Χρήστος Θωμόπουλος
Παρουσιάστηκε στο Αντίβαρο προ ημερών μια εξαιρετική ανάλυση της μακροχρονιας προοπτικής της Ελληνικής οικονομίας υπο το βάρος των δομικών αλλαγών που αναμένεται να λάβουν χώρα στα επόμενα χρόνια. Οι βασικοι άξονες είναι η μετακίνηση απο το αναπτυξιακό μοντέλο “η Ελλάδα να γίνει ενα απέραντο Μανχαταν” σε τρείς βασικά άξονες: α) απο το κέντρο στην περιφέρεια, β) απο την παροχή υπηρεσιών στην παραγωγή, γ) απο τα μεγάλα μεγέθη στα μικρά.
Εδώ θα ήθελα να κάνω την δική μου συνεισφορά, με αφορμή το παραπάνω άρθρο, το οποίο με βρίσκει σύμφωνο. Άν διαβάζοντας το εν λόγω πόνημα κάποιος απογοητευθεί, απελπιστεί, θα ήταν φρόνιμο να παρουσιάσουμε και κάποιες στρατηγικές οι οποίες να αναδείξουν την θετική αξία της αλλαγής στην οποία είναι καταδικασμένη η χώρα μας.
Θα χρησιμοποιήσω τους άξονες τους οποίους έχει ήδη παρουσιάσει ο συνάδελφος:
Απο το κέντρο στην περιφέρεια: εμφανίζεται επιτέλους για πρώτη φορά μετά απο δεκαετίες μια αυθεντική δυνατότητα αποκέντρωσης της Ελλαδικής οικονομίας. Η αποκέντρωση σημαίνει την απελευθέρωση των τοπικών δυνάμεων οι οποίες είναι και πιο κοντά στις επενδυτικές ευκαιρίες, επιτρέπει έτσι την εξοικονόμιση χρόνου σε ένα περιβάλλον το οποίο κινήται με αστραπιαίες δυαδικτιακές ταχύτητες, όπου σε δέκατα του δευτερολέπτου λαμβάνονται αυτοματοποιημένες αποφάσεις που είναι κριτικής σημασίας για την αποκτηση ή απώλεια περιουσιών. Εάν το κέντρο βάρους λοιπόν μεταφερθεί απο την Αθήνα στην επαρχία υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, νέες μικρομεσαίες επιχειρήσεις στον τομέα του τουρισμού και της εστιάσεως αλλά και στον τομέα της παροχής υπηρεσιών και παραγωγής, τοπικών προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία. Αστικά κέντρα της επαρχίας τα οποία μεχρι τώρα ζούσαν κάτω απο την σκιά της Αθήνας έχουν έτσι την ευκαιρία να απελευθερώσουν τις δυνατότητές τους και να ανοίξουν τα φτερά τους προσφέροντας στην οικονομία. Βασική προϋπόθεση είναι ο περιορισμος της γραφειοκρατίας και η αύξηση της ταχύτητας διεκπαιρεώσεως των υποθέσεων στο γενικό κράτος και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η έλλειψη χρημάτων για πέταμα εξαιτίας της κρίσεως υποχρεώνει ήδη την δημόσια διοίκηση να εξορθολογισθεί, μια τάση η οποία θα συνεχιστεί και στο μέλλον (ούκ αν λάβεις παρα του μή έχοντως) οπότε το κράτος υποχρεούται να λειτουργεί με περιορισμένες πηγές.
Ο δεύτερος άξονας είναι η μετατόπιση απο την παροχή υπηρεσιών στην παραγωγή. Η αγροτική παραγωγή είναι ένα προϊόν το οποίο υπο τις νέες συνθήκες καλείται να αποκτήσει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία (ονομασία προελεύσεως, ετικέτα, βιολογικές πιστοποιήσεις κλπ). Το πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες ανταγωνιστικές γειτονικές χώρες μέλη τηε Ε.Ε. Όπως η Βουλγαρία και Ρουμανία είναι ότι η περίοδος των παχέων αγελάδων έχει ήδη δημιουργήσει μια υψηλής ποιότητας υποδομή στον τομέα των μεταφορών και τηλεπικοινωνιών. Η παραγωγή στην Ελλάδα μπορεί να είναι αποκεντρωμένη αφού υπάρχουν αυτές οι υποδομές ώστε να μπορεί μεταφερθεί το τοπικά παραγόμενο προϊόν στο πλησιέστερο λιμάνι ή αυτοκινητόδρομο και έτσι να εξαχθεί σε όλη την ευρωπαϊκή οικονομική ενδοχώρα.
Η παροχή υπηρεσιών καθεαυτή ήδη κερδίζει απο την μείωση του κόστους πρόσβασης σε μια πραγματικά παγκόσμια αγορά (global market) μέσω του διαδυκτίου. Το κόστος παροχής υπηρεσιών πέφτει καθώς δεν χρειάζεται να ξανανακαλυφθεί ο τροχός εκ νέου για κάθε πελάτη. Το μέλλον βρίσκεται σε διαδυκτιακά γραφεία λογιστών με αυτοματοποιημένα τμήματα της εργασίας τους, σε διαδυκτιακά δικηγορικά γραφεία όπου μεγάλο μέρος των υπηρεσιών μπορούν να γίνουν αυτόματα κ.ο.κ. Ένα μικρό πάγιο για τις αυτοματοποιημένες υπηρεσίες και μια μικρή πληρωμή για υπηρεσίες/πακέτα μπορεί να μειώσει το κόστος, επιτρέποντας έτσι σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις να απλωθούν και να επεκταθούν πουλωντας το προϊόν τους σε όλο και μεγαλύτερες αγορές κάνοντας οικονομίες κλίμακος. Αυτή η λύση έχει ήδη επιτρέψει στα διαδυκτιακώς ανεπτυγμένα κράτη να επεκτείνουν την οικονομία τους.
Ο τρίτος άξονας (απο τα μεγάλα μεγέθη στα μικρά) εφάπτεται ήδη των ανωτέρω. Ο κύκλος της κατασκευής έργων-μεγαθηρίων όπως η γέφυρα Ρίο Αντίριο, χιλιάδων χιλιομέτρων εθνικών οδών καθώς και τούνελ έκλεισε. Τώρα ήρθε η ώρα των πολλαπλασιαστών οικονομικής ισχύος.
Ένας απο τους σημαντικότερους πολλαπλασιαστές οικονομικής ισχύος είναι η μηχανοργανωση. Η μηχανοργάνωση επιτρέπει την ταχύτατη μεταφορά δεδομένων καθώς και την αυτόματη επεξεργασία τους σύμφωνα με προαποφασισμένους κανόνες. Η αυτόματη επεξεργασία δεδομένων επιτρέπει την μείωση του προσωπικού καθως και αυξάνει τον βαθμό διαφάνειας στην δημόσια διοίκηση. Πρωτοβουλίες τύπου opengov ανήκουν σε αυτή την κατηγορία αυξάνοντας την αμεσότητα της δημοκρατίας. Αξίζει να αναφέρουμε εδώ την πρόσφατη ψήφιση του Ισλανδικού συντάγματος το οποίο προετοιμάστηκε, συζητήθηκε και βελτιώθηκε υπό συνθήκες αμέσου δημοκρατίας χάρη και μέσω των κοινωνικών δικτύων.
Το σημαντικότερο όμως στοιχείο στην μηχανοργάνωση είναι η δυνατότητα διασυνδέσεως των διαφόρων έργων και όχι ο κατακερματισμός των βάσεων δεδομένων. Εδώ διαφαίνεται η αξία του λογισμικού ανοιχτού κώδικα. Το φαινόμενο του λογισμικού ανοιχτού κώδικα ξεκίνησε στις αρχές τις δεκαετίας του 80 όταν δημιουργήθηκε το πρώτο σύστημα GNU project από τον Richard Stallman και την free software foundation. Το γνωστότερο έργο αυτού του κινήματος είναι το γνωστό Linux.
Το λογισμικό ανοιχτού κώδικα επιτρέπει στον οποιδήποτε να αναλάβει την μετεξέλιξη ενός λογισμικού μιας και ο κώδικας είναι ανοιχτός και διαθέσιμος. Ο κάθε χρήστης μπορεί να προσθέσει λειτουργίες ανάλογα με τις ανάγκες του και να προσαρμόσει το λογισμικό κατα το δοκούν. Στην συγκεκριμένη οικονομική συγκυρία το πλεονέκτημα του λογισμικού ανοιχτού κώδικα είναι ότι μπορούν να προσληφθούν Έλληνες προγραμματιστές για αυτήν την προσαρμογή, έτσι να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας σε έναν ευαίσθητο τομέα και πάνω απο όλα, διατηρώντας τα χρήματα στην τοπική οικονομία και συντηρόντας την τοπική κατανάλωση.
Ένας δεύτερος πολλαπλασιαστής οικονομικής ισχύος είναι οι πράσινες τεχνολογίες. Ήδη έχουν διατυπωθεί πολλά σχετικά με τις πράσινες τεχνολογίες, οπότε εν συντομία ας ξανατονίσουμε την δυνατότητα ενεργειακής ανεξαρτησίας της χώρας μας. Κάθε ευρώ που φεύγει στο εξωτερικό για την αγορά καυσίμων, πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι ένα ευρω το οποίο κερδίζεται με ιδρώτα μέσω εισαγωγών ή παροχής υπηρεσιών και τελικά εξαγώμενο χάνεται απο την τοπική οικονομία. Απο την άλλη μεριά μια Ελλάδα γεμάτη φωτοβολταϊκά συστήματα μετατρέπει τον ήλιο σε πολυτιμα ευρώ και ίσως η παραγώμενη ενέργεια να μπορεί να εξαχθεί επιφέρωντας συνάλλαγμα στην τοπική οικονομία. Φυσικά τα φωτοβολταϊκά δεν είναι η μοναδική τεχνολογια μιας και το αιγαίο είναι ένα ιδιαίτερα παραγωγικό περιβάλλον για ανεμογεννήτριες και ίσως άλλες μορφές εναλλακτικής παραγωγής ενέργειας. Το δε προβλημα της λειψυδρίας εάν υπάρχει ένα πλεόνασμα ενέργειας μπορεί να βελτιωθεί μέσω μονάδων αφαλατώσεως ανεβάζοντας έτσι ένα την ανταγωνιστικότητα της γεωργίας μας.
Ο σημαντικότερος πολλαπλασιαστής οικονομικής ισχύως όμως και εδώ πρέπει να επιμείνει οποιοδήποτε νυν η μελλοντικό κυβερνητικό σχήμα είναι η μείωση της γραφειοκρατείας. Αυτός ο παράγοντας σχετίζεται φυσικά με την αποτελεσματική μηχανοργάνωση η οποία θα επιτρέψει την μείωση του πλεονάζοντος προσωπικού και την ορθολογική λειτουργία του δημοσίου τομέα.
Η ευνομία είναι μία απο τις απαιτήσεις του Ελληνικού λαού η οποία μπορεί να ωφεληθεί από την μηχανοργάνωση. Το σενάριο στο οποίο ένας αστυνομικός περνάει ηλεκτρονικά την κλίση (η οποία έτσι δεν μπορεί να παραγραφεί) μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά για το σύνολο της κοινωνίας η οποία θα βλέπει να ισχύουν οι ίδιοι κανόνες για όλους. Εννοείται ότι αυτό δεν είναι παρά ένα μόνον παράδειγμα ο δρόμος όμως τον οποίο ανοίγει αυτός ο τρόπος σκέψεως αλλάζει ριζοσπαστικά το κοινωνικό όραμα. Η αυτόματη εφαρμογή ενιαίων κανόνων απελευθερώνει τις υγιείς δυνάμεις της κοινωνίας μας αφού πλέον ο σεβασμός προς τους νόμους είναι υποχρεωτικός για όλους. Εάν τέτοιοι προαποφασισμένοι, θεσπισμένοι κανόνες, ισχύουν για όλους, χωρίς διακρίσεις κοινωνικής τάξεως, γνωριμιών και οικονομικής επιφάνειας μπορεί να γίνει το πρώτο βήμα προς την πραγματική ισότητα και την πολυπόθητη αξιοκρατία.
Άλωστε αυτός είναι και ένας απο τους βασικούς λόγους για τους οποίους η κοινωνική δομή περνάει σήμερα από τέτοιες δοκιμασίες, η ανομία και η έλειψη πρωτοβουλίας (μιας και “τίποτα δεν λειτουργεί σωστά, ας βγάλουν οι άλλοι το φίδι απο την τρύπα”), είναι θανατηφόρα φαινόμενα για την κοινωνία των πολιτών και κατ’επέκτασιν για την ίδια την δημοκρατία. Εάν μας προσφέρεται αυτή η δυνατότητα στην ισότητα, στην ισονομία, στην αξιοκρατία και στην πραγματική άμεση δημοκρατία, γιατί να μην κάνουμε ότι περνάει απο το χέρι μας για να εφαρμόσουμε αυτά τα μέτρα;
Αποκέντρωση, διαφάνεια, ανοιχτό λογισμικό, μηχανοργάνωση. Με δύο λόγια να ξέρουμε ότι κάθε λεπτό από τους φόρους μας πιάνει τόπο.