Είναι πολλαπλώς αποδεδειγμένο, όσο και εκπληκτικά αγνοημένο, το γεγονός ότι το συλλογικό κακό (γενοκτονίες, εμφύλιοι, τυραννίες κ.λπ.) δεν οφείλεται σε διαστροφή της αυτοεπιβεβαιωτικής τάσης, στις ατομικές κακίες που περιγράφουν οι χρηστομάθειες όλου του κόσμου, αλλά σε διαστροφή της αυθυπερβατικής τάσης. Τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας γίνονται εν ονόματι της “αληθινής θρησκείας”, της “κοινωνικής δικαιοσύνης”, των “δικαιωμάτων του ανθρώπου” κ.λπ. Το άτομο με τη διεστραμμένη προσωπική συνείδηση πολύ εύκολα γίνεται φορέας του συλλογικού κακού, γιατί η ταύτισή του με την “αλήθεια” του ιδανικού του εξασφαλίζει “ήσυχη συνείδηση”. Ενώ πρόθυμα οι μάζες οδηγούνται στην αλληλοσφαγή, αν προπορεύεται η σημαία του ιδανικού. Ο άνθρωπος θέλοντας να γίνει άγγελος γίνεται διάβολος, όπως είπε ο Πασκάλ.