Γράφει ὁ Μανώλης Κοττάκης – Διευθυντής τῆς ἐφημερίδος «ΕΣΤΙΑ».
Τό ραντεβού μας ἦταν προγραμματισμένο γιά τίς 12 τό μεσημέρι στό γραφεῖο της στήν Motor Oil στό Μαρούσι. Ἀλλά εἶχε πάει 12:30 καί ἀκόμη νά φανεῖ. Περίεργο, γιατί πάντοτε ἦταν ἀκριβής στίς συναντήσεις μας.
Ἡ στενή συνεργάτις της, Μαριάνθη Κωνσταντάτου, μέ πέρασε στό μεγάλο μαῦρο τετράγωνο τραπέζι, ὅπου συνήθιζε νά ὑποδέχεται τούς ἐπισκέπτες της μέχρι νά ἔρθει, καί ἐγώ ἀξιοποίησα τόν χρόνο παρατηρῶντας τόν χῶρο. Πάντοτε παρατηροῦσα τούς χώρους πού ἐπιλέγουν γιά γραφεῖα τους προσωπικότητες, καθώς καί τά ἀντικείμενα πού ἐπιλέγουν νά τοποθετοῦν σέ αὐτές. Μοῦ εἶχε κάνει φοβερή ἐντύπωση ὅτι ὁ χῶρος ἦταν διακοσμημένος μέ πίνακες ζωγραφικῆς, στούς ὁποίους ἦταν φιλοτεχνημένα τά πορτραῖτα τῶν παιδιῶν της. Ὅλων τῶν παιδιῶν της. Μέ κυρίαρχο τόν Τζίγγερ. Κάποια στιγμή φάνηκε καί ζήτησε συγγνώμη γιά τήν καθυστέρησή της, καθώς εἶναι τό τελευταῖο πού συνηθίζει, ἀλλά ἦταν ἐκείνη μία «εἰδική μέρα» γιά αὐτήν. Ἦταν 20 Νοεμβρίου 2018.
Εἶχε πάει, ὅπως μοῦ ἀποκάλυψε, νά προσκυνήσει τόν Ἐσταυρωμένο στά Σπάτα. Τήν ἤξερα τήν ἐκκλησία. Τήν ἔχω ἐπισκεφτεῖ καί ἐγώ πολλές φορές στό παρελθόν. Ἀλλά γιατί εἰδική μέρα; Γιατί στά Σπάτα; Δέν ἤθελα νά γίνω ἀδιάκριτος. Εἶχα πάει ἐκείνη τήν ἡμέρα στά γραφεῖα της, προκειμένου νά συνεννοηθοῦμε γιά μία συνέντευξή της στό περιοδικό «Ἑστιάζω», πού θά ἀφοροῦσε τήν ζωή της δίπλα στόν Βαρδῆ, ἀλλά καί τό ἔργο της στήν Ἐλπίδα. Καί ἔπρεπε νά κάνουμε μία «προ-συνέντευξη». Νά προετοιμαστοῦμε γιά τίς λεπτομέρειες, γιά νά μήν χάσουμε χρόνο τήν κρίσιμη μέρα πού θά ἐπισκεπτόμουν τό Νοσοκομεῖο Παίδων «Ἁγία Σοφία». Ἐκείνη, ὅμως, εἶδε στό βλέμμα μου τήν ἀπορία καί ἀποφάσισε νά μοιραστεῖ μαζί μου μέ κάθε λεπτομέρεια τό ἄγνωστο τάμα της. Ὅπως μοῦ ἐξήγησε, μία τέτοια μέρα σάν κι αὐτήν ἐπιτέθηκε ἡ 17 Νοέμβρη στόν σύζυγό της μέ ρουκέτες. Δέν εἶμαι ἀπολύτως βέβαιος ἄν ὁ Βαρδῆς πείστηκε ὑπό τό φῶς τῶν μεταγενέστερων ἐξελίξεων ὅτι τόν κτύπησε ἡ 17 Νοέμβρη ἤ κάποιος ἄλλος, ἀλλά αὐτό εἶναι ἕνα θέμα πού ἀφορᾶ τόν ἱστορικό τοῦ μέλλοντος καί ὄχι ἐμᾶς. Ἐκεῖνος, πάντως, ἀπό θαῦμα ἔζησε.
Αὐτό πού δέν μπόρεσε νά ξεπεράσει ποτέ ἀπό ἐκείνη τήν μέρα ἡ Μαριάννα, ἦταν ὅτι ἡ ἴδια δέν ἦταν στό αὐτοκίνητο μαζί του. Ἐνῷ συνήθιζαν νά κάνουν τά πάντα μαζί καί νά πηγαίνουν στά γραφεῖα μαζί, ἐκείνη τήν ἡμέρα δέν ἦταν μαζί του. Ἀπό ἐκείνη τήν ἡμέρα ὁρκίστηκε στόν ἑαυτό της, ὅπως μοῦ εἶπε, ὅτι γιά τήν συνέχεια τῆς ζωῆς της κάθε πρωΐ, εἴτε ἔχει ἡ ἴδια δουλειά στήν Motor Oil εἴτε δέν ἔχει, θά συνοδεύει τόν σύζυγό της στό δρομολόγιο μέχρι τά γραφεῖα, γιά νά εἶναι μαζί του δίπλα του σέ περίπτωση πού δεχτεῖ νέα βομβιστική ἐπίθεση, οὕτως ὥστε νά ἀντιμετωπίσουν τίς συνέπειές της μαζί. Πρᾶγμα τό ὁποῖο ἔκανε ἀδιαλείπτως γιά τό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς της. Μέχρι τό τέλος ἦταν διαρκῶς δίπλα του. Τόν συνόδευε μέχρι τό γραφεῖο καί ἔπειτα ἐπέστρεφε στό σπίτι. Σέ ἀνάμνηση ἐκείνης τῆς δύσκολης ἡμέρας καθιέρωσε τό τάμα στόν Ἐσταυρωμένο τῶν Σπάτων.
Ἡ Μαριάννα Βαρδινογιάννη ἦταν ἕνας ἰδιαιτέρως εὐαίσθητος καί θρῆσκος ἄνθρωπος. Μέ τήν διαφορά ὅτι δέν διαφήμιζε τήν πίστη της καί τίς ἀγαθοεργίες της. Ἔβαζε ἕνα μαντήλι, ὅπως μοῦ εἶχε διηγηθεῖ σέ ἄλλη συνάντησή μας, γιά νά μήν ἀναγνωρίζεται, καί ταξίδευε αὐθημερόν μέ τίς φίλες της στήν Τῆνο, προκειμένου νά προσκυνήσει τήν Χάρη τῆς Παναγίας.
Σέ ἐκείνη τήν πρό συνέντευξη, ἡ ὁποία εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα ἕνα ἐντυπωσιακό ἐξώφυλλο τοῦ «Ἑστιάζω» τόν Φεβρουάριο τοῦ 2019, μέ φωτογραφία ἀπό τόν γάμο της μέ τόν ἀξιωματικό τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ, Βαρδῆ Βαρδινογιάννη, ἀλλά καί φωτογραφίες ἀπό τήν ἐποχή τῆς ἐξορίας τους ἀπό τήν δικτατορία στήν Ἀμοργό, ἡ Μαριάννα μοῦ περιέγραψε μερικές ἀπό τίς πτυχές τῆς ζωῆς της μέ τόν σύζυγό της καί μπόρεσα νά καταλάβω στοιχεῖα καί ἀπό τίς προσωπικότητες τῶν δύο. Γιατί ὁ Βαρδῆς κατά βάση εἶναι ἀπόμακρος καί τά παιδιά δύσκολα στήν ἐπικοινωνία. Ἐκείνη ἦταν ἡ βιτρίνα τῆς οἰκογένειας πρός τόν πολύ κόσμο.
Τήν ρώτησα τί ἦταν αὐτό πού κάνει μιά πλούσια κυρία, ἡ ὁποία εἶχε λυμένα τά προβλήματά της, νά ἀσχολεῖται τόσο πολύ μέ τά προβλήματα τοῦ λαϊκοῦ κόσμου. Τοῦ ἁπλοῦ κόσμου. Δέν τό κάνουν ὅλες. Καί ὅσες τό κάνουν κατηγοροῦνται ὅτι θέλουν νά προβάλλουν τόν ἑαυτό τους. Μοῦ ἀπάντησε ἀφοπλιστικά ὅτι ἔτσι τήν ἔμαθε ἡ μάνα της στήν Ἑρμιόνη. Ἡ ὁποία τά βράδια φοροῦσε ἕνα μαντήλι στό κεφάλι, γιά νά μήν ἀναγνωρίζεται, τήν ἔπιανε ἀπό τό χέρι καί πήγαιναν μαζί νά βοηθήσουν μυστικά ἀδύναμες οἰκογένειες τῆς περιοχῆς, πού τό εἶχαν ἀνάγκη. Χωρίς νά τό μαθαίνει κανένας, γιά νά μήν θίγεται ἡ ἀξιοπρέπειά τους.
Ἡ Μαριάννα θυμόταν πώς, ὅταν γνώρισε τόν Βαρδῆ καί τά οἰκονομικά τους ἦταν δύσκολα, ἕνας ταξιτζῆς ἀπό τήν περιοχή τόν μετέφερε πάντοτε στό σπίτι της δωρεάν. Καί ἐκεῖνος, ὅταν ἀργότερα ἔγινε μεγάλος καί τρανός, στίς δόξες του ἀνταπέδωσε στόν ἁπλό αὐτό ταξιτζῆ τό καλό πού τοῦ ἔκανε. Ἔδωσε τό ὄνομα τοῦ ἁπλοῦ αὐτοῦ λαϊκοῦ ἀνθρώπου μετά ἀπό συνεννόηση μέ τό Ὑπουργεῖο Παιδείας στό δημοτικό σχολεῖο τῆς Ἑρμιόνης! Τό ἐγκαινίασε ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας.
Γιά τήν γνωριμία τῆς Μαριάννας μέ τόν σύζυγό της ἔχουν γραφτεῖ σχεδόν ὅλα. Ποῦ τόν γνώρισε, πῶς τήν γνώρισε καί τά λοιπά. Αὐτό πού δέν ἔχει γραφτεῖ καί δέν εἶναι γνωστό, εἶναι ἡ ἀντίδραση τοῦ Βαρδῆ, ὅταν τόν ἐπισκέφτηκαν νύχτα, μέ τά παιδιά μωρά στίς κούνιες, οἱ συνάδελφοί του ἀπό τίς Ἔνοπλες Δυνάμεις στό σπίτι τους στά Πατήσια, προκειμένου νά τόν συλλάβουν καί νά τόν ἐξορίσουν κατά τήν διάρκεια τῆς δικτατορίας, γιά τήν συμμετοχή του στό κίνημα τοῦ ναυτικοῦ. Τούς… ἔφτυσε κατά πρόσωπο! Κατέβασαν τό κεφάλι χωρίς νά τολμήσουν νά τοῦ ποῦν λέξη. Καί, βεβαίως, ὑπέμεινε τήν ἐξορία γιά ὅσο αὐτή κράτησε. Ἄς ἦταν τά παιδιά του μικρά.
Τό ἀποτέλεσμα ἐκείνης τῆς πρό συνέντευξης ἦταν ἡ ἐπίσκεψή μου στό Νοσοκομεῖο Παίδων «Ἁγία Σοφία», ὅπου μιλήσαμε μέ πάρα πολλούς γονεῖς, γιά τούς ὁποίους ἡ εὐαισθησία της ἦταν τέτοια ὥστε εἶχε δημιουργήσει καί εἰδικό ξενῶνα γιά νά μένουν δίπλα στά παιδιά τους, γιά ὅσο καιρό διαρκοῦσε ἡ περιπέτεια τῆς ὑγείας τους, δίπλα σχεδόν στό νοσοκομεῖο. Στό τεῦχος τοῦ «Ἑστιάζω» στίς ἀρχές τοῦ 2019 φιλοξενοῦνται ὅλες οἱ συνεντεύξεις γονέων καθώς καί παιδιῶν, πού σέ μεγάλη ἡλικία πλέον, ἔχοντας ξεπεράσει τά προβλήματα ὑγείας, θυμοῦνται τήν καταλυτική συμβολή τῆς Μαριάννας Βαρδινογιάννη στήν ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματός τους. Ἡ εὐαισθησία της ἦταν σπάνια. Πάντοτε μοῦ ἔστελνε ἕνα «εὐχαριστῶ» σέ δισέλιδα γράμματα μεγάλης ἔκτασης μέ τόν ἰδιόχειρο χαρακτῆρα της καί ὄχι τυπωμένα στόν ὑπολογιστή. Τήν ἐνδιέφερε πολύ ὅταν προβάλλονταν οἱ δραστηριότητές της ἀπό τήν ἐφημερίδα μας, τήν ὁποία διαβάζουν φανατικά, ὅπως μοῦ ἔλεγε, οἱ φίλες της, οἱ φίλοι της. «Μοῦ ἔφτιαξες τή μέρα» μοῦ εἶπε τήν τελευταία φορά πού εἴχαμε δημοσιεύσει στήν πρώτη μας σελίδα ἐκτεταμένο ρεπορτάζ ἀπό μία ἐκδήλωση τοῦ Ἱδρύματος Μαριάννα καί Βαρδῆ Βαρδινογιάννη γιά τήν Ἑλληνική Γλῶσσα.
Ἑκατομμύρια κόσμος στήν πατρίδα μας γνωρίζει τό ἔργο πού προσέφερε στήν Ἐλπίδα ἡ Μαριάννα Βαρδινογιάννη, σώζοντας 4.000 παιδιά μέ τά 40 ἑκατομμύρια εὐρώ πού διέθεσε μέσα στίς δεκαετίες. Κάποια στιγμή στό μέλλον ἴσως γίνει γνωστό πώς ἡ ἴδια καί ὁ Βαρδῆς ἔχουν σταθεῖ δίπλα σέ ἔντιμους Ἕλληνες πολιτικούς, οἱ ὁποῖοι δέν διεφθάρησαν ποτέ, προκειμένου νά μήν πεθάνουν στήν ψάθα. Ὁ Λάμπης Τσιριγωτάκης στό τελευταῖο του βιβλίο ἀποκαλύπτει πώς ὁ Βαρδῆς πλήρωνε μυστικά τά νοσήλια τοῦ Ἀνδρέα Παπανδρέου ὅταν αὐτός νοσηλεύτηκε στό Χέρφηλντ, χωρίς νά τό μάθει ποτέ γιά πολλά χρόνια κανένας. Τόν καιρό πού ὅλοι πίστευαν ὅτι ὁ Ἀνδρέας δωροδοκήθηκε ἀπό τόν… Κοσκωτᾶ.
Προφανῶς καί κάθε δημόσιο πρόσωπο ἔχει ἐκτός ἀπό τά προτερήματά του καί τά ἐλαττώματά του. Ἡ Μαριάννα γινόταν στόχος γιά τήν ὑπερκινητικότητά της. Ὡστόσο, αὐτό πού χαρακτηρίζει τόν καθένα καί τήν καθεμία, εἶναι τό ἀποτύπωμα. Καί ἡ Μαριάννα Βαρδινογιάννη μέ τό κοινωνικό ἔργο πού προσέφερε μέσα στίς δεκαετίες, ἀπό τό 1990 καί μετά, ἄφησε ἰσχυρότατο ἀποτύπωμα. Θά τήν θυμᾶται ὁ κόσμος γιά τό χαμόγελο καί τήν προσήνειά της.
Θά διατηρῶ πάντοτε στήν μνήμη μου τήν ἀγέρωχη τελευταία της εἰκόνα, ὅταν κάπου μέσα στό 2021 τήν συνάντησα βράδυ Παρασκευῆς στό ἀγαπημένο της 21 στό Κεφαλάρι μαζί μέ τήν γνώριμη παρέα της: Τήν Φώφη Γεννηματᾶ καί τόν σύζυγό της καί τό ζεῦγος Μύρωνα καί Χριστίνας Τσατσάκη.
Νά δῶ τώρα ποιός θά κινητοποιεῖ τίς κυρίες τῶν Ἀθηνῶν νά τρέχουν σέ διοικητικά συμβούλια ὀργανισμῶν, ὅπως ἡ «Ἐλπίδα», γιά νά βοηθοῦν τόν ἁπλό κόσμο. Μαριάννα ἦταν μόνο μία.
Ἄρθρο στήν «ΕΣΤΙΑ», Τε. 26 Ἱουλίου 2023, φ. 42.610 σελ. 1, 3 (αναδημ. στην ηλεκτρονική έκδοση 27/07/2023).