Monday 14 August 2023
Αντίβαρο
Κωνσταντίνος Χολέβας Ταυτότητα

Γιατί ενοχλεί η ανάπτυξη θρησκευτικής συνειδήσεως;

Γράφει ο Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων

Στη δημόσια διαβούλευση για τη Συνταγματική Αναθεώρηση η κυβέρνηση θέτει ως ερώτημα αν πρέπει να παραμείνει εν ισχύι η πρόβλεψη του άρθρου 16, παράγραφος 2, που ορίζει ως ένα εκ των σκοπών της παιδείας την ανάπτυξη θρησκευτικής συνειδήσεως. Το άρθρο αναφέρει και την ανάπτυξη εθνικής συνειδήσεως, αλλά προς το παρόν η κυβέρνηση ενοχλείται μόνον από τη θρησκευτική συνείδηση.

Η μελέτη της Ιστορίας καταδεικνύει ότι η θρησκευτικότητα και ο σεβασμός προς το θείον είναι στοιχεία άρρηκτα δεμένα με την εθνική μας ταυτότητα. Ο Ηρόδοτος ορίζει την κοινή θρησκευτική πίστη ως ένα εκ των τεσσάρων στοιχείων που συνδέουν όλους τους Έλληνες του 5ου αιώνος π.Χ. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας όποιος παρέμενε Ορθόδοξος διατηρούσε και την εθνική ταυτότητα, ενώ όποιος εξισλαμιζόταν «τούρκευε», χανόταν για τον Ελληνισμό. Ο Θ. Κολοκοτρώνης λέγει προς τους μαθητές του πρώτου αθηναϊκού Γυμνασίου ότι «όταν επιάσαμε τα όπλα πρώτα είπαμε υπέρ Πίστεως και ύστερα υπέρ Πατρίδος»!

Η ανάπτυξη θρησκευτικής συνειδήσεως με ορθόδοξο χριστιανικό περιεχόμενο υπήρξε από τα πρώτα χρόνια της ιδρύσεως του ελληνικού κράτους θεμελιώδης σκοπός της Παιδείας. Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας ζήτησε από τον Ανδρέα Μουστοξύδη να συγκεντρώσει Ορθόδοξα κείμενα, ύμνους και προσευχές σε ένα βιβλίο, το οποίο προοριζόταν για τους μαθητές. Ακόμη και η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1964 με πρωταγωνιστή τον Ευάγγελο Παπανούτσο δεν αμφισβήτησε την ανάγκη διδασκαλίας των Ορθοδόξων Θρησκευτικών στο σχολείο. Θυμίζω επίσης ότι ο ισχύων Νόμος 1566/1985 (κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου) ορίζει ότι η παιδεία πρέπει να οδηγεί τους μαθητές «να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης». Όλα αυτά ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να τα κατεδαφίσει;

Και αν διαγράψουμε την ανάπτυξη θρησκευτικής συνειδήσεως από τους σκοπούς της παιδείας με τί θα την αντικαταστήσουμε; Είδαμε τί συνέβη στον 20ό αιώνα. Ο Χιτλερισμός και ο Σταλινισμός αμφισβήτησαν τη Χριστιανική διδασκαλία και προσπάθησαν να την αντικαταστήσουν. Οι μεν Χιτλερικοί με τον Υπεράνθρωπο του Νίτσε και τον παγανισμό, οι δε Σταλινικοί με την υποχρεωτική διδασκαλία του αθεϊσμού. Πού οδήγησαν όλα αυτά; Σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, σε εκτελέσεις αντιφρονούντων, σε πολέμους, σε Ολοκαυτώματα. Η Ορθόδοξη Χριστιανική διδασκαλία συνυπάρχει αρμονικά με τον σεβασμό στη δημοκρατία και τις ανθρωπιστικές αξίες. Καλλιεργεί τον σεβασμό στην ετερότητα χωρίς να καταργεί την εθνική ταυτότητα.

Όσοι ενοχλούνται από την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνειδήσεως ας απαντήσουν: Ποιους στόχους και ποια ιδανικά θα βάλουν στη θέση της; Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, μιλώντας τον Σεπτέμβριο 2005 στη Φλώρινα, προειδοποίησε ότι ενδεχόμενη κατάργηση της θρησκευτικής αγωγής στα σχολεία θα φέρει αύξηση των αντικοινωνικών και παραβατικών συμπεριφορών.

Το άρθρο 16, παρ. 2, του Συντάγματος δεν πρέπει να αλλάξει.

Άρθρο στην ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 2/7/2017

2 comments

Γεώργιος Ἰακ. Γεωργάνας 6 July 2017 at 09:07

Μία ἄποψις ἀπὸ τὸ 1832 :

Ἀπὸ «Τὸ Ἡμερολόγιο τοῦ Ἰ. Μεταξᾶ», Τόμος Γ’, σελ. 703 – 704
ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΤΩΝ ΣΚΕΨΕΩΝ
Σοῦ λέγουν συνήθως : Τὸ κράτος ἔχει δικαίωμα νὰ κάμη αὐτὸ ἢ ἐκεῖνο γιατὶ τὸ κράτος εἶναι παντοδύναμο. Ἐρωτῶ : Ἔχει τὸ δικαίωμα, γιατὶ ἔχει τὴ δύναμι ; Τὸ δικαίωμα στηρίζεται ἐπάνω στὴ δύναμι, ὡς μόνη του βάσι ; – Ἢ πρέπει νὰ εἶναι τὸ κράτος παντοδύναμο, καὶ κατὰ συνέπειαν ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ἐξασκῆ τὴν παντοδυναμία του ;
Ἐὰν παραδεχθοῦμε τὸ πρῶτο, τότε τὸ κράτος ἔχει ἀφ’ ἑαυτοῦ τὴ δύναμι, προερχομένην ἀπὸ αἰτίες ἄσχετες μὲ τὴν θέλησι τῶν πολιτῶν, καὶ ἐξ αὐτῆς ἀπορρέει τὸ δικαίωμα τοῦ νὰ κάνη ὅ,τι θέλει. Μία τέτοια δύναμις μπορεῖ νὰ ἐσχηματίσθηκε, εἴτε ἀπὸ ἐξωτερικούς λόγους, εἴτε ἀπὸ ἱστορικὲς αἰτίες, εἴτε ἀπὸ θρησκευτικὴ πεποίθησι. Πάντα, στὴν περίστασι αὐτή, στηρίζεται στὴ δύναμι τὴν ὑλικὴ ποὺ ἐσχηματίστηκε ὅταν ἐνεργοῦσαν οἱ αἰτίες αὐτὲς καὶ ἐξακολουθεῖ ὑφισταμένη καὶ ὅταν ἀκόμα ἔπαυσαν οἱ αἰτίες. Ἀλλὰ ἂν ὑπάρχουν πολῖται ποὺ εἴτε γιατὶ εἶναι
ἀντίθετοι στὶς αἰτίες ποὺ ἐπροκάλεσαν τὴ δύναμι τοῦ κράτους, εἴτε καὶ ἁπλῶς αἰσθάνονται πὼς ἔχουν καὶ αὐτοὶ δύναμι νὰ ἀντιταχθοῦν στὴ θέλησι τοῦ κράτους, εἰμποροῦν κάλλιστα νὰ προσπαθήσουν νὰ ἀνατρέψουν τὴ θέλησι τοῦ κράτους, καὶ αὐτὸ τὸ κράτος. Δηλ. ἔχουν τὸ ἴδιο δικαίωμα νὰ κάμουν ὅ,τι θέλουν ὅπως καὶ τὸ κράτος. Τὸ ποιὸς θὰ ὑπερισχύση εἶναι ζήτημα δυνάμεως καὶ ἐπιδεξιότητος.
Ἡ ἄλλη περίπτωσις, δηλ. ὅτι τὸ κράτος πρέπει νὰ εἶναι παντοδύναμο, καὶ τότε ἀναγκαίως κάνει ὅ,τι θέλει, στηρίζεται σὲ τί ; Στὸ ὅτι τὸ κράτος χρειάζεται νὰ ἐκπληρώση μερικὲς ἀνάγκες ποὺ ἀναγνωρίζονται γενικά : π.χ. δικαιοσύνης, ἀσφαλείας κτλ. Τότε ἡ παντοδυναμία του δὲν μπορεῖ νὰ ἐπεκταθῆ πέραν τῶν ἀναγκῶν αὐτῶν, ποὺ εἶναι ἄλλωστε ὡρισμένες, λίγες καὶ γενικώτατες. Ἅμα βγαίνει ἔξω ἀπὸ αὐτές, τότε ἐπανερχόμαστε στὴν πρώτη περίπτωσι.
Ὥστε ἡ παντοδυναμία τοῦ κράτους μόνο περιωρισμένη μπορεῖ νὰ θεωρηθῆ πὼς ἔχει ἠθικὴ βάσι.
Ἀπεριόριστη, εἶναι ζήτημα βίας. Τὸ ὅτι καὶ ἀπεριόριστη τὴν περιβάλλει μὲ μερικούς τύπους δικαίου, π.χ. σὲ μορφὴ νόμων, ποὺ τοὺς ψηφίζει ἕνα κοινοβούλιο, δηλ. ἡ πλειοψηφία ἑνὸς κοινοβουλίου κτλ., αὐτὰ δὲν ἔχουν οὐσιαστικὴ σημασία.
Ἀλλὰ ἡ δύναμις τοῦ κράτους εἶναι ὑλικὴ καὶ ἠθική. Ἡ ὑλικὴ ἀποτελεῖται ἀπὸ στοιχεῖα ποὺ εἶναι καὶ αὐτὰ πολῖται, καὶ ἑπομένως ὑφίστανται τὴν ἐπίδρασι τῶν ἄλλων πολιτῶν, ἔστω καὶ μειοψηφίας. Ὥστε δὲν εἶναι ἀπόλυτος δύναμις στὴ διάθεσί του. Ἡ ἠθικὴ εἶναι σπουδαιότερη. Εἶναι ἡ πίστις πὼς τὸ κράτος πρέπει νὰ εἶναι παντοδύναμο καὶ νὰ κάνη ὅ,τι θέλει. Εἶναι ἡ πίστις εἰς τὸ ἠθικὸ δικαίωμα τῆς πλειοψηφίας νά κανονίζη κατὰ τὸ δοκοῦν τὴν κρατικὴ ἐνέργεια. Καὶ οἱ σημερινὲς δικτατορίες κατ’ οὐσίαν στὴ θέλησι τῆς πλειοψηφίας στηρίζονται. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ σημερινοὶ πολιτικοὶ ποὺ εἴτε συμπολιτευόμενοι εἴτε ἀντιπολιτευόμενοι ἐκπροσωποῦν τὰ κράτη, εἶναι ἐχθροὶ τῆς παραδόσεως. Γι’ αὐτὸ καὶ ἐν γένει τὸ κράτος ἀντιτίθεται καὶ εἰς τὴν θρησκείαν ὅταν αὐτὴ ἐκπροσωπῆται ἀπὸ Ἐκκλησία ποὺ νὰ μὴν εἶναι εἰς τὴν ἀπόλυτο διάθεσί του. Ὥστε, γιὰ νὰ εἶναι πραγματικὰ παντοδύναμο, πρέπει νὰ στηρίζεται ἐπάνω σ’ αὐτὴ τὴν ἠθικὴ βάσιν. Δηλ. στὴν πίστι τῶν πολιτῶν πὼς πρέπει νὰ εἶναι παντοδύναμο καὶ πὼς σωστὸ καὶ δίκαιο καὶ συμφέρον εἶναι νὰ εἶναι παντοδύναμο.
Αὐτὸ μᾶς φέρνει εἰς τὴν θεοποίησι τοῦ κράτους. Ἐπάνω κάτω, μᾶς φέρνει εἰς τὸν Ρωμαῖον Αὐτοκράτορα ὡς θεῖο πρόσωπο.
Ὥστε ἡ παντοδυναμία τοῦ σημερινοῦ κράτους στηρίζεται ἐπάνω σὲ μία πίστι, ἡ ὁποία σὰν κάθε πίστις δὲν στηρίζεται σὲ καμία ὀρθολογιστικὴ βάσι. Καὶ κατ’ ἀνάγκην εἶναι ἀντίπαλον κάθε ἄλλης θρησκείας.
Ἀθῆναι, Πατήσια, 3 Φεβρουαρίου 1932

Reply
Γεώργιος Ἰακ. Γεωργάνας 8 July 2017 at 11:20

Μί ἐναλλακτικὴ ἄποψις εἶναι ὅτι :
« … ἡ παντοδυναμία τοῦ σημερινοῦ κράτους στηρίζεται ἐπάνω σὲ μία πίστι, ἡ ὁποία σὰν κάθε πίστις δὲν στηρίζεται σὲ καμία ὀρθολογιστικὴ βάσι. Καὶ κατ’ ἀνάγκην εἶναι ἀντίπαλον κάθε ἄλλης θρησκείας. … »

Ὅλη ἡ συλλογιστικὴ κατωτέρω :

Ἀπὸ «Τὸ Ἡμερολόγιο τοῦ Ἰ. Μεταξᾶ», Τόμος Γ’, σελ. 703 – 704

ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΤΩΝ ΣΚΕΨΕΩΝ

Σοῦ λέγουν συνήθως : Τὸ κράτος ἔχει δικαίωμα νὰ κάμη αὐτὸ ἢ ἐκεῖνο γιατὶ τὸ κράτος εἶναι παντοδύναμο. Ἐρωτῶ : Ἔχει τὸ δικαίωμα, γιατὶ ἔχει τὴ δύναμι ; Τὸ δικαίωμα στηρίζεται ἐπάνω στὴ δύναμι, ὡς μόνη του βάσι ; – Ἢ πρέπει νὰ εἶναι τὸ κράτος παντοδύναμο, καὶ κατὰ συνέπειαν ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ἐξασκῆ τὴν παντοδυναμία του ;
Ἐὰν παραδεχθοῦμε τὸ πρῶτο, τότε τὸ κράτος ἔχει ἀφ’ ἑαυτοῦ τὴ δύναμι, προερχομένην ἀπὸ αἰτίες ἄσχετες μὲ τὴν θέλησι τῶν πολιτῶν, καὶ ἐξ αὐτῆς ἀπορρέει τὸ δικαίωμα τοῦ νὰ κάνη ὅ,τι θέλει. Μία τέτοια δύναμις μπορεῖ νὰ ἐσχηματίσθηκε, εἴτε ἀπὸ ἐξωτερικούς λόγους, εἴτε ἀπὸ ἱστορικὲς αἰτίες, εἴτε ἀπὸ θρησκευτικὴ πεποίθησι. Πάντα, στὴν περίστασι αὐτή, στηρίζεται στὴ δύναμι τὴν ὑλικὴ ποὺ ἐσχηματίστηκε ὅταν ἐνεργοῦσαν οἱ αἰτίες αὐτὲς καὶ ἐξακολουθεῖ ὑφισταμένη καὶ ὅταν ἀκόμα ἔπαυσαν οἱ αἰτίες. Ἀλλὰ ἂν ὑπάρχουν πολῖται ποὺ εἴτε γιατὶ εἶναι ἀντίθετοι στὶς αἰτίες ποὺ ἐπροκάλεσαν τὴ δύναμι τοῦ κράτους, εἴτε καὶ ἁπλῶς αἰσθάνονται πὼς ἔχουν καὶ αὐτοὶ δύναμι νὰ ἀντιταχθοῦν στὴ θέλησι τοῦ κράτους, εἰμποροῦν κάλλιστα νὰ προσπαθήσουν νὰ ἀνατρέψουν τὴ θέλησι τοῦ κράτους, καὶ αὐτὸ τὸ κράτος. Δηλ. ἔχουν τὸ ἴδιο δικαίωμα νὰ κάμουν ὅ,τι θέλουν ὅπως καὶ τὸ κράτος. Τὸ ποιὸς θὰ ὑπερισχύση εἶναι ζήτημα δυνάμεως καὶ ἐπιδεξιότητος.
Ἡ ἄλλη περίπτωσις, δηλ. ὅτι τὸ κράτος πρέπει νὰ εἶναι παντοδύναμο, καὶ τότε ἀναγκαίως κάνει ὅ,τι θέλει, στηρίζεται σὲ τί ; Στὸ ὅτι τὸ κράτος χρειάζεται νὰ ἐκπληρώση μερικὲς ἀνάγκες ποὺ ἀναγνωρίζονται γενικά : π.χ. δικαιοσύνης, ἀσφαλείας κτλ. Τότε ἡ παντοδυναμία του δὲν μπορεῖ νὰ ἐπεκταθῆ πέραν τῶν ἀναγκῶν αὐτῶν, ποὺ εἶναι ἄλλωστε ὡρισμένες, λίγες καὶ γενικώτατες. Ἅμα βγαίνει ἔξω ἀπὸ αὐτές, τότε ἐπανερχόμαστε στὴν πρώτη περίπτωσι.
Ὥστε ἡ παντοδυναμία τοῦ κράτους μόνο περιωρισμένη μπορεῖ νὰ θεωρηθῆ πὼς ἔχει ἠθικὴ βάσι.
Ἀπεριόριστη, εἶναι ζήτημα βίας. Τὸ ὅτι καὶ ἀπεριόριστη τὴν περιβάλλει μὲ μερικούς τύπους δικαίου, π.χ. σὲ μορφὴ νόμων, ποὺ τοὺς ψηφίζει ἕνα κοινοβούλιο, δηλ. ἡ πλειοψηφία ἑνὸς κοινοβουλίου κτλ., αὐτὰ δὲν ἔχουν οὐσιαστικὴ σημασία.
Ἀλλὰ ἡ δύναμις τοῦ κράτους εἶναι ὑλικὴ καὶ ἠθική. Ἡ ὑλικὴ ἀποτελεῖται ἀπὸ στοιχεῖα ποὺ εἶναι καὶ αὐτὰ πολῖται, καὶ ἑπομένως ὑφίστανται τὴν ἐπίδρασι τῶν ἄλλων πολιτῶν, ἔστω καὶ μειοψηφίας. Ὥστε δὲν εἶναι ἀπόλυτος δύναμις στὴ διάθεσί του. Ἡ ἠθικὴ εἶναι σπουδαιότερη. Εἶναι ἡ πίστις πὼς τὸ κράτος πρέπει νὰ εἶναι παντοδύναμο καὶ νὰ κάνη ὅ,τι θέλει. Εἶναι ἡ πίστις εἰς τὸ ἠθικὸ δικαίωμα τῆς πλειοψηφίας νά κανονίζη κατὰ τὸ δοκοῦν τὴν κρατικὴ ἐνέργεια. Καὶ οἱ σημερινὲς δικτατορίες κατ’ οὐσίαν στὴ θέλησι τῆς πλειοψηφίας στηρίζονται. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ σημερινοὶ πολιτικοὶ ποὺ εἴτε συμπολιτευόμενοι εἴτε ἀντιπολιτευόμενοι ἐκπροσωποῦν τὰ κράτη, εἶναι ἐχθροὶ τῆς παραδόσεως. Γι’ αὐτὸ καὶ ἐν γένει τὸ κράτος ἀντιτίθεται καὶ εἰς τὴν θρησκείαν ὅταν αὐτὴ ἐκπροσωπῆται ἀπὸ Ἐκκλησία ποὺ νὰ μὴν εἶναι εἰς τὴν ἀπόλυτο διάθεσί του. Ὥστε, γιὰ νὰ εἶναι πραγματικὰ παντοδύναμο, πρέπει νὰ στηρίζεται ἐπάνω σ’ αὐτὴ τὴν ἠθικὴ βάσιν. Δηλ. στὴν πίστι τῶν πολιτῶν πὼς πρέπει νὰ εἶναι παντοδύναμο καὶ πὼς σωστὸ καὶ δίκαιο καὶ συμφέρον εἶναι νὰ εἶναι παντοδύναμο.
Αὐτὸ μᾶς φέρνει εἰς τὴν θεοποίησι τοῦ κράτους. Ἐπάνω κάτω, μᾶς φέρνει εἰς τὸν Ρωμαῖον Αὐτοκράτορα ὡς θεῖο πρόσωπο.
Ὥστε ἡ παντοδυναμία τοῦ σημερινοῦ κράτους στηρίζεται ἐπάνω σὲ μία πίστι, ἡ ὁποία σὰν κάθε πίστις δὲν στηρίζεται σὲ καμία ὀρθολογιστικὴ βάσι. Καὶ κατ’ ἀνάγκην εἶναι ἀντίπαλον κάθε ἄλλης θρησκείας.

Ἀθῆναι, Πατήσια, 3 Φεβρουαρίου 1932

Reply

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.