Γράφει ο Σπύρος Παν. Κανελλόπουλος
Την 1η Απριλίου 1955, ξεκινά ο ένοπλος αγώνας των Κυπρίων εναντίον των Άγγλων αποικιοκρατών. Αυτός ο αγώνας είχε ως στόχο την ενσωμάτωση της Κύπρου στον εθνικό κορμό με το σύνθημα «ΕΝΩΣΙΣ». Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, μέλος της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (Ε.Ο.Κ.Α.), που είχε αρχηγό τον Γεώργιο Γρίβα – Διγενή, απαγχονίστηκε θυσιάζοντας τον εαυτό του για την ελευθερία της Κύπρου την 14η Μαρτίου 1957. Ήταν μόλις 18 ετών!
———————————————————————
Στο βίντεο μιλά η αδερφή του Ευαγόρα
Ο μικρότερος σε ηλικία Κύπριος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Βρετανούς το 1957. Ηρωική φύση και σπουδαίος Έλληνας, ο Βαγορής όπως τον φώναζαν οι φίλοι του, είχε μπει από τα δεκαπέντε χρόνια του στην μύτη των Άγγλων. Τον κρέμασαν παρά την παγκόσμια θύελλα που είχε προηγηθεί. Στις 14 Μαρτίου 1957 απαγχονίστηκε στην Λευκωσία από τους Άγγλους ο αγωνιστής της Κυπριακής αντίστασης, Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Ήταν ο τελευταίος αλλά και ο νεώτερος σε ηλικία από τους ήρωες Κύπριους αγωνιστές που δολοφονήθηκε από τους Άγγλους αποικιοκράτες. Όταν τον ανέβασαν στην κρεμάλα, ο Ευαγόρας συμπλήρωνε μόλις τα 19 του χρόνια.
Είχε συλληφθεί τρεις μήνες νωρίτερα να μεταφέρει οπλισμό για τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Φεύγοντας από την Λυσσό μαζί με δυο ακόμα νεαρούς συναγωνιστές του έπεσαν σε Αγγλική περίπολο. Οι δυο άλλοι διέφυγαν, αλλά ο Παλληκαρίδης συνελήφθη μ’ ένα οπλοπολυβόλο Μπρεν πάνω του και τρεις γεμιστήρες. Στη δίκη του δεν άφησε κανένα περιθώριο υπεράσπισης του, καθώς παραδέχτηκε την ενοχή του λέγοντας προς τους δικαστές: «Ξέρω ότι θα με κρεμάσετε. Ότι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο.»
Ο Βαγορής, όπως ήταν το χαϊδευτικό του, είχε μπει από μικρός στη μύτη των Άγγλων αποικιοκρατών. Το 1953, ξεσηκώθηκε μαζί με άλλους συμμαθητές του στο κολέγιο της Πάφου, διότι οι Άγγλοι ύψωσαν στο σχολείο την Αγγλική σημαία, στα πλαίσια των επίσημων εορτασμών για την στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ. Δεκαπεντάχρονος μαθητής τότε ο Ευαγόρας, σκαρφάλωσε στον ιστό, κατέβασε την Αγγλική σημαία και την έκαψε. Συνελήφθη αλλά δεν τιμωρήθηκε λόγω της μικρής του ηλικίας, όμως οι φασαρίες και οι διαδηλώσεις των μαθητών και της Κυπριακή νεολαίας στην περιοχή έφεραν αποτέλεσμα.
Η Βρετανική αστυνομία είχε ενισχυθεί και από Τούρκους που είχαν πάει να χτυπήσουν τους Έλληνες, όμως ο Άγγλος διοικητής δεν τα ‘βαλε με τους διαδηλωτές. Επέλεξε να υποχωρήσει, για να μην βαφτεί με αίμα η γιορτή για την βασίλισσα. Η Πάφος ήταν η μόνη περιοχή της Αγγλικής επικράτειας που δεν γιορτάστηκε η στέψη της Ελισάβετ, γεγονός που για τους Άγγλους ισοδυναμούσε με έγκλημα καθοσιώσεως.
Από τότε ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης ήταν μονίμως στο στόχαστρο των δυνάμεων κατοχής. Στις 17 Νοεμβρίου 1955 συνελήφθη ξανά. Ήταν ήδη μέλος της ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) και οργάνωσε διαδηλώσεις παρενόχλησης των Βρετανών. Τον πήγαν στο δικαστήριο, αρνήθηκε την ενοχή του και η δίκη αναβλήθηκε. Πριν ολοκληρωθεί αυτή η δίκη, συνελήφθη ξανά για την μεταφορά των όπλων στις 18 Δεκέμβρη του 1956. Αυτή τη φορά ήταν δεδομένη η τύχη του, οι Άγγλοι ήθελαν να απαλλαγούν απ’ αυτόν.
Η καταδίκη του σε θάνατο ενός νεαρού παιδιού ξεσήκωσε παγκόσμια θύελλα διαμαρτυριών. Ο Έλληνας βασιλιάς Παύλος, η Βουλή των Ελλήνων, όλες οι Κυπριακές αδελφότητες ανά τον κόσμο, η ελληνική εκκλησία, σαράντα εργατικοί βουλευτές από την ίδια την Βρετανία ζήτησαν να του δοθεί χάρη, όμως οι Άγγλοι δεν πτοήθηκαν.
Ο ίδιος Ο Βαγορής, στο τελευταίο θρυλικό γράμμα που έγραψε την βραδιά πριν τον θάνατο του, αναφέρει: «Θ’ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ‘ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το καθετί. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα, τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.»* Πατριωτισμός, νεανική αψηφισιά, ηρωισμός, πίστη δίχως όρια; Ποιος ξέρει;
Τον απαγχόνισαν, δημιουργώντας έναν ακόμα ήρωα του Κυπριακού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Το όνομα του λάμπει ανάμεσα στα ονόματα των Κυπρίων που έδωσαν την ζωή τους στην αντιαποικιακό αγώνα κατά των Βρετανών. Του Καραολή, του Δημητρίου, του Αυξεντίου, του Χαραλάμπους και τόσων άλλων. Ο τάφος του είναι στα φυλακισμένα μνήματα στη Λευκωσία. Είκοσι μόλις μήνες μετά τον θάνατο του, η Κύπρος έπαψε να είναι έδαφος της Βρετανικής Επικράτειας. Τον Φεβρουάριο του 1959, με τις συμφωνίες Ζυρίχης Λονδίνου, δημιουργήθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία.
* Τα μεσάνυχτα, αφού μετέλαβε των Αχράντων Μυστηρίων, κάλεσαν τη μητέρα του να τον αντικρίσει για τελευταία φορά. Ο Ευαγόρας της είπε για να την παρηγορήσει: «Μη θρηνείς μάνα, πεθαίνω για την Ελλάδα». Η μητέρα του είπε αργότερα: «μου έλεγε αστεία και προσπαθούσε να με παρηγορήσει…»
Σε μεγάλη απόσταση ακούγονταν οι φωνές διαδηλωτών για την ΕΟΚΑ και την Ένωση με την Ελλάδα. Ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής της ΕΟΚΑ, απαγχονίζεται από τους Άγγλους σε ηλικία μόλις 18 ετών, χωρίς να βγάλει δάκρυ κι ενταφιάζεται μέσα στη φυλακή για να μη γίνει ο τάφος του λαϊκό προσκύνημα. Είναι τα περίφημα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία….
————————————————————
Το γράμμα – ποίημα τού Ευαγόρα προς τους συμμαθητές του
Παλιοί συμμαθηταί,
Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Θ΄ αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα
μεσ΄ τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.
Ψάχνοντας για τη Λευτεριά θα ΄χω παρέα μόνη
κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.
Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θα ΄ρθει το καλοκαίρι
Τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Τα σκαλοπάτια θ΄ ανεβώ, θα μπω σ΄ ενα παλάτι,
το ξέρω θαν απάτη, δεν θαν αληθινό.
Μεσ΄ το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο,
βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ΄ αυτό.
Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου
και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.
Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ βρει εκεί.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης