Το γένος ήταν ο παλιός όρος, ο οποίος χρησιμοποιείτο σε μια μεγάλη ιστορική περίοδο, για το έθνος. Αυτό που οι δυτικοί εκφράζουν ακόμα και σήμερα με τον όρο nation (γένος). Σε μας, ακριβώς γιατί υπήρξε η αντίθεση και η διαφορά ανάμεσα σε ένα πολύ μικρότερο έθνος-κράτος και έναν ευρύτερο ελληνισμό, εμφανίστηκε, τουλάχιστον από το 1828 έως το 1922, ένας διαφορισμός μεταξύ έθνους και γένους. Δηλαδή, είχαμε ένα γένος ευρύτερο και ένα έθνος-κράτος πολύ μικρότερο, ιδιαίτερα την πρώτη περίοδο που η Ελλάδα, ως κράτος, περιλάμβανε μόνο την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και ορισμένα από τα νησιά του Αιγαίου.
Αυτή η αντίθεση έθνους και γένους, σε ό,τι αφορά το μεγαλύτερο μέρος του ελληνισμού, παίρνει τέλος το 1922. Έμειναν βέβαια ακόμα μερικά υπολείμματα, δηλαδή η Κύπρος, η Β. Ήπειρος, κάποια τμήματα στην Πόλη, στη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο, τη Ν. Ρωσία, τα οποία διατηρήθηκαν για καιρό. Όμως πλέον, από ένα γένος ευρύτερο που κατοικούσε πάντα και στις δύο όχθες του Αιγαίου, έχει απομείνει ένα ελληνικό κράτος και το οιονεί κράτος της Κύπρου. Το Αιγαίο μεταβλήθηκε από επίκεντρο του ελληνισμού σε σύνορό του.
Η αλλαγή αυτή η οποία προσλαμβάνει δραματικές διαστάσεις το 1922 έχει ανυπολόγιστη ιστορική σημασία καθώς βάζει τέλος σε μια διαδρομή 3.000-4.000 χρόνων κατά την οποία οι Έλληνες εγκαταστημένοι και στις δύο πλευρές του Αιγαίου διέθεταν πάντοτε και τους δύο πόλους αναφοράς.
Από το ’22 και μετά έχουμε, εκόντες ή άκοντες, ένα λίγο-πολύ σύγχρονο έθνος-κράτος. Και αυτό έγινε με ακρωτηριασμό, δηλαδή με βία…
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ν.Σβορώνος, Η εξέλιξη του νέου ελληνισμού
1922, το τέλος του γένους και η ανάδυση του έθνους
Ε.Π. Παπανούτσος, Ο ακρωτηριασμός της ιστορικής συνείδησης
Μ. Εγγλέζος-Δεληγιαννάκης, Τση Θυμιανής το μήνυμα
Κ. Μοσκώφ, Ο καημός της Ρωμιοσύνης
Αναζητώντας Όραμα
Γ. Καραμπελιάς, Κράτος-Εκκλησία και Παγκοσμιοποίηση