συντηρητικούς πολιτικούς, τη Thatcher στο Ηνωμένο Βασίλειο και τον Reagan στις ΗΠΑ, για να πάρει άγριες κανιβαλικές διαστάσεις στην πορεία, κάνοντας φτερό στον άνεμο και αυτήν την ψευδαίσθηση του νεοσυντηρητισμού ότι μπορεί να “ταξιδεύει ελαφρά” με ιδεολογικούς όρους.
Όμως ενώ ο παλιός συντηρητισμός συναντούσε ελάχιστη εσωτερική αντίσταση στις προσπάθειές του να αυτοαναδημιουργηθεί, ο νεοσυντηρητισμός θα ανακαλύψει με τρόπο οδυνηρό ότι αυτό μπορεί να μην είναι δυνατό στο μέλλον.

Reply
Γιάννης Αρ 9 November 2013 at 16:48

Πραγματικά με εντυπωσιάζει που τέτοιες εποχές κρίσης, μπορεί κάποιος να μιλάει για συντηρητισμό και φιλελευθερισμό …..

Η ζωή, φίλοι μου, μας ξεπερνάει και μας αφήνει στοχαζόμενους πίσω ……… Αλλά κατά πολύ κοσμικό τρόπο αυτά τα έχει λύσει προ πολλών αιώνων……… ΠΧ το γιν γιανκ ή το φεύγα στο τάβλι, για να μιλήσω και εγώ θεωρητικά.

Το πρόβλημα με τον συντηρητισμό, θεωρητικά και πρακτικά, είναι ότι εντέλει ΔΕΝ κινήται. Δεν μπορεί να βγει από μία κρίση. Πρακτικά ο συντηρητισμός αφορά την περίοδο των παχιών αγελάδων και φυσικά μόνο με την προϋπόθεση ότι έχει συνειδητοποιήσει ότι ακολουθεί η περίοδος των ισχνών αγελάδων.
Ο φιλελευθερισμός αποτελεί προσωπική υπόθεση και όσο και αν δεν το παραδέχεται οδηγείται στο παράγει εξουσιαστές που μάλιστα είναι ασύδοτοι.

Καί ο συντηρητισμός και ο φιλελευθερισμός αν ειδωθούν σαν τρόπος ζωής και όχι σαν μέσα που εφαρμόζονται ευκαιριακά προσαρμοζόμενα στις καταστάσεις φτιάχνουν άθλιους ανθρώπους και ακόμα ποιό άθλιες κοινωνίες.

Το ζητούμενο είναι να αντιληφθούμε ότι είμαστε εξαρτημένοι από τον διπλανό μας και από την φύση ….μόνο έτσι θα μπορούμε να βρίσκουμε το μέτρο και της ελευθερίας μας και των υποχρεώσεων μας …. και φυσικά δεν αναφέρομαι σε θρησκείες αλλά στην απλότητα που προκύπτει από την ζωή ενός ανθρώπου στην φύση και στην κοινωνία

Παραδείγματα θα μπορούσα να φέρω πολλά αλλά και πάλι το ζητούμενο είναι να βγούμε δυνατοί από την κρίση και αυτή την γνώση και εμπειρία να την μεταφέρομαι σε όλο τον κόσμο

Reply

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.