Γράφει ο Δημήτρης Παράξενος(*)
ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΙΩΝΑ
Παναγιώτης Κονδύλης
εκδ. Θεμέλιο, 1998
Ο Παναγιώτης Κονδύλης ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες φιλοσόφους. Μελέτησε
σε βάθος ένα τεράστιο εύρος γνώσεων και γεγονότων και εκτιμήθηκε στο εξωτερικό για το έργο του. Στο βιβλίο ‘Από τον 20ό στον 21ο αιώνα’ καταπιάνεται με ζητήματα διεθνούς πολιτικής εν όψει παγκοσμιοποίησης.
Βασικό μέλημα του συγγραφέα είναι να καταλάβει ο αναγνώστης σοβαρά προβλήματα της σύγχρονης εποχής χωρίς ιδεολογικά γυαλιά, δεξιάς ή αριστερής απόχρωσης. ‘Καταλαβαίνω’ σημαίνει αντιλαμβάνομαι την ουσία του προβλήματος, τα αίτια και τις ενδεχόμενες συνέπειές του, ώστε να μπορώ να προτείνω ρεαλιστικές λύσεις. Οι πεποιθήσεις για το μέλλον που δε στηρίζονται σε εμπειρικά δεδομένα, χαρακτηριστικό των πολιτικών ιδεολογιών, αποτρέπουν κάτι τέτοιο.
Για παράδειγμα, η πεποίθηση τόσο του φιλελευθερισμού όσο και του σοσιαλισμού ότι θα έρθει μια κοινωνία ευημερίας και ασφάλειας χάρη στην τεχνολογία και την αφθονία των αγαθών εδράζεται σε άγνοια του γιατί οι άνθρωποι συγκρούονται μεταξύ τους. Όπως εξηγεί ο Κονδύλης, ο άνθρωπος επιθυμεί πρωτίστως το αγαθό που έχει ιδιαίτερη αξία και ιδιαίτερη αξία έχει το αγαθό που σπανίζει.
Συνεπώς λόγοι συγκρούσεων υπάρχουν πάντα και το ζήτημα είναι πώς αυτές διευθετούνται. Κάποιοι πιστεύουν ότι ένα παγκόσμιο κράτος θα έλυνε το πρόβλημα, όμως δεν εξηγούν πώς θα δημιουργηθεί, γιατί θα έδειχνε την ίδια φροντίδα για όλες τις περιοχές του (ακόμη κι αν μπορούσε να το κάνει) και γιατί θα παρείχε στους πολίτες του τα ίδια δικαιώματα με τα σύγχρονα εθνικά κράτη.
Όσο για την πίστη ότι η εξάπλωση των δημοκρατιών δυτικού τύπου και η πύκνωση των εμπορικών συναλλαγών και της επικοινωνίας θα άρουν τα αίτια των πολέμων, έχει διαψευστεί από την ιστορία επανειλημμένα και στηρίζεται σε άγνοια της φύσης του πολέμου και των κρατών.
Επίσης, τολμηρός όπως πάντα, ο συγγραφέας τονίζει ότι στις άλλες χώρες η ηθική χρησιμοποιείται από τις κυβερνήσεις για να νομιμοποιεί την πολιτική ενώ στην Ελλάδα νομίζουμε ότι η πολιτική οφείλει να ακολουθεί τα κελεύσματα της ηθικής. Ως αποτέλεσμα της άγνοιας της λειτουργίας του διεθνούς συστήματος, η σχετική θέση της Ελλάδας μέσα σε αυτό επιδεινώνεται διαρκώς.
Ο Παναγιώτης Κονδύλης γράφει εδώ σχετικά απλά, δηλαδή το συγκεκριμένο βιβλίο είναι λιγότερο δύσκολο π.χ. από το ‘Θεωρία του Πολέμου’. Βέβαια κάποια κεφάλαια είναι απαιτητικά και γενικά χρειάζεται γνώση ιστορίας και φιλοσοφίας. Με εντυπωσίασε ως συνήθως ο τρόπος σκέψης του, πολύ ψύχραιμος και μεθοδικός, βασισμένος στα δεδομένα και σε λογικούς συνειρμούς. Είναι ίσως ο μόνος Έλληνας στοχαστής που χρησιμοποίησε το έργο του Μαρξ εργαλειακά, χωρίς την εσχατολογική του διάσταση. Μια τέτοια προσέγγιση τον καθιστά λιγότερο μαρξιστή από όσο νομίζει, ταυτόχρονα όμως του επιτρέπει να διεισδύει πίσω από τα φαινόμενα και να τα ερμηνεύει με σπάνια πνευματική διαύγεια.
(*): ο αρθρογράφος επιθυμεί να κρατήσει την ανωνυμία του. Εμείς γνωρίζουμε το ονοματεπώνυμό του