Επιμέλεια: Παλαιομνήμων Πολυχρονίου.
Σε ηλικία 17 χρόνων, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και ενετάχθη στις αντάρτικες ομάδες τής ΕΟΚΑ στον αγώνα κατά της αγγλικής επικυριαρχίας της Κύπρου. Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές τού Γυμνασίου συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) ως αντιπερισπασμό. Οι Εγγλέζοι στρατιώτες είχαν διαταγή να πυροβολήσουν αδιάκριτα τους διαδηλωτές.
Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε οχλαγωγίες. Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου. Μια μέρα πριν τη δίκη, μπαίνει κρυφά στο σχολείο και αφήνει στην έδρα ένα σημείωμα:
<< Παλιοί συμμαθηταί,
Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Θ΄ αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα
μεσ΄ τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.
Ψάχνοντας για τη Λευτεριά θα ΄χω παρέα μόνη
κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.
Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θα ΄ρθει το καλοκαίρι
Τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Τα σκαλοπάτια θ΄ ανεβώ, θα μπω σ΄ ενα παλάτι,
το ξέρω θα’ν απάτη, δεν θα’ν αληθινό.
Μες στο παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο,
βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ΄ αυτό.
Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου
και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.
Γειά σας, παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ βρει εκεί >>.
Ένα περίπου χρόνο μετά, στις 18 Δεκεμβρίου 1956, μαζί με άλλους δύο συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από την Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με αγγλική περίπολο. Οι 2 συναγωνιστές τού Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη.
Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία. Στη δίκη του (25 Φεβρουαρίου) ο Παλληκαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχθηκε την ενοχή του:
«Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο».
Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά του σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Χάρτινγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα. Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή. Η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του. Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου. Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη. Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρδης, 40 Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. Ο Χάρτινγκ όμως και η Αγγλική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος.
Ο Ευαγόρας στο τελευταίο γράμμα του δηλώνει:
«Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί».
Απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 19 ετών. Ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους…
Ο τάφος του βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ
Συνθέτης: Κώστας Κασσιανός (με εξαίρεση την εκτέλεση των Ελεύθερων – βλ. 2ο βίντεο).
Στιχουργός: Ευαγόρας Παλληκαρίδης (ποίημα)
Ερμηνευτής: ποικίλοι (βλ. στα βίντεο)
Έτος πρώτης Κυκλοφορίας: 1957
Ιστορικό Τραγουδιού: Αμέσως μετά τον απαγχονισμό τού Ευαγόρα Παλληκαρίδη, ο πρωτοψάλτης και καθηγητής μουσικής Κώστας Κασσιανός (1938-1994) μελοποίησε σε βυζαντινή κλίμακα και σε ρυθμό δημοτικής μας μουσικής τους στίχους τού ήρωα, από το γράμμα που άφησε στο θρανίο του για τους συμμαθητές του, τελευταία μέρα πριν φύγει για το βουνό). Αρχικώς ονομαζόταν “Λευτεριά”, στην πορεία όμως, για ευνόητους λόγους έμεινε γνωστό ως “Θα πάρω μιαν ανηφοριά”. Πρωτοδημοσιεύθηκε στον Περιοδικό Τύπο τής ΕΟΚΑ «Εγερτήριον Σάλπισμα», Αρ. Τεύχους 31.
[https://mousikovlog.blogspot.com/2019/03/1938-1990.html
Βλ. και https://digital-herodotus.eu/archive/audio/items/179/tragoudia-tes-eoka-001/?page=1]
Την αρχική εκτέλεση, θα την βρείτε στο πρώτο παρατιθέμενο βίντεο παρακάτω.
Στίχοι:
ΘΑ ΠΑΡΩ ΜΙΑΝ ΑΝΗΦΟΡΙΑ
Θα πάρω μιαν ανηφοριά,
Θα πάρω μονοπάτια,
να βρω τα σκαλοπάτια,
που παν στη Λευτεριά.
Θ’ αφήσω αδέλφια συγγενείς,
την μάνα, τον πατέρα,
μεσ’ τα λαγκάδια πέρα,
και στις βουνοπλαγιές.
Ψάχνοντας για τη λευτεριά,
θα ‘χω παρέα μόνη,
κατάλευκο το χιόνι,
βουνά και ρεματιές,
Τώρα κι αν είναι χειμωνιά,
θα ‘ρθει το καλοκαίρι,
τη λευτεριά να φέρει,
σε πόλεις και χωριά,
Θα πάρω μιαν ανηφοριά,
θα πάρω μονοπάτια,
να βρω τα σκαλοπάτια,
που παν’ στη Λευτεριά,
Τα σκαλοπάτια θ’ ανεβώ,
θα μπω σ’ ένα παλάτι,
το ξέρω θα ‘ν’ απάτη,
δεν θά ‘ναι αληθινό,
Μες το παλάτι θα γυρνώ,
ώσπου να βρω το θρόνο,
βασίλισσα μια μόνο,
να κάθεται σ’ αυτόν,
Κόρη πανώρια θα της πω ,
άνοιξε τα φτερά σου,
και πάρε με κοντά σου,
μονάχα αυτό ζητώ,
Γεια σας, παλιοί συμμαθηταί!
Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας.
Κι όποιος θελήσει για να βρει έναν χαμένο αδελφό,
έναν παλιό του φίλο,…
…Ας πάρη μιαν ανηφοριά,
ας πάρη μονοπάτια,
να βρή τα σκαλοπάτια,
που παν στη Λευτεριά.
Βίντεο στο Youtube με το τραγούδι:
“Ελευθερία” (αργότερα γνωστό ως “Θα πάρω μιαν ανηφοριά)”
Συνθέτης/Ερμηνευτής: Κώστας Κασσιανός
Στιχουργός: Ευαγόρας Παλληκαρίδης (ποίημα)
-https://www.youtube.com/watch?v=2A2AAFSvoU8&t=423s-
——————————————————————
Θα πάρω μιαν ανηφοριά
Μουσική/Ερμηνεία: Παπαροκάδες.
Στιχουργός: Ευαγόρας Παλληκαρίδης (ποίημα)
Δίσκος: Κοντά σας (2002).
Πληροφορίες: Η μοναδική εκτέλεση τού τραγουδιού που έχει άλλη μουσική σύνθεση.
-https://www.youtube.com/watch?v=2sPl0GligU4-
——————————————————————
Θα πάρω μιαν ανηφοριά
Συνθέτης: Κώστας Κασσιανός
Στιχουργός: Ευαγόρας Παλληκαρίδης (ποίημα)
Ερμηνεία: πρωτοψάλτης Θεόδωρος Βασιλικός.
-https://www.youtube.com/watch?v=-kDjQwgmENE&t=1s-
——————————————————————
Θα πάρω μιαν ανηφοριά
Ορχήστρα της Ι ΜΠ, Μάρτιος 2005
Συνθέτης: Κώστας Κασσιανός
Ερμηνεία: Λούκας Γιώρκας, Ζαχαρίας Παπακώστας.
-https://www.youtube.com/watch?v=kvI2ZxJGgb8-
——————————————————————
Θα πάρω μιαν ανηφοριά
(χωρίς περισσότερα στοιχεία για τον ερμηνευτή)
-https://www.youtube.com/watch?v=pN3iWfuBmEE&t=27s-
——————————————————————
Θα πάρω μιαν ανηφοριά (χορωδιακό, γυναικεία χορωδία)
-https://www.youtube.com/watch?v=7LZEeQOb_mY-
——————————————————————
Θα πάρω μιαν ανηφοριά (χορωδιακό, ανδρική χορωδία)
-https://www.youtube.com/watch?v=jVZzoeO7Fhw-
——————————————————————
Θα πάρω μιαν ανηφοριά (ακουστικό, πιάνο)
-https://www.youtube.com/watch?v=jjLgzRjdZWQ-