Γράφει ο Στυλιανός Καβάζης.
Το καλοκαίρι του 1920, η Ελλάδα φαινόταν να αγγίζει το όνειρο αιώνων. Ο ελληνικός στρατός προέλαυνε στη Μικρά Ασία, καταλαμβάνοντας τη μια πόλη μετά την άλλη. Η πτώση της Προύσας, κάποτε πρωτεύουσας των Οθωμανών και έδρα του τάφου του Οσμάν, δεν είχε μόνο στρατιωτική σημασία αλλά έφερε βαρύ ιστορικό και συμβολικό φορτίο.
Εκεί, σε αυτή την κορυφαία στιγμή, ο ταγματάρχης Σοφοκλής Βενιζέλος, γιος του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, στάθηκε μπροστά στον τάφο του Οσμάν για να φωτογραφηθεί. Η εικόνα έκανε τον γύρο του Τύπου με τον θριαμβευτικό τίτλο: «Η Ελλάς αναγεννώμενη, η Τουρκία θνήσκουσα». Μια φωτογραφία που φαινόταν να συμπυκνώνει το πεπρωμένο της Μεγάλης Ιδέας.
Η Συνθήκη των Σεβρών (μια συνθήκη που δεν εφαρμόστηκε ποτέ και αποδείχθηκε τελικά πιο εύθραυστη και από τις γνωστές πορσελάνες της περιοχής), που υπογράφηκε τον Αύγουστο του 1920, κατοχύρωνε τα ελληνικά κέρδη την Ανατολική Θράκη, τα νησιά του Αιγαίου και την προσωρινή διοίκηση της Σμύρνης, με προοπτική οριστικής ενσωμάτωσης. Η Ελλάδα εμφανιζόταν ως νικήτρια δύναμη, εταίρος των Μεγάλων της Αντάντ, βέβαιη ότι η ιστορία έπαιρνε την πιο ευνοϊκή της στροφή.
Όμως η λάμψη κράτησε λίγο. Οι εκλογές του Νοεμβρίου 1920,οι οποίες έγιναν σε εντελώς λάθος στιγμή,ανέτρεψαν την πολιτική σκηνή ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποχώρησε, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επέστρεψε και η Ελλάδα βρέθηκε απομονωμένη. Οι σύμμαχοι, ενοχλημένοι, στράφηκαν στον ανερχόμενο Μουσταφά Κεμάλ η Γαλλία και η Ιταλία εγκατέλειψαν κάθε στήριξη, ενώ η Βρετανία περιορίστηκε σε ψυχρή ουδετερότητα.
Μέσα σε δύο χρόνια, η πορεία από τον θρίαμβο πέρασε στην εξάντληση. Η εκστρατεία στον Σαγγάριο το 1921 αποκάλυψε τα όρια της ελληνικής ισχύος, και τον Αύγουστο του 1922 ήρθε η τελική κατάρρευση η Σμύρνη στις φλόγες, ο ξεριζωμός εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, η Μικρασιατική Καταστροφή.
Η φωτογραφία του Σοφοκλή Βενιζέλου στην Προύσα έμεινε ως παράδοξο μνημείο εικόνα ενός έθνους στην κορυφή της δύναμής του, μα και προάγγελος μιας συντριβής που θα άλλαζε για πάντα την ιστορική του πορεία. Μια εικόνα που διδάσκει ότι οι θρίαμβοι χωρίς ενότητα και διπλωματική ισορροπία μπορούν να μετατραπούν σε τραγωδίες, όταν ακόμη και η πιο λαμπρή στιγμή μπορεί να σφραγίσει μια χαμένη ευκαιρία.