Thursday 17 August 2023
Αντίβαρο
Απόστολος Παπαδημητρίου Ιστορία: Αρχαιότητα

Η μάχη του Μαραθώνα

Συμπληρώθηκαν 2.500 έτη από τον θρίαμβο των Αθηναίων και Πλαταιέων κατά των Περσών. Τότε “Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι, χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν” (επίγραμμα Σιμωνίδη). Με την ευκαιρία της επετείου τονίστηκαν εκείνα που κατά καιρούς έχουν γραφεί τόσο από Έλληνες όσο και από άλλους Ευρωπαίους μετόχους του δυτικού λεγομένου πολιτισμού. Θεωρείται από πολλούς ότι η ελληνική νίκη υπήρξε σταθμός στην παγκόσμια ιστορία. Υπήρξε νίκη του πολιτισμού κατά της βαρβαρότητας, της ελευθερίας κατά της δουλείας, της λογικής κατά του ανατολικού μυστικισμού. Εκείνο που θα αποφύγουν οι πολλοί να αναλύσουν είναι το πόσο επηρέασε τους νικητές το πνεύμα των ηττημένων και ποιές οι συνέπειες αυτής της επιρροής.

Οι αρχαίοι πρόγονοί μας του Νότου είχαν υιοθετήσει αυστηρό διαχωρισμό των ιδίων από όλους τους άλλους, τους οποίους χαρακτήριζαν συλλήβδην βαρβάρους. Η επιχειρούμενη στις ημέρες μας από Νεοέλληνες, κατά βάση μη ειδικούς, άμβλυνση αυτού του διαχωρισμού με βάση απόσπασμα εκ του “πανηγυρικού λόγου” του Ισοκράτους (380 π.Χ.) μαρτυρεί ότι οι απόγονοι εκείνων που μεγαλούργησαν μάλλον δεν μετέχουμε της ελληνικής παιδείας. Μάλιστα με ανεξήγητη υστερία επιχειρούμε την κατεδάφιση όλων εκείνων που μας συνδέουν με την ελληνική αρχαιότητα, αφού πιστέψαμε προηγουμένως ότι έχουμε ξεμπερδέψει με το “σκοτεινό” Βυζάντιο, του οποίου την κληρονομιά αποποιηθήκαμε. Ο διαχωρισμός σε Έλληνες και βαρβάρους είχε φθάσει στο σημείο να χαρακτηριστούν βάρβαροι από τους Θουκυδίδη και Δημοσθένη (για διαφορετικούς λόγους) ακόμη και οι Μακεδόνες με ιστορικές συνέπειες οδυνηρές για τη Νέα Ελλάδα κατά τους πρόσφατους αιώνες. Η λέξη βάρβαρος είναι ηχομιμητική και δήλωνε αρχικά τον μη ομιλούντα την ελληνική. Με την πάροδο του χρόνου κατέληξε να σημαίνει εκείνον που χαρακτηρίζεται από αγριότητα και αδυνατεί να αναπτύξει πολιτισμό ή να υιοθετήσει πολιτιστικά στοιχεία του πολιτισμού άλλων.

Περί πολιτισμού έχουν γραφεί πλείστα όσα, κατά κανόνα όμως αποφεύγεται η διάκριση μεταξύ τεχνικού και πνευματικού πολιτισμού, όπου ο όρος “πνευματικός” εννοείται με τη χριστιανική έννοια. Όλοι μαθαίνουμε από την ιστορία ότι οι πρώτοι τεχνικοί πολιτισμοί αναπτύχθηκαν στην εύφορη Μεσοποταμία και στην Αίγυπτο. Και παρά την αίσθηση του ελληνικού μονοπωλείου 3 από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου είναι κατασκευάσματα εκτός ελληνικού πολιτισμού, μάλιστα προηγούνται χρονικά. Δεν υπήρξαν λαοί, οι οποίοι να περιορίστηκαν στην ανάπτυξη τεχνικού πολιτισμού και μόνο δίχως κάποιον εκπρόσωπό τους, ο οποίος μέσα στο σκότος της ειδωλολατρείας να ανέπτυξε απόψεις με άρωμα πνευματικότητας. Υπό το πρίσμα αυτό εξετάζοντας τη διάκριση που επιχείρησαν οι πρόγονοί μας διαβλέπουμε πνεύμα αλαζονείας, χωρίς να αφήνουμε τη διαπίστωση αυτή να μας οδηγήσει στην υποτίμηση της θαυμαστής τους πορείας τους στο ιστορικό στερέωμα.

Ο Δαρείος, που οργάνωσε την πρώτη εκστρατεία κατά των Ελλήνων, είχε φονεύσει 55.000 εξεγερθέντες σε περιοχή της αχανούς αυτοκρατορίας του. Δεκαετίες αργότερα οι Αθηναίοι εφόνευσαν όλους τους άνδρες της Μήλου, επειδή αντιστάθηκαν, και πούλησαν τα γυναικόπαιδα στα σκλαβοπάζαρα. Αιώνες αργότερα οι καυχόμενοι ως συνεχιστές του αρχαιοελληνικού πολιτισμού Δυτικοευρωπαίοι, χριστιανοί πλέον κατ’ όνομα, εξόντωσαν τους ιθαγενείς της Αμερικής, εξανδραπόδισαν τους κατοίκους της Αφρικής, καταπίεσαν τους λαούς των αποικιών τους, προκάλεσαν αγριότατους, φονικότατους και καταστροφικότατους πολέμους, υποτίμησαν μέχρι πλήρους απωλείας της αξίας του τον άνθρωπο! Τα του πολιτισμού λοιπόν ας τα διαχειριζόμαστε προσεκτικότερα.

Η αγάπη προς την ελευθερία υπήρξε από τις πλέον χαρακτηριστικές αρετές των αρχαίων Ελλήνων. Το βασίλειο των Περσών, όπως και τόσα άλλα της Ανατολής με εξαίρεση μοναδική το θεοκρατικό Ισραήλ, ήσαν θεμελιωμένα στην απόλυτη μοναρχία, κύριο γνώρισα της οποίας ήταν ο επεκτατισμός για λόγους απληστίας και κενοδοξίας. Άμεση συνέπεια αυτού ήταν η δουλοκτησία. Οι Έλληνες όχι μόνο δεν προσέφεραν γην και ύδωρ προς τους απεσταλμένους του Δαρείου, αλλά έλαβαν την απόφαση να αντισταθούν στη στρατιά που επιβουλευόταν την ελευθερία τους. Με κάποιες ταλαντεύσεις βέβαια, καθώς κάποιοι πάντοτε επηρεάζονται από τους συσχετισμούς των δυνάμεων. Σημασία έχει πάντως η τελική απόφαση. Οι Έλληνες με τη νίκη τους δεν διατήρησαν μόνο την ελευθερία τους εξαναγκάζοντας τους Πέρσες να περιορισθούν σε κυριαρχία επί της ασιατικής ηπείρου και μόνο. Έδειξαν περίτρανα στην ιστορία αυτό που τόσο χαρακτηριστικά διατύπωσε με τον δυνατό του στίχο ο Παλαμάς: “Η μεγαλοσύνη στα έθνη δεν μετριέται με το στρέμμα. Με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και το αίμα”! Αυτή η αγάπη προς την ελευθερία υπήρξε η πιό λαμπρή κληρονομιά. Και ο Έλληνας επί αιώνες επαναλάμβανε το κατόρθωμα των μαραθωνομάχων, καθώς, όπως γράφει ο Μακρυγιάννης “όλα τα θερία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά”!

Η ελευθερία θεωρείται άρρηκτα συνυφασμένη με τη δημοκρατία. Αυτή δεν είχε συμπληρώσει ακόμη ούτε δύο δεκαετίες στην Αθήνα, όταν διεξήχθη η μάχη στον Μαραθώνα. Τη μάχη παρακολούθησε ο τελευταίος προ αυτής τύραννος, ο Ιππίας, ο οποίος αναζήτησε καταφύγιο στην αυλή του Δαρείου. Αργότερα η αυλή αυτή θα φανεί πολύ “φιλόξενη” για πλείστους όσους Έλληνες αισθάνονταν τη ζωή τους σε κίνδυνο. Αυτή η δημοκρατία κατεδίκασε μετά έτος από τον θρίαμβο τον Μιλτιάδη, τον κύριο συντελεστή της νίκης, αρχικά σε θάνατο και στη συνέχεια σε βαρύτατο πρόστιμο. Ο ήρωας πέθανε μετά από λίγο στη φυλακή! Κανείς διαχρονικά δεν ανέλυσε την αχίλλεια πτέρνα της δημοκρατίας, τη δημαγωγία (τον σύγχρονο λαϊκισμό) ούτε και την άλλη της επιβολής των οικονομικά και οικογενειακά ισχυρών, γεγονός που οδήγησε τον θαυμαστό Θουκιδίδη να γράψει το “λόγω μεν δημοκρατία έργω δε του πρώτου ανδρός αρχή”! Αυτή η στρεβλή δημοκρατία απετέλεσε το πρότυπο για τη μόρφωση της σύγχρονης δημοκρατίας αστικού τύπου, για την οποία τόσο καυχάται η Δύση και οι δικοί μας ετερόφωτοι δημαγωγοί! Εκείνοι παραβλέπουν τα μύρια όσα εγκλήματα διέπραξαν στο όνομα της δημοκρατίας σ’ όλη την έκταση του πλανήτη. Οι δικοί μας, αμέτοχοι της παιδείας των προγόνων μας, αδυνατούν να εννοήσουν πως οι νικητές των μαχών υποδουλώθηκαν στη συνέχεια στον τύραννο της Ανατολής μέσω των δαρεικών (περσικών νομισμάτων) και αποδέχθηκαν να ρυθμίζει τα πράγματα των ελληνικών πόλεων η περσική αυλή. Μεγαλοϊδεάτες στο έπακρο προβάλλουν την ακρόπολη χωρίς να ψελλίζουν λέξη ότι την έκτισαν δούλοι με χρήματα των άλλων ελληνικών πόλεων, τους οποίους οι “ελεύθεροι” Αθηναίοι είχαν καταστήσει φόρου υποτελείς και τιμωρούσαν παραδειγματικά τους αρνούμενους, όπως οι Μήλιοι, να συμμορφωθούν. Γι’ αυτό και ουδεμία υποψία περνά από το νού τους ότι στα πλαίσια της συμμαχίας του ΝΑΤΟ είμαστε φόρου υποτελείς, αν όχι δούλοι, των Αμερικανών, που καμαρώνουν αμέτοχοι όντες της παιδείας μας, επειδή τάχα παρέλαβαν τη σκυτάλη του πολιτισμού από τους προγόνους μας και προβάλλουν ως υπέρμαχοι της ελευθερίας. Παραβλέπουν όλοι τους ότι κύρια σημασία έχουν όχι οι θεσμοί, που μπορούν να κουρελιαστούν, αλλά τα πρόσωπα, τα οποία καλούνται να τους υπηρετήσουν. Η απολυταρχική Σπάρτη έστειλε τον βασιλιά της Λεωνίδα να σταθεί στις Θερμοπύλες. Και εκεί έπεσε για την ελευθερία. Λίγα έτη μετά σφράγισε τον ναό, στον οποίο είχε καταφύγει ο μηδίζων Παυσανίας, ο θριαμβευτής της μάχης των Πλαιταιών. Η “ελεύθερη” Αθήνα εξέθρεψε πολλούς μηδίζοντες. Γι’ αυτό και τονίσαμε το πόσο αναγκαίο είναι να μελετάται η πνευματικότητα ενός πολιτισμού και όχι το τεχνικό μέρος αυτού.

Ο Αισχύλος στην τραγωδία του Πέρσες αναλύει κατά θαυμάσιο τρόπο την ήττα των Περσών ως τιμωρία των θεών για την υπέρμετρη αλαζονεία, η οποία συνιστά ύβριν, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Η τραγωδία παίχθηκε και σύντομα λησμονήθηκε, με αποτέλεσμα να επαναλάβουν την ύβριν οι Αθηναίοι. Και έκτοτε την επαναλαμβάνουν όλοι οι ισχυροί της γης. Αλλά παρά την, στο όνομα της λογικής, διακήρυξη της ευρωπαϊκής διανόησης κατά τον 19ο ότι “ο Θεός πέθανε”, Αυτός, ως “ο όντως ων” και “το πρώτον κινούν ακίνητον” είναι ο κύριος της ιστορίας. Η τιμωρία περιμένει όλους εκείνους, που περιφρονούν το του Ευρυπίδη “όλβιος όστις της ιστορίας έσχε μάθησιν”.

“ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ”

.

4 comments

Avantas 27 September 2010 at 20:05

@Παπαδημητρίου, αν δεν ήσουν τόσο ακραία θρησκευόμενος φανατίκλας (και κάπως φασίζων και ίσως χουντίζων) θα παραδεχόσουν ότι εκτός από τα όποια (άσχημα μερικές φορές) λάθη της αρχαίας ΑΜΕΣΗΣ Δημοκρατίας, τα καλά της ήταν απείρως περισσότερα από τα λάθη της. Ήταν (και συνεχίζει ακόμη να είναι) σύμφωνα με τον Αριστοτέλη το καλύτερο πολίτευμα που επινόησε ο άνθρωπος. Αυτό επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι η Δημοκρατία (με τις όποιες παραλλαγές της) ήταν πάντα το πολίτευμα που πρότειναν με τις πολιτικές τους φιλοσοφίες τα μεγαλύτερα φιλοσοφικά πνεύματα και διανοητές του Διαφωτισμού, αλλά και στη συνέχεια οι (πολιτικοί) φιλόσοφοι, διαχρονικά μέχρι σήμερα. Μπορεί η Εκκλησία του Δήμου να καταδίκασε κάποιους σπουδαίους άνδρες σε κάποιες περιπτώσεις (και κάποιες σήμερα να φαίνονται άδικες), όμως τότε είχαν άμεση πρακτική αξία. Όταν ο Δήμος αποφάσισε ότι αυτός είναι η ανώτατη αρχή και η Βούλησή του ήταν αυτή που καθόριζε την τύχη της Πόλης, τότε δεν μπορούσε να επιτραπεί σε κανέναν να αποκτήση τέτοια δύναμη και επιρροή που θα μπορούσε να βάλει σε κίνδυνο τη Δημοκρατία. Κάτω από αυτή την οπτική λοιπόν μπορούν να ερμηνευθούν πράξεις όπως ο εξοστρακισμός του Αριστείδη και η εξορία του Θεμιστοκλή. Και βέβαια υπήρξαν λαϊκισμός και ακραίες περιπτώσεις αλαζονίας (Μήλος), αλλά σε τίποτα αυτό δεν μειώνει το γιγάντιο μέγεθος της σπουδαιότητας της ανάπτυξης του καλύτερου πολιτεύματος που επινόησε ο ανθρώπινος νους και μάλιστα το έβαλε σε πράξη για τουλάχιστον δύο αιώνες, οι οποίοι καθόρισαν την πορεία του ανθρώπινου γένους μέχρι σήμερα. Οι δύο αυτοί αιώνες και η περίοδος των Αντωνίνων κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, είναι η παρακαταθήκη με την οποία πορεύεται ο πλανήτης μέχρι σήμερα. Ακόμη και σήμερα, τα έθνη και τα κράτη σε όλο τον πλανήτη, προσπαθούν με διάφορους τρόπους και παραλλαγές, να προσαρμόσουν τους τρόπους τους και την κοινωνικοπολιτική τους συγκρότηση, σύμφωνα με την “ελληνορωμαϊκή” παράδοση και με τον τρόπο που αυτή σε κάποιες περιπτώσεις ερμηνεύθηκε από τον Διαφωτισμό.
Ευτυχώς που υπήρξε η Δημοκρατία και έτσι ο κόσμος γνώρισε τη σκέψη του Σωκράτη και του (ολιγαρχικού) Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και τη θεία ποίηση του Αισχύλου και του Σοφοκλή και του Ευρυπίδη και τον Επιτάφιο Λόγο του Περικλή και τις αυθάδεις κωμωδίες του Αριστοφάνη και την Ιστορία του Θουκυδίδη και τους λόγους του Δημοσθένη. Αλλιώς θα είχαμε μείνει με τους νόμους του Λυκούργου και την αναμονή της πανσελήνου, όπως όριζαν οι έφοροι στη Σπάρτη, για να κινηθεί ο στρατός κατά των εισβολέων Περσών. Εδώ ισχύει το “Των οικιών ημών εμπιπραμένων, ημείς άδομεν”. Και βέβαια με τίποτα δεν θέλω να μειώσω την αξία της πίστης των Σπαρτιατών στα ιδανικά της ελευθερίας και της προστασίας της Πόλης, αλλά ταυτόχρονα θα θυμίσω ότι κάθε χρόνο για μερικές ημέρες, ξαμολιώντουσαν οι Σπαρτιάτες πολεμιστές και έσφαζαν κάθε άοπλο Μεσσήνιο είλωτα που έβρισκαν μπροστά τους, για να τους θυμίζουν ποιός είναι ο αφέντης. Αυτό για να βάζουμε τα πράγματα κάτω από μια διαφορετική θεώρηση.
Και για να το κλείνουμε, οι πολίτες των Δημοκρατιών έπαιρναν τα όπλα έχοντας πλήρη συναίσθηση, ότι το έκαναν για να υπερασπισθούν την ελευθερία, τον τρόπο ζωής τους και την αξιοπρέπειά του ως άνθρωποι και δεν κρυβώντουσαν στα μοναστήρια ως καλόγεροι για να μην πάνε να πολεμήσουν τον Τούρκο που αφάνιζε την χώρα και την Πόλη τους.
Τα έθνη και τα κράτη δεν χάνονται λόγω της θέλησης του Θεού, αλλά γιατί κλείνουν τον ιστορικό τους κύκλο. Μερικές φορές επανακάμπτουν στο προσκήνιο της Ιστορίας (Έλληνες, Εβραίοι, Πέρσες-Ιρανοί, Ρωμαίοι-Ιταλοί, κλπ), πότε ως πρωταγωνιστές και πότε ως δεύτερα βιολιά, αλλά αυτό δεν αλλάζει τη νομοτέλεια της κυκλικότητας της ιστορικής διαδικασίας με την άνοδο και την πτώση των εθνώ και των κρατών. Όπως είπε κάποιος ιστορικός, “αφού χάθηκε η Αθήνα και η Σπάρτη -πράγμα αδιανόητο την εποχή της ακμής τους- ποιο κράτος σήμερα υπολογίζει να κυριαρχεί για πάντα;”.

Reply
imago 27 September 2010 at 21:42

“Η τιμωρία περιμένει όλους εκείνους, που περιφρονούν το του Ευρυπίδη “όλβιος όστις της ιστορίας έσχε μάθησιν”.”

Αλλά πρωτίστως εκείνους, οι οποίοι χρησιμοποιούνε την παραπάνω πεποίθηση εκβιαστικά ελπίζοντες στις συνήθεις αντιπαροχές παραδεισένιων προοπτικών με πολιτική προσήλωση.

Reply
Οδυσσέας 28 September 2010 at 05:04

Οι παθογένειες της αμεσης δημοκρατίας των Αθηνών είναι καταφανείς για όποιον ενδιαφέρεται να τις δει. Χρειαζόταν ένας Περικλής που ήξερε να καθοδηγεί το δήμο σε σωστές αποφάσεις για να υπάρξουν τα επιτεύγματα που υπήρξαν. Μόλις εξέλιπε ο Περικλής η πόλις έγινε έρμαιο των δημαγωγών και των ευμετάβλητων συμπεριφορών της μειοψηφίας που συμμετείχε στις συνελεύσεις της εκκλησίας. Με την ίδια ευκολία που καταδίκαζαν σε θάνατο του νικητές στρατηγούς τους, απλώς επειδή λόγω τρικυμίας δεν περισυνέλεξαν τους νεκρούς μετά τη νικηφόρα ναυμαχία των Αργινουσών, με την ίδια ευκολία τους έστελναν να καταστραφούν στην τυχοδιωκτική εκστρατεία στη Σικελία.
Η σύγχρονη δημοκρατία αστικού τύπου είναι συγκριτικά καλύτερη της αρχαίας ακριβώς γιατί είναι αντιπροσωπευτική, δηλαδή έμμεση. Όλο το ζήτημα σε ένα πολίτευμα είναι να υπάρχει σωστή εξισορρόπηση εξουσιών, κανείς δεν πρέπει να έχει απόλυτη εξουσία ούτε και ο ίδιος ο “λαός”.
Αλλά βέβαια ούτε αυτό εξασφαλίζει την επάρκεια των ηγετικών πολιτικών προσώπων που είναι σε τελική ανάλυση και το ζητούμενο και η ύπαρξη των οποίων είναι ανεξάρτητη του είδους του πολιτεύματος που ισχύει. Υπακούει μάλλον σε ευρύτερους ιστορικούς κανόνες που έχουν να κάνουν με τα διάφορα στάδια εξέλιξης μιας κοινωνίας και του πολιτισμού της.

Reply
Δημήτριος Π. 28 September 2010 at 21:18

Με όλο το θάρρος, με το άρθρο μπορεί ο καθένας να συμφωνήσει ή όχι. Αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι ο συσχετισμός τίτλου και περιεχομένου.

Reply

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.