Γράφει ο Στυλιανός Καβάζης
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ 20 ΜΑΪΟΥ ΤΟΥ 1941,ΜΟΛΙΣ ΠΡΙΝ 84 ΧΡΟΝΙΑ ΞΕΚΙΝΑ Η ΗΡΩΪΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΖΥΓΟ.
«Μάνα είντά ’ναι τα πουλιά π’ εγκρούψανε στον ήλιο;
Γιάντα ’ρχουνται στο Μάλεμε και θέλουν να φωλέψουν;
Του Χίτλερ είναι Καναβοί και πέφτουνε στη γ-Κρήτη
μα λείπουνε οι κυνηγοί και τ’αρματα ’ναι λίγα.
Φέρε μου μάνα το τζιφτέ, φέρε το Μαλιχέρι.
Παρμένα γιέ μου τα ’χουνε και μας ε ξαρματώσαν,
μα στο κατώι έχουμε τσι μαναρωσκαλίδες.
Μάνα αργεί ο κύρης μου και δεν τον ανιμένω».
(Ριζιτικο, Αντώνης Δ. Καρκανοραχάκης – Χανιά, Ψευδώνυμο: «Πελεκανιώτης»)
Μια από τις πιο ηρωικές και σχετικά άγνωστες ιστορίες στο ευρύ κοινό για την Μάχη της Κρήτης, ήταν η απόφαση των πρωτοετών της σχολής Ευελπίδων να έρθουν στην Κρήτη να πολεμήσουν… παρά τις αντίθετες διαταγές”· τα κατάφεραν με χίλιους κινδύνους …
Το πρωί της 20ής Μαΐου ο ουρανός γεμίζει από τους αλεξιπτωτιστές, που τα βαριά Γιούνγκερς αδειάζουν πάνω από την Κρήτη. Όλοι τρέχουν να ξαναπαραλάβουν τον οπλισμό τους και εκείνη την ώρα τον καθαρίζουν από το γράσο που είχαν βάλει για να τον αποθηκεύσουν. Έτσι η Σχολή -που βρίσκεται στο Κολυμβάρι κοντά στη Μονή Γωνιάς Κισσάμου- παρατάσσεται για μάχη και παίρνει το βάπτισμα του πυρός με την εξής δύναμη και οπλισμό:
-17 Αξιωματικοί
-300 Ευέλπιδες οργανωμένοι σε δύο λόχους
-20 οπλίτες του λόχου διοικήσεως
-320 τυφέκια Μάουζερ υποδείγματος 1870
-11 πολυβόλα Σεντ Ετιέν
-5 οπλοπολυβόλα
-60-80 φυσίγγια κατά τυφέκιο και 150 κατά οπλοπολυβόλο
-200 χειροβομβίδες
Άξια αναφοράς, είναι η ηρωική προσπάθεια του Ευέλπιδος Ιης Πέτρου Κωστόπουλου, ο οποίος κατέβασε τη χιτλερική σημαία από μια θέση και, μαχόμενος με γενναιότητα, εξουδετέρωσε τέσσερις Γερμανούς αλεξιπτωτιστές που επιχείρησαν να την υψώσουν και πάλι. Ο επικίνδυνος κλοιός των Γερμανών γύρω από την αμυντική διάταξη των Ευελπίδων κατέστησε την παραμονή στις αρχικές θέσεις των δεύτερων εντελώς αδύνατη, καθώς, ελλείψει πυρομαχικών, η εξόντωση ή η αιχμαλωσία τους, ήταν κάτι παραπάνω από βέβαιη. Έτσι, αποφασίστηκε η αποχώρηση της Σχολής και η κίνησή της προς νότο τη νύκτα με την κάλυψη του σκότους. Το βράδυ της 20 ης Μαΐου, άρχισε η αθόρυβη αποχώρηση μέσα από περιοχές ελεγχόμενες από τους Γερμανούς. Μετά από πολύωρη πορεία, οι Ευέλπιδες έφτασαν στο χωριό Δελιανά, όπου και εγκαταστάθηκαν αμυντικά.
Τέλος η Μάχη της Κρήτης μέσα από τα μάτια του σπουδαίου Νίκου Καζαντζάκη..
…Υπάρχει και κάτι άλλο όμως στην Κρήτη. Υπάρχει κάποια φλόγα — ας την πούμε ψυχή — κάτι πιο πάνω απ’ τη ζωή κι απ’ το θάνατο, πού είναι δύσκολο να το ορίσεις. Υπάρχει αυτή η περηφάνια, το πείσμα, κάτι άλλο, ανέκφραστο κι’ αστάθμητο, που σε κάνει να χαίρεσαι που είσαι άνθρωπος. Να χαίρεσαι, μα και συνάμα σου δίνει μεγάλη ευθύνη. Γιατί ενώ νιώθει πως έχεις χρέος να κάμεις ό,τι μπορείς, για να σώσεις αυτό το λαό, εκείνος βλέπει την προσπάθειά σου με ειρωνεία και περιφρόνηση. Δεν έχει την ανάγκη κανενός για να σωθεί. Σώζει, δεν σώζεται. — Ένα μονάχα σου μένει τότε: να δοκιμάσεις να γίνεις άξιος αυτού του λαού, να κερδίσεις τη δύναμη της δικής του ψυχής, που ποτέ δεν καταδέχτηκε ν’ απατήσει τον εαυτό της ή τούς άλλους και που πάντα τολμάει ν’ αντικρύζει, πρόσωπο με πρόσωπο, τη θεά εκείνη που δεν κάνει χατίρια και δεν κάθεται στα πόδια κανενός: την αγέλαστη κι’ αδάκρυτη θεά, την ευθύνη.