ΜΕ ΤΟ ΤΟΥΦΕΚΙ ΚΑΙ ΤΗ ΛΥΡΑ
του Μανώλη Εγγλέζου-Δεληγιαννάκη
www.metotoufekikaitilyra.wordpress.com
Η Ένωση, πόθος του λαού μας στην Κρήτη και κινητήρια δύναμη επαναστάσεων για 90 χρόνια, έγινε πραγματικότητα την 1η Δεκεμβρίου του 1913. Όπως κάθε επιτυχία, ήλθε με αγώνες, με συνεχείς προηγούμενους σηκωμούς που δεν ευοδώθηκαν αλλά που ο καθένας έβαζε το λιθαράκι του στο τελικό αποτέλεσμα. Το σίγουρο είναι ότι αν το 19ο αιώνα δεν υπήρχε αυτή η λυσσώδης και διαρκής επαναστατική διαδικασία, δε θα ερχόταν η Ένωση δεκαετίες μετά.
Μετά τη δημιουργία του Ελλαδικού κράτους, η Κρήτη δεν υπέστειλε τη σημαία της επανάστασης. Με κάθε αφορμή ξεκινούσε νέα εξέγερση, με μόνιμο αίτημα την Ένωση, και κάθε φορά εμπεδωνόταν η επικράτηση του ελληνικού στοιχείου σε όλο και περισσότερα κομμάτια της υπαίθρου, καθώς και η αναβάθμιση της εκπροσώπησής του, η βελτίωση της θέσης του. Οι εξισλαμισμοί είχαν σταματήσει, οι εξεγερμένοι κέρδιζαν το θαυμασμό και τη συμπαράσταση των πάντων: Των Ελλαδιτών πρώτα, οι οποίοι δημιουργούσαν κινήσεις ενίσχυσης του επαναστατημένου κρητικού πληθυσμού. Των ξένων έπειτα, οι οποίοι συγκροτούσαν επιτροπές και έκαναν εράνους. ΄Ολοι δε, έστελναν εθελοντές να συνδράμουν τους αγωνιζόμενους Κρητικούς. Οι κοινωνικοί επαναστάτες πολεμούσαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα για την Ένωση, με πρώτους τους Γαριβαλδινούς, ενώ από τον ελληνικό χώρο η εμβληματική μορφή του Μαρίνου Αντύπα ξεχωρίζει.
Η αμετάτρεπτη απόφαση των Κρητικών για την Ένωση και ο αγώνας γι’ αυτήν, δεν επέτρεψε καμιά λιγοψυχία, καμιάν απογοήτευση. Αν η μια επανάσταση δεν ευοδωνόταν, ξεκινούσε σε λίγο η επόμενη. Η πίστη στα δίκαιά μας και η ζωντάνια του αγώνα, προκαλούσε τέτοιο θαυμασμό κι έμπνευση, που η παράλληλη παρακμή του Ελλαδικού κράτους ανάγκαζε τα ζωντανά στοιχεία του να προπαγανδίζουν όχι την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, αλλά της Ελλάδας με την Κρήτη! Πράγματι ο τότε εκδότης του Ριζοσπάστη Γ. Φιλάρετος, θεωρούσε ότι μόνο με την ορμή του Κρητικού επαναστατικού πνεύματος θα απαλλασσόταν το Ελλαδικό κράτος από τις παθογένειές του και ζητούσε την Ένωση της Ελλάδας με την Κρήτη! Οι αντίστροφες πορείες φάνηκαν ξεκάθαρα το 1897, όταν η ταπεινωτική ήττα της Ελλάδας, με τεράστιες ευθύνες του ανίκανου στρατιωτικά διαδόχου Κωνσταντίνου, αντισταθμιζόταν από τη δημιουργία της αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας. Ήταν το τελευταίο βήμα πριν την Ένωση.
Αλλά η Κρήτη είχε κερδίσει μια καθολική αναγνώριση, ακριβώς για το πνεύμα αντίστασης που διαρκώς επεδείκνυε. Έτσι, πριν ενωθεί ακόμα, οργάνωσε το Μακεδονικό αγώνα, ανέλαβε την ηγεσία της Ελλάδας το 1909 με το Βενιζέλο κι πυροδότησε την τελευταία φυγή προς τα μπρός, την προσπάθεια που θα οδηγούσε στην εθνική ολοκλήρωση και που σταμάτησε στη φωτιά της Σμύρνης.
Η Κρήτη δεν περίμενε να ενωθεί με την Ελλάδα, συνέπραττε με τους υπόλοιπους υπόδουλους πληθυσμούς στον αγώνα τους για την Ένωση, γιατί κάθε επί μέρους περιοχή που δεν είχε ακόμα ελευθερωθεί αυτό αποζητούσε. Κι οι Κρητικοί αγωνιστές είχαν μια συνολική εικόνα του ζητήματος, πολύ πιο καθαρή από το Ελλαδικό κράτος.
Η Ένωση ήρθε το Δεκέμβριο του 1913, μετά από 700 χρόνια διαδοχικής Ενετικής και Τουρκικής δουλείας. Δίχως τούτο να σημάνει εφησυχασμό στους Κρητικούς, δίχως να επαναπαυτούν στην επιτυχία αυτή. Στο τιμόνι της Ελλάδας, η Κρήτη διεξήγαγε δυο πετυχημένους Βαλκανικούς πολέμους, κάθισε στο τραπέζι των νικητών στον Α Παγκόσμιο πόλεμο, συνέχισε να ενισχύει τους αδελφούς της όπου τη χρειάζονταν είτε ως ηγεσία είτε ως κίνηση στη βάση.
Η Ένωση λοιπόν είναι μια επέτειος που μας γεμίζει υπερηφάνεια για τα κατορθώματα των παλιών μας, για τις συνεχείς προσπάθειες που ο ένας παρέδιδε στον επόμενο μέχρι την τελική νίκη. Αλλά, με βάση την πανελλήνια οπτική των αγωνιστών, είναι η Ένωση ενός κομματιού, τη στιγμή που άλλοι αγώνες παραμένουν ανολοκλήρωτοι, που η μισή Κύπρος βρίσκεται υπό κατοχή, που εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί της Γενοκτονίας παραμένουν αδικαίωτοι. Η επέτειος της Ένωσης λοιπόν μας θυμίζει ότι έχομε ευθύνες απέναντι στους παλιούς μας και την ιστορία μας, μας ζητά να συνεχίσουμε το δικό τους αγώνα.