Πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι η επέτειος της 25ης Μαρτίου είναι εκ των υστέρων κατασκευασμένη, με την επίσημη καθιέρωσή της από τον Όθωνα (Βασιλικό Διάταγμα 980 / 15(27)-3-1838 της Κυβέρνησης), με πρωτοβουλία του Γεώργιου Γλαράκη, γραμματέα της Επικρατείας (υπουργού) επί των Εκκλησιαστικών, Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Εσωτερικών. Σύμφωνα με αυτή την εκτίμηση, «ο Όθωνας προσπαθούσε να ενισχύσει τη δημοτικότητά του προσεταιριζόμενος την απήχηση των εκφραστών της Ορθοδοξίας, και ενδεχομένως σε αυτό να οφείλεται η θρησκευτική χροιά του διατάγματος και η καθιέρωση της εορτής». Φυσικά, η επαναστατική δράση είχε ξεκινήσει νωρίτερα της 25ης Μαρτίου: στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες από τον Φεβρουάριο του 1821 και στα Καλάβρυτα και την Καλαμάτα μερικές ημέρες νωρίτερα από την επετειακή ημερομηνία. Το ερώτημα, όμως, πέρα από τις προθέσεις του Όθωνα που θέσπισε τον εορτασμό, είναι ποια θέση είχε η 25η Μαρτίου στους ίδιους τους αγωνιστές και τους παράγοντες της Επανάστασης κατά τη διάρκεια εκδήλωσής της ;
Περί αυτού γνωρίζουμε ότι η 25η Μαρτίου, ημέρα του Ευαγγελισμού, είχε οριστεί ως ημέρα έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης, κατά του Τουρκικού ζυγού, από τον αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρο Υψηλάντη, «ως ευαγγελιζομένη την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους». Σύμφωνα μάλιστα με τον Φιλήμονα, η ημερομηνία αυτή θεωρήθηκε ως σημείο αναφοράς από τις πρώτες ήδη ημέρες της Επανάστασης, και μάλιστα ως έναρξη ειδικής χρονολόγησης, ακόμα και σε περιοχές που είχαν επαναστατήσει νωρίτερα. Έχει καταδειχθεί επίσης ότι η 25η Μαρτίου από το 1823 εθεωρείτο στην Πελοπόννησο ως ημέρα έναρξης της επανάστασης. Ενδεικτικά παρουσιάζουμε ένα απόσπασμα από ένα έγγραφο από το Επαρχικόν Κριτήριον της Τριπολιτσάς:
«Το Επαρχικόν Κριτήριον Τριπολιτζάς. Ο Ν.Α. εις τους 1820, προ της επαναστάσεως, … έφθασε εδώ εις Μορέα τον Σεπτέμβριον, η αποστασία ακολούθησε εις τας 25 Μαρτίου. Ακολούθου 1822 ο Μπηλελόπουλος, στοχαζόμενος την ευκαιρίαν της αποστασίας, απεφάσισε να καταφάγη όλην σχεδόν την ποσότητα των γροσίων … με την πρόφασιν ότι την άρπαξαν οι Έλληνες εις τον καιρόν του ασάλτου. … Τη 19 Αυγούστου 1823, Τριπολιτζά. Οι δικασταί του Επαρχικού Κριτηρίου..» [1]
Στο παρόν άρθρο, ως CognoscoTeam, παραθέτουμε ένα αδημοσίευτο έγγραφο με ημερομηνία την 6η Ιουνίου 1821, λίγους μόλις μήνες μετά την έναρξη της Επανάστασης.[2] Το έγγραφο αυτό είναι γραμμένο από στρατιωτικούς του στρατοπέδου στο Πούσι της Ηλείας και απευθύνεται στο σύνολο των πολιτών της επαρχίας Πύργου. Το περιεχόμενο του εγγράφου είναι αδιάφορο ως προς το θέμα του παρόντος άρθρου. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι το κείμενο, όπως βλέπετε και στην παρακάτω φωτογραφία, κλείνει με την εξής φράση: « Το α΄ έτος της ελευθερίας, από 25 Μαρτίου 1821 : Ιουνίου 6 στρατόπεδον Πούσι».
Το έγγραφο, επομένως, παρέχει ένα ισχυρό τεκμήριο στην άποψη ότι η 25η Μαρτίου λειτουργούσε επετειακά ως ημερομηνία ορόσημο ήδη από το πρώτο έτος της Ελληνικής Επανάστασης! Η θέσπιση λοιπόν της εορτής από τον Όθωνα το 1838 δεν αποτελεί μάλλον αυθαίρετη κατασκευή, αλλά στηριζόταν σε μία εγγενώς και θεμελιωδώς εγγεγραμμένη εικόνα που είχαν οι ίδιοι οι συντελεστές του Αγώνα σχετικά με το ξεκίνημά του.
[1] Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 12, σελ. 157, 158.
[2] ΓΑΚ, ”Αρχείο Ρήγα Παλαμήδη, Επαναστατικά”, Φακ. 250, εγγρ. 70.
Μιχάλης Ρέττος
Cognosco team