Κατήχηση, μάθημα Θρησκευτικῶν καὶ ἀπαλλαγές.

Toῦ Βασίλειου Εὐσταθίου

Δρ. Φυσικοῦ, Θεολόγου, MEd

1. Ἡ σημερινὴ κατάσταση στὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν.

Τὸ μάθημα εἶχε ἀρχίσει καὶ κάποια στιγμὴ ὁ καθηγητῆς ἀπευθύνθηκε στὸν Παναγιωτάκη:

– Μπορεῖς νὰ μᾶς πεῖς τὸ «Πιστεύω» Παναγιωτάκη;

– Δὲν τὸ ξέρω Κύριε!

– Πὼς δὲν τὸ ξέρεις, δὲν τὸ διάβασες;

– Ὄχι , Κύριε!

– Ναί, ἀλλὰ τὸ εἴχατε κάνει καὶ στὸ Δημοτικό, ἔτσι δὲν εἶναι; Δὲν θυμάσαι τίποτα;

– Κύριε, στὸ Δημοτικὸ δὲν κάναμε περισσότερα ἀπὸ τρία-τέσσερα μαθήματα ὅλα καὶ ὅλα σὲ ὅλες τὶς τάξεις, καὶ δὲν εἴπαμε τίποτα ποτὲ γιὰ τὸ «Πιστεύω».

– Καὶ τὰ βιβλία ποὺ εἴχατε στὶς τέσσερις τάξεις δὲν τὰ χρησιμοποιούσατε;

– Ἡ δασκάλα μᾶς εἶχε πεῖ ὅτι δὲν χρειάζεται νὰ τὰ ἔχουμε μαζὶ καὶ θὰ μᾶς λέει αὐτὴ τὴν προηγούμενη μέρα νὰ τὰ φέρουμε ἄν θελήσει νὰ κάνουμε μάθημα ἀπὸ αὐτά!

– Καὶ δηλαδὴ τὶ κάνατε τὴν ὥρα τῶν θρησκευτικῶν;

– Ἀσχολούμασταν μὲ ἄλλα μαθήματα ἤ μὲ κάποια δραστηριότητα.

– Τελικά, τὶ σοῦ ἔμεινε ἀπὸ τὶς λίγες φορὲς ποὺ κάνατε μάθημα;

– Δὲν θυμάμαι κάτι, παρὰ μόνο ὅτι ὅσα μᾶς εἶπε ἦταν κάπως μπερδεμένα καὶ δυσνόητα!

– Κατηχητικὸ πηγαίνεις;

– Ναι, Κύριε, πάω.

– Ἐκεῖ δὲν τὸ λέτε τὸ «Πιστεύω»;

– Τὸ λέμε ὅλοι μαζί πρὶν ἀρχίσουμε τὸ παιχνίδι, ὅμως δὲν καταλαβαίνω τὰ λόγια καὶ ἔτσι δὲν μπορῶ νὰ τὸ συγκρατήσω.

– Δὲν σᾶς τὸ ἐξηγήσανε καθόλου;

– Μὰς εἶπε μιὰ φορὰ ἡ κυρία λίγα πράγματα γι’ αὐτό, ἀλλὰ δὲν ἦταν νὰ τὰ συγκρατήσω!

-Τελικά, ἔχεις μάθει κάτι ἀπὸ τὸ κατηχητικό;

-Ναί, ὅτι ὅλοι ὅσοι πάνε ἐκεῖ εἶναι πολὺ καλοὶ καὶ ἀσχολοῦμαστε μὲ πολὺ εὐχάριστα πράγματα…!

Καὶ βέβαια αὐτὴ ἡ συζήτηση δὲν ἔγινε μόνο ἀνάμεσα στὸν Παναγιωτάκη καὶ στὸν θεολόγο καθηγητὴ στὸ Γυμνάσιο ποὺ πηγαίνει, ἀλλὰ τὸ ἴδιο ζήτημα μὲ ἐλάχιστα διαφορετικὰ λόγια συζητείται ἀνάμεσα σὲ πολλοὺς καθηγητὲς θρησκευτικῶν καὶ τοὺς μαθητὲς τους σὲ διάφορα μέρη τῆς Ἑλλάδας. Καὶ ἄν κάποιος που διδάσκει θρησκευτικὰ δὲν τὴν ἔχει κάνει, μπορεῖ νὰ δοκιμάσει καὶ θὰ δεῖ καὶ αὐτὸς ποιὸ θὰ εἶναι τὸ ἀποτέλεσμα.

Βέβαια, τὸ δράμα αὐτὸ μὲ τὸν θρησκευτικὸ ἀναλφαβητισμὸ τῶν παιδιῶν τῆς Ἑλλάδος ποὺ ἔχει ἀποκορυφωθεῖ τὰ τελευταῖα χρόνια δὲν ὀφείλεται μόνο στὴν παραμέληση τοῦ καθήκοντος τῶν δασκάλων τοῦ Δημοτικοῦ, γιατὶ εἴτε δὲν ἐνδιαφέρονται, εἶτε ἐνῶ ἐνδιαφέρονται δὲν εἶναι σὲ θέση νὰ διδάξουν σωστὰ τὰ θρησκευτικά. Καὶ αὐτὸ ἐφόσον καὶ οἱ ἴδιοι ποτὲ δὲν τὸ διδαχθήκαν σωστά ἤ δὲν ἔκαναν ποτὲ σχετικὸ μάθημα, οὔτε ἀκόμα στὶς παιδαγωγικὲς σχολές ποὺ φοίτησαν (βλέπε ἀνακοίνωση ΠΕΘ στὶς 9 Αὐγούστου 2024). Τὸ πρόβλημα παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις καὶ μὲ τὴν μὴ κάλυψη πολλῶν λειτουργικῶν κενῶν στὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν Γυμνασίων καὶ Λυκείων σὲ πολλὲς περιοχὲς τῆς Ἑλλάδας ἀπὸ θεολόγους καθηγητές. Συχνὰ τὰ κενὰ καλύπτονται μὲ δεύτερες καὶ τρίτες ἀναθέσεις καθηγητῶν ἄλλων εἰδικοτήτων γιὰ νὰ συμπληρώσουν τὸ ὑποχρεωτικὸ ὡράριό τους, μὲ ὅτι αὐτὸ συνεπάγεται γιὰ τὴν σωστὴ διδασκαλία τοῦ μαθήματος. Καὶ μάλιστα, ἐνῶ συνήθως ἀφορὰ μαθητὲς ποὺ δὲν ἔχουν κατακτήσει στὸ Δημοτικό οὔτε τὶς στοιχειώδεις γνώσεις σχετικὰ μὲ αὐτὸ τὸ μάθημα.

2. Ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὸ μάθημα.

Σὲ ὅλα αὐτὰ ἔρχεται νὰ προστεθεῖ καὶ ἄλλη μιὰ σημαντικὴ παράμετρος, ποὺ δυσχεραίνει ἀκόμα πιὸ πολὺ τὴν ἤδη ἐπιβεβαρυμμένη κατάσταση. Καθὼς πρόκειται γιὰ ἕνα μάθημα μὲ περιπετειώδη πορεία τὰ τελευταία χρόνια, συναντῶντας ἀλλαγὲς στὸ τρόπο ποῦ γίνεται (δίλημμα ἐπιλογῆς μεταξὺ ἀναλυτικῆς καὶ θεματικῆς μεθόδου), ἀλλαγές στὴν ἴδια του τὴν φύση (εἰσαγωγὴ στὰ σχολικὰ ἐγχειρίδια συνεχῶν ἀναφορῶν σὲ ἄλλα θρησκεύματα τὴν περίοδο 2017-20, δηλαδὴ μετατροπή του ἀπὸ γνωσιολογικὸ σε θρησκειολογικό, ἡ ὁποία ἀκυρώθηκε ὡς ἀντισυνταγματικὴ μὲ τὶς ἀποφάσεις τοῦ ΣτΕ 1749 καὶ 1750 τοῦ 2019), ζήτημα περὶ ὑποχρεωτικότητας ἥ ὄχι τοῦ μαθήματος (ὅπου τελικὰ σήμερα οἱ μαθητὲς μποροῦν νὰ πάρουν ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὸ μάθημα ἐφόσον ἐπικαλεστοῦν λόγους «θρησκευτικῆς συνείδησης» μὲ τὴν ὑπογραφὴ τῶν γονέων/κηδεμόνων τους), ὅπου τὸ μάθημα αὐτὸ ἔχει χαρακτήρα ἰδιαίτερα εὐαίσθητο, δηλαδὴ ἔχει διαστάσεις ὄχι μόνο γνωστικές, ἀλλὰ καὶ συναισθηματικές, ἠθικὲς καὶ κοινωνικές στὴν ανάπτυξη τῆς προσωπικότητας του παιδιού, ἔτσι λοιπὸν γιὰ αὐτοὺς τοὺς λόγους πολλοὶ γονεῖς γίνονται διστακτικοὶ καὶ ἐκφράζουν ἕνα σκεπτικισμό, ζητῶντας γιὰ τὸ παιδὶ τους ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὸ μάθημα, ἀκόμα καὶ χωρὶς νὰ συντρέχουν λόγοι θρησκευτικῆς συνείδησης (δηλαδὴ χωρὶς νὰ εἶναι ἀλλόθρησκοι, ἑτερόδοξοι, ἄθρησκοι, ἄθεοι ἤ ἀγνωστικιστές).

Βέβαια ὑπάρχουν καὶ οἱ ἐντελῶς ἐπιπόλαιες καὶ ἀνεύθυνες περιπτώσεις τῆς αἴτησης ἀπαλλαγῆς ἀπὸ τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν προκειμένου νὰ ἐλαφρύνει τὸ πρόγραμμα τοῦ μαθητή, χωρὶς ταυτόχρονα νὰ χαμηλώσει ὁ μέσος ὅρος βαθμολογίας! Ἐκτὸς αὐτοῦ ἔχουν ἀκουστεῖ καὶ ἀπόψεις ἀπὸ συνειδητὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ἀκόμη καὶ ἱερωμένους (ὡς καὶ ἀπὸ Ἱεράρχη ἔχει ἀκουστεῖ), νὰ ὑποστηρίζουν τὴν κατάργηση αὐτοῦ τοῦ μαθήματος, λόγω ἐλλείψεων καὶ ἀτελειῶν τῶν σχολικῶν ἐγχειριδίων, ἀλλὰ καὶ λόγω ἔλλειψης ἐμπιστοσύνης στὴν κατάρτιση ἤ στὶς προθέσεις  κάποιων ἐκπαιδευτικῶν ποὺ ἀναλαμβάνουν νὰ διδάξουν αὐτὸ τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν στὰ Ὀρθόδοξα Ἑλληνόπουλα. Ὅμως, ποτὲ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἡ λύση τὸ νὰ καῖς μαζὶ μὲ τὰ ξερὰ καὶ τὰ χλωρά!

Μείζων θέμα προκύπτει ἀπὸ τὴν παραπάνω αὐτὴ στάση κάποιων γονέων, ποὺ ἔτσι ἀφαιροῦν τὴν δυνατότητα στὰ παιδιά τους νὰ μάθουν ὅτι μποροῦν γιὰ τὴν κυρίαρχη πίστη τῆς πατρίδας μας, ποὺ εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένη μὲ τὴν ἱστορία της καὶ τὸν πολιτισμό της, ποὺ ἐπηρεάζει τὶς περισσότερες πτυχὲς τῆς ζωής μας, τῆς κοινωνίας μας καὶ τοῦ ἔθνους μας. Ἀκόμα περισσότερο μάλιστα ὅταν, παρόλο ποὺ οἱ ἴδιοι μπορεῖ νὰ ἀδιαφοροῦν γιὰ τὴν χριστιανικὴ πίστη τῶν Ἑλλήνων ἥ καὶ νὰ τὴν ἔχουν ἀπαρνηθεῖ, ὡστόσο ὅμως ἔχουν βαπτίσει τὰ παιδιά τους. Ἄν τὸ ἔχουν κάνει αὐτὸ θὰ ἔπρεπε νὰ γνωρίζουν τὴν ὑποχρέωση τους καὶ τῶν ἀναδόχων τους, ποὺ ἀπορρέει ἀπὸ τὴν τέλεση αὐτοῦ τοῦ μυστηρίου καὶ ἀφορὰ τὴν κατήχηση τῶν βαπτισμένων τέκνων τους. Δὲν μποροῦν λοιπόν, ἐνῶ ζητοῦν τὸ μυστήριο αὐτὸ γιὰ τὰ παιδιά τους, νὰ περιφρονοῦν τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν, στὸ ὁποῖο μπορεῖ νὰ διδαχθοῦν μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἀπαραίτητα στοιχεία τῆς πίστεώς τους ὡς νεοφώτιστα μέλη τῆς Ἐκκλησίας.  Διαφορετικά, μιὰ τέτοια στάση μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ ὡς ἐμπαιγμὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Πόσο μάλλον ὅταν ἀπὸ τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν ἐκπηγάζουν πολλὰ ὀφέλη ὄχι μόνο γιὰ τοὺς Ὀρθοδόξους Ἕλληνες, ἀλλὰ καὶ γιὰ τοὺς μὴ Ὀρθόδοξους κατοίκους τῆς Ἑλλάδας μὲ ὅλα ὅσα διδάσκει γιὰ τὴν ἐπικρατοῦσα πίστη τῶν Ἑλλήνων. Γιατὶ αὐτὴ ἡ ἁγία πίστη τους εἶναι ποὺ μέχρι σήμερα διαποτίζει βαθιὰ τὸν τρόπο ζωής πολλῶν ἀπὸ αὐτοὺς μὲ τὶς καθημερινὲς ἐκφράσεις τους (‘Κύριε ἐλέησον’, ‘Θεὸς φυλάξει’, ‘Παναγία μου βοήθησέ με’, ‘να΄ ναι εὐλογημένο’, ‘δόξα Σοι ὁ Θεός’ κ.α.), τὴν προσευχή τους, τὴ νηστεία τους, τὸ πρωινὸ ἀντίδωρο καὶ ἁγιασμό τους, τὴν ἐξομολόγησή τους,  τὸν ἐκκλησιασμό τους τὴν Κυριακή, τὶς ἑορτὲς καὶ τὶς ἔκτατες περιστάσεις, τὸ ἄναμμα τῶν καντηλιῶν στὸν Ἱερὸ Ναό, σὲ παρεκκλήσια, στὸ κοιμητήριο καὶ στὸν οἴκο τους.

3. Τὸ ἐναλλακτικὸ μάθημα ἠθικῆς.

Ὡστόσο, οἱ μαθητὲς ποὺ ὅντως προέρχονται ἀπὸ μὴ Ὀρθόδοξο Χριστιανικὸ Περιβάλλον καὶ δὲν εἶναι βαπτισμένοι Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, ὅπως περιγράφει καὶ ἡ τελευταία σχετικὴ ὑπουργικὴ ἀπόφαση (ΦΕΚ 5130, τ.Β΄, 10-09-2024), ὅντως ἔχουν κάθε δικαίωμα βεβαίως,  ἄν δὲν θέλουν νὰ παρακολουθήσουν τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, παρόλα τὰ ὀφέλη ποὺ θὰ κέρδιζαν ἄν τὸ παρακολουθούσαν καὶ αὐτοί, τότε νὰ αἰτηθοῦν νὰ ἀπαλλαγοῦν καὶ νὰ μὴν τὸ παρακολουθοῦν. Στὸ ἀνακύπτον τότε πρόβλημα τοῦ μὲ τὶ θὰ ἀσχολοῦνται τὴν ὥρα τῶν Θρησκευτικῶν στὸ σχολεῖο ποὺ πηγαίνουν, ἡ λύση ποὺ ἔχει προτείνει τὸ Ὑπουργεῖο καὶ εἶναι ἤδη καθ’ ὁδὸν πρὸς ἐφαρμογή, εἶναι ἕνα θρησκευτικὰ ἀποχρωματισμένο μάθημα ἠθικῆς. Σὲ αὐτὸ ἔχει συμφωνήσει καὶ ἡ ΠΕΘ μὲ ἀνακοίνωσή της στὶς 3 Αὐγούστου 2024.

Ὅμως εἶναι βέβαια ἀπαραίτητο ἐδὼ νὰ ἔχουμε κατὰ νοῦ ὅτι ἡ Χριστιανικὴ ἠθικὴ ὡς ἀπόρροια τῆς χριστιανικῆς πίστεως τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου καὶ τοῦ δόγματος, ὅπως αὐτὸ ἐκφράστηκε ἐν Ἁγίω Πνεύματι ἀπὸ τοὺς θεοφόρους Ἁγίους Πατέρες, ἔχει μοναδικὴ δύναμη καὶ χάρη, ποὺ μπορεῖ νὰ σκεπάσει τὸν πιστό, μεταμορφώνοντάς ὁλόκληρη τὴν ζωή του. Ἀντιθέτως μιὰ ἠθικὴ ποὺ δὲν θεμελιώνεται σὲ θείες ἀλήθειες καὶ δὲν ἔχει προοπτικὴ στὸν αἰώνιο πνευματικὸ κόσμο, εἶναι σαφῶς ἀποδυναμωμένη, αἴολη, χωρὶς ἐλκυστικὸ κίνητρο καὶ ἐπομένως ποτὲ δὲν μπορεῖ νὰ ὑπηρετήσει ἀνώτερες ἀξίες καὶ μεγάλα ἰδανικὰ στὸ βαθμὸ ποὺ μπορεῖ νὰ τὸ κάνει μιὰ ἠθικὴ, ὅπως αὐτὴ τοῦ Χριστοῦ. Γιατὶ ὅπως καὶ νὰ τὸ κάνουμε, ἄλλο εἶναι νὰ πιστεύεις ὅτι τὸ καλό εἶναι ἡ τήρηση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ, ποὺ λατρεύεις, καὶ ἄλλο νὰ τὸ θεωρεῖς ἁπλῶς ὡς μιὰ κοινωνικὴ σύμβαση, ὡς μιὰ ἰδεολογικὴ ἄποψη ἤ ὡς μιὰ φιλοσοφικὴ ὑπόθεση.

Ἐκτὸς αὐτοῦ δὲν θὰ πρέπει νὰ παραλείψουμε νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι τὸ Ὑπουργεῖο σχεδιάζει νὰ γίνεται τὸ μάθημα ἠθικῆς, ὅταν ὑπάρχουν τουλάχιστον 10 μαθητὲς ποὺ ἔχουν πάρει ἀπαλλαγή. Δηλαδὴ ἄν αὐτοὶ οἱ μαθητὲς εἶναι λιγότεροι, τὸ σχολεῖο πάλι θὰ ψάχνει τρόπους γιὰ νὰ τοὺς ἀπασχολήσει ὅλη τὴν σχολικὴ χρονιὰ, χάνοντας αὐτοὶ ἀκόμα καὶ αὐτὴν τὴν ἐναλλακτικὴ οὐδετερόθρησκη ἠθικὴ διαπαιδαγώγηση.

4. Μήπως η λύση εἶναι ἡ κατήχηση ἐνηλίκων;

Συμπερασματικά, τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, χωρὶς νὰ ἀντικαθιστὰ τὸ κατηχητικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας στὸν τομέα τῆς ἐσωτερικῆς ἱεραποστολῆς της, δὲν παύει νὰ κατέχει ἕνα σημαντικὸ ρόλο στὸ θρησκευτικό τους ἐγγραμματισμὸ σὲ μιὰ χώρα, ὅπου ἡ ἱστορία της καὶ ἡ πίστη της συμπορεύονται βαθιὰ καὶ ἄρρηκτα ἐνωμένες μέσα στοὺς αἰῶνες. Ὡστόσο, ἐνῶ γιὰ ὅσους ἐνδιαφέρονται καὶ θέλουν, θὰ μποροῦσε νὰ ἐκπληρώνει καὶ ἕνα ρόλο συμπληρωματικὸ καὶ βοηθητικὸ στὸ κατηχητικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας, κάτι τέτοιο στὶς περισσότερες περιπτώσεις καθίσταται δύσκολο ἤ καὶ ἀποτυχαίνει, ὄχι μόνο γιὰ τοὺς λόγους ποὺ περιγράψαμε παραπάνω ὅσον ἀφορὰ τὸ μάθημα, ἀλλὰ καὶ λόγω πολλῶν ἐλλειμμάτων καὶ ἀστοχιῶν στὸ ἔργο τῆς κατήχησης. Ἡ ὅλη αὐτὴ κατάσταση προβάλλει ὡς ἕνας ἀτέλειωτος φαύλος κύκλος, ποὺ ἔχει παγιδέψει τὴν ἑλληνικὴ κοινωνία, ἡ ὁποία ὅσο παραμένει σὲ αὐτὸν τόσο ἀπομακρύνεται σταθερὰ ἀπὸ τὴν βαθύτερη γνώση τῆς πίστεως τῶν προγόνων της, τῆς πίστεως ποὺ ἀποτέλεσε τὴν πηγὴ ζωῆς χάρη στὴν  ὁποία ἐπιβίωσε μέσα στοὺς αἰῶνες τὸ ἔθνος μας.

Ἄρα εἶναι ὑπόθεση ζωτικῆς σημασίας, ζήτημα ζωῆς καὶ θανάτου, θέμα προσωπικῆς καὶ ἐθνικῆς ἐπιβίωσης, νὰ σπάσει ὁ κύκλος καὶ νὰ ἐλευθερωθεῖ ἡ κοινωνία μας!  Ὅμως πῶς θὰ ξεκινήσει νὰ γίνει αὐτό;  Μάλλον τὴν ἀπάντηση θὰ πρέπει νὰ τὴν ἀναζητήσουμε πρωτίστως μέσα στὴν Ἐκκλησία. Μήπως τὰ παιδιὰ μας δὲν μαθαίνουν, ἐπειδὴ κατ’ ἀρχήν καὶ οἱ γονεῖς τους ἔχουν μείνει θρησκευτικὰ ἀναλφάβητοι; Μήπως ἄν οἱ γονείς τους εἶχαν καλὲς θρησκευτικὲς βάσεις γνωσιολογικά, δηλαδὴ γνώριζαν συγκροτημένα καὶ μὲ σαφήνεια τὴν πίστη τους, θὰ μποροῦσαν νὰ βοηθήσουν καὶ νὰ ἐμπνεύσουν καὶ τὰ παιδιά τους νὰ κάνουν τὸ ἴδιο; Καὶ τότε μήπως θὰ ἦταν σὲ θέση νὰ ἐλέγξουν ἀποτελεσματικὰ καὶ ποὺ βρίσκεται καὶ πῶς προχωρεῖ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν στὸ σχολεῖο τῶν παιδιών τους;

Κατὰ πόσο δηλαδὴ αὐτὸ διδάσκεται λειτουργικὰ καὶ οἱ ἐκπαιδευτικοὶ ποὺ τὸ ἔχουν ἀναλάβει ἀκολουθοῦν ὑπεύθυνα καὶ ἀποτελεσματικὰ τὰ ἀναλυτικὸ καὶ σχολικὸ πρόγραμμα. Κατὰ πόσο διδάσκουν τὴν προβλεπόμενη ὕλη καὶ ἀνταπεξέρχονται στοὺς μαθησιακοὺς καὶ παιδαγωγικοὺς στόχους τοῦ μαθήματος. Καὶ γενικὰ κατὰ πόσο εἶναι δόκιμοι καὶ ἔχουν ζήλο νὰ τὸ διδάξουν. Μήπως ἡ διοικούσα Ἐκκλησία θὰ ἔπρεπε λοιπὸν χρησιμοποιῶντας καλὰ καλλιεργημένους θεολόγους νὰ ἀσχοληθεῖ πολὺ περισσότερο σοβαρά, ὑπεύθυνα καὶ συστηματικά μὲ τὴν κατήχηση καὶ τὸν θρησκευτικὸ ἐπανεγγραμματισμὸ τῶν ἐνηλίκων, ὡς πρώτιστο, πλὴν ὅμως πολὺ παραμελημένο, ἔργο διακονίας τῆς Ἐκκλησίας κατὰ τὴν ἐντολὴ τοῦ Κυρίου «πορευθέντες οὖν μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν» (Μτ. 28, 19-20);