Γράφει ο Στυλιανός Καβάζης.
Υπάρχουν φωνές που φυλάσσουν τις ρίζες υπάρχουν και φωνές που με σχεδόν με τελετουργική αμετροέπεια προσπαθούν να τις αποκόψουν. Ο Φώτης Κόντογλου, ο «Κυρ Φώτης» που έζησε και πάλεψε για τη ρίζα, την παράδοση και την Ορθοδοξία δεν ήταν θεατής της ιστορίας. Ήταν αγωνιστής της μνήμης. Όχι ρομαντικός συντηρητικός αλλά δημιουργός που είδε καθαρά, με βλέμμα προφητικό, την αποδόμηση της τέχνης και την αλλοτρίωση του λαού του.
Ο Κόντογλου μας προειδοποίησε, όταν η τέχνη παύει να υπηρετεί την ψυχή και γίνεται μόδα, όταν παρουσιάζει το «μηδέν» ως επίτευγμα, τότε έχουμε μπροστά μας όχι απλά μια αισθητική αποτυχία αλλά πνευματική αρρώστια την διάλυση του εσωτερικού ανθρώπου. Το είπε πρώιμα, και το είπε με πόνο. Η επιλογή του να αφιερωθεί στην αγιογραφία, να θυσιάσει προσωπικά οφέλη και να κινδυνεύσει για την αλήθεια του έργου του, δεν ήταν επιδεικτική ιδεολογία αλλά η υπεύθυνη στάση απέναντι στην ιστορία, στις θυσίες και στην κοινότητα.
Αυτή την ίδια ιστορική αυστηρότητα και αυτόν τον σεβασμό απαιτούμε να επιστρατεύσουμε σήμερα όταν βλέπουμε να παρελαύνει μπροστά μας μια ασέβεια που φιλοτεχνεί τη χυδαιότητα σε όνομα της «σάτιρας» και της «τέχνης». Η σημαία δεν είναι ένα πανί που περισσεύει αλλά συμβολική μήτρα όπου συγκλίνουν συλλογική μνήμη, αγώνας και ανθρώπινες θυσίες. Τα θύματα τραγωδιών, οι νεκροί και οι μάρτυρες δεν είναι υλικό για εύκολα γέλια. Όταν κάποιος επιλέγει να χλευάσει σύμβολα ή να διαστρεβλώσει την ιστορική μνήμη και μάλιστα όταν το συνδυάζει με την προσβολή θυμάτων που δολοφονήθηκαν βάναυσα δεν κάνει «τέχνη» αλλά προσβάλλει ξεκάθαρα και στυγνά τη στοιχειώδη ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Εννοείται ότι όσοι ανέχονται, επικροτούν ή γελούν όταν η συλλογική μνήμη γίνεται αντικείμενο εμπαιγμού, δεν είναι αθώοι. Με την παθητικότητα και τα χειροκροτήματα τους γίνονται συνεργοί στην απαξίωση και αυτή η συνενοχή δεν είναι μόνο θέμα βούλησης αλλά και καρπός μιας βαθιάς πολιτισμικής αδυναμίας. Η έλλειψη παιδείας, η απουσία αισθητικής καλλιέργειας και η ιστορική αμνησία επιτρέπουν στην πρόκληση να εμφανίζεται σαν «διασκέδαση» και στον εμπαιγμό να βαφτίζεται «τέχνη». Μια κοινωνία που δεν καλλιεργείται να διακρίνει το αληθινό από το επιπόλαιο καταλήγει να χειροκροτεί τη χυδαιότητα ως «πρωτοπορία».
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που προβάλουν, αναπαράγουν ή αποθρασύνουν τέτοιες συμπεριφορές έχουν ευθύνη όχι μόνο ηθική, αλλά και επαγγελματική. Όποιος προωθεί τη βεβήλωση και την πρόκληση, όποιος εμφανίζει τη γελοιοποίηση των θυμάτων σαν «αστείο», πρέπει να λογοδοτήσει δημόσια και με σαφήνεια.
Ας είμαστε σαφείς,καταδικάζουμε με όλη την αποφασιστικότητα την προσβολή των εθνικών συμβόλων και της μνήμης. Καταδικάζουμε τη λεπτή αλλά δηλητηριώδη μετατροπή της τραγωδίας σε «υλικό» για εύκολη κωμωδία. Καταδικάζουμε, επίσης, την ρητορική που επιχειρεί να εξισώσει αναγνωρίσιμη ιστορική βία με εύκολες ετικέτες να μεταχειριστεί δηλαδή εκατοντάδες νεκρούς, γυναίκες και παιδιά, ως στερεότυπα, ως «ταγματασφαλίτες» με την ίδια αναίδεια που λειτουργεί ο εμπαιγμός.
Αλλά η καταδίκη δεν αρκεί. Η δημοκρατία αποδεικνύεται με πράξεις, όχι με κραυγές.
Απαιτούμε:
- Δημόσια συγγνώμη και ανάκληση, από τους υπεύθυνους του συμβάντος, από οποιονδήποτε οργανισμό ή μέσο έδωσε βήμα ή κάλυψε το περιστατικό. Η συγγνώμη πρέπει να είναι συγκεκριμένη, να αναγνωρίζει την προσβολή και να διαβεβαιώνει για μέτρα επανόρθωσης.
- Επαγγελματικές συνέπειες, οι χορηγοί, οι διοργανωτές και οι συνεργάτες που στήριξαν το γεγονός πρέπει να επανεξετάσουν τη σχέση τους και όποτε αυτό είναι αναγκαίο να διακόψουν συνεργασίες που νομιμοποιούν τη βεβήλωση. Η Pizza Fan επιτέλεσε το αυτονόητο οφείλουν να ακολουθήσουν και άλλοι.
- Εξετάσεις νομικής φύσεως, αν υπήρξε προώθηση μίσους, προτροπή σε βία ή παραβίαση του σεβασμού προς τα σύμβολα, οι θεσμικές αρχές οφείλουν να διερευνήσουν και να πράξουν τα νόμιμα.
Τέλος ας επενδύσουμε στην ενημέρωση του κοινού για την ιστορική μνήμη και τη σημασία των συμβόλων. Η αδιαφορία ή η άγνοια δεν είναι λόγοι για να γονατίζει η μνήμη,είναι λόγοι για να εκπαιδεύουμε και να συζητούμε.
Η διαφωνία, η κριτική και η σάτιρα έχουν θέση στη δημοκρατία. Όμως υπάρχει διαχωριστική γραμμή η ελευθερία της έκφρασης δεν περιλαμβάνει το δικαίωμα να εξευτελίζεις τη μνήμη των θυμάτων ή να προκαλείς ασέβεια απέναντι σε ένα ολόκληρο λαό σε όνομα της «τέχνης». Η τέχνη που καταργεί τον άνθρωπο και την ιστορία του δεν αξίζει τον τίτλο της.
Ο Κόντογλου μας δίδαξε την ευθύνη του καλλιτέχνη απέναντι στις ρίζες του. Σήμερα, που οι ρίζες απειλούνται από τη ρητορική της πρόκλησης και του εύκολου θριάμβου, ας σταθούμε στο ύψος της ιστορίας μας με σεβασμό, με αξιοπρέπεια και με απαίτηση λογοδοσίας. Η μνήμη δεν είναι αστείο. Είναι καθήκον μας!!