Γράφει ο Στυλιανός Καβάζης.
Στις 4 Αυγούστου του 1936 ο δεύτερος πραγματικός εθνάρχης (μετά από τον ανυπέρβλητο Ιωάννη Καποδίστρια) Ιωάννης Μεταξάς καταλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας και επιβάλλει “δικτατορία” με μόνο δύο στρατιώτες. Πρέπει να αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία στην ιστορία όλων των εποχών το συγκεκριμένο γεγονός!
Ήταν ο μόνος αρχών αυτού του τόπου και ο ηγέτης όπου αντιστάθηκε στην τότε φασιστική Ιταλία. Δεν προσκύνησε δεν υπέκυψε στάθηκε αντάξιος του έθνους και της πατρίδος. «Alors, c’est la guerre». Δηλαδή αυτό σημαίνει πόλεμο, ανέφερε δίχως δεύτερη σκέψη όταν έλαβε το τελεσίγραφο. Αυτοί ήταν ηγέτες και όχι αυτοί που υπογράφουν συμφωνίες και ξεπουλάνε την Ελλάδα με μία υπογραφή.
Για του λόγου το ασφαλές τον Απρίλιο του 1936, ο Ιωάννης Μεταξάς κλήθηκε από τον Βασιλέα Γεώργιο Β’ να αναλάβει την πρωθυπουργία τον Απρίλιο του 1936 και στις 16 Απριλίου 1936 απέκτησε την ψήφο εμπιστοσύνης από την Βουλή, βλέποντας στο πρόσωπό του τον ηγέτη. Ο Ιωάννης Μεταξάς είχε αναδειχθεί ως μια μεγάλη στρατιωτική μορφή των Βαλκανικών Πολέμων, ως επιτελής σχεδίασε μεγάλες νικηφόρες μάχες του Α’ και του Β΄ Βαλκανικού πολέμου.
Οι ικανότητες του όσο και η οξυδέρκεια του τον βοήθησαν να ξεχωρίσει στην Στρατιωτική Ακαδημία του Βερολίνου (μια από τις καλύτερες του κόσμου εκείνη την εποχή), όπου φοίτησε και αρίστευσε. Στα ιδιαίτερα απαιτητικά μαθήματα οι επιδόσεις του ήταν άριστες, με τους συμφοιτητές του ως τίτλο τιμής να τον αποκαλούν «Μικρό Μόλτκε» (όπου Μόλτκε εννοούσαν τον σπουδαίο Πρώσο Στρατάρχη Χέλμουτ Καρλ Μπέρνχαρντ φον Μόλτκε, μία από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές φυσιογνωμίες του 19ου αιώνα).
Πέραν αυτού είχε κυκλοφορήσει ένας θρύλος ότι σε ένα τοίχο της Ακαδημίας προς αναγνώριση των εξαιρετικών ικανοτήτων του αναρτήθηκε μια πλάκα με την εξής επιγραφή “ΟΥΔΕΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΛΥΤΟΝ ΔΙΑ ΤΟΝ ΙΩΑΝΝΗΝ ΜΕΤΑΞΑΝ”, αλλά η αλήθεια είναι ότι όντως υπήρχε μια επιγραφή, η οποία όμως ανέφερε, “Ουδέν πρόβλημα άλυτο δια τους απόφοιτους της σχολής”.
Υπήρξε ηγέτης της Βασιλικής παρατάξεως κατά την περίοδο του Διχασμού, και αρχηγός του κόμματος των Ελευθεροφρόνων το οποίο είχε λάβει ποσοστό 3,94% κατά τις εκλογές του Ιανουαρίου 1936. Υπερψηφίστηκε όμως από το Ελληνικό Κοινοβούλιο και έτυχε παλλαϊκής αναγνωρίσεως. Με το πέρας τον εκλογών των Ιανουάριο του 1936, και διαπιστώνοντας πως οι δύο κυρίαρχες παρατάξεις δεν μπορούσαν να οδηγηθούν σε αυτοδύναμη κυβέρνηση, το Κ.Κ.Ε έβλεπε έναν ηγέτη-απειλή στην εξουσία, κατά αυτό τον τρόπο το Κ.Κ.Ε ξεκινά μαζικές κινητοποιήσεις κατά του Ι. Μεταξά.
Ο Μάιος του 1936, είναι ένας καθοριστικός μήνας, διότι ο Μεταξάς μας δείχνει τον δρόμο που σχεδιάζει να ακολουθήσει, μετά την απεργία των καπνεργατών, στην Θεσσαλονίκη. Πρώτα απ’ όλα επιβάλει την τάξη και έπειτα αναδιαμορφώνει τα ημερομίσθια καθώς και για πρώτη φορά καθιερώνει τον όρο της υποχρεωτικής διαιτησίας. Το βράδυ της 4ης Αυγούστου 1936 ο Μεταξάς πηγαίνει στα Ανάκτορα για να συναντήσει τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄. Μαζί του έχει όλα εκείνα τα διατάγματα που προβλέπουν την αναστολή μερικών διατάξεων του Συντάγματος καθώς και την διάλυση της Βουλής.
Το ίδιο βράδυ της 4ης Αυγούστου ο Ι. Μεταξάς συγκάλεσε εκτάκτως υπουργικό συμβούλιο, και ανήγγειλε μόνο ένα μέτρο.. το οποίο ήταν μόνο δύο Εύζωνες να υπάρχουν στην είσοδο του Υπουργείου Εξωτερικών με την εντολή να επιτρέπουν την είσοδο στους υπουργούς και να απαγορεύουν την έξοδο σε όλους. Η επιβολή δικτατορίας πραγματοποιήθηκε με μόνο μόλις δύο στρατιώτες.
Με την Χρεοκοπία του κοινοβουλευτισμού, το κάθε βήμα του Μεταξά έγινε κάτω από πολύ σκέψη και συναίσθηση των δυνάμεών του. Ο Μεταξάς κατάφερε να αποτρέψει την εμφύλια διαμάχη καθώς και να απομακρύνει τον κουμμουνιστικό κίνδυνο. Φτάνοντας στην αποδοχή της 4ης Αυγούστου, η κατάσταση αλλάζει ριζικά.
Τι άλλαξε υπό το καθεστώς του Μεταξά:
- Καθιερώθηκε η κοινωνική ασφάλιση και τέθηκε σε εφαρμογή το Ι.Κ.Α. (ο ιδρυτικός νόμος είχε υπογράφει το 1926 αλλά ουδέποτε είχε εφαρμοστεί μέχρι την ανάληψη των πρωθυπουργικών καθηκόντων από τον Ιωάννη Μεταξά).
- Καθιέρωση του 8ωρου και την επιβολή της άδεια των εργαζομένων.
- Ίδρυση του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας.
- Εκσυγχρονισμό των Ενόπλων Δυνάμεων.
- Οργάνωση της νεολαίας σε πανελλαδικό πλαίσιο σε έναν οργανισμό, με ονομασία ‘Εθνική Οργάνωση Νεολαίας’, τη θρυλική Ε.Ο.Ν. Ο Μεταξάς στο συγκεκριμένο θέμα της Ε.Ο.Ν. είχε προσδώσει υψηλή βαρύτητα καθώς θεωρούσε πως είναι ξεκάθαρα ένα προσωπικό έργο που το κατάφερε μόνος του.
- Δημιουργήθηκε ο Κώδικας Αστικού Δικαίου.
- Ιδρύθηκε η εργατική εστία και η φοιτητική εστία.
- Είναι επίσης ο εμπνευστής του συνθήματος “Πατρίς-Θρησκεία-οικογένεια” (το οποίο στις μέρες μας σε λίγο θα θεωρείται ποινικά κολάσιμο μιας και είναι αντιδιαμετρικά αντίθετο με τις επιταγές των καιρών).
- Ιδρύθηκε η σχολή τουριστικών επαγγελμάτων.
- Πραγματοποιήθηκε σύνδεση της Ελλάδας με την Αμερική δια μέσου του πλοίου «ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ».
- Ιδρύθηκε ο Οργανισμός Εκδόσεων Σχολικών Βιβλίων,
- Δημιουργήθηκε ο Μετεωρολογικός Σταθμός Πειραιώς.
- Αγορά και κατασκευή σιδηροδρομικών οχημάτων.
- Αναγέρθηκε το νοσοκομείο Σωτηρία στην Αθήνα.
- Απαγορεύτηκε η χρησιμοποίηση ανηλίκων σε εργασίες.
- Θεσμοθετήθηκε και οργανώθηκε η νοσηλεία όλων των εργαζομένων.
- Δημιουργία αμυντικής Γραμμής Μεταξάς.
Για τέλος μα διόλου ευκαταφρόνητο άφησα την περίφημη «Γραμμή Μεταξά», ένα κολοσσιαίο έργο ακόμη και για τα δεδομένα της σημερινής εποχής, το μεγαλύτερο τεχνικό έργο της Ελλάδας στον 20ο αιώνα, το οποίο ολοκληρώθηκε μόλις σε 3,5 χρόνια και αποτελούσε εξολοκλήρου προϊόν εμπνεύσεως και δημιουργίας του Ιωάννη Μεταξά.
Η «Γραμμή Μεταξά» αποτελούνταν από 21 μόνιμα οχυρά και εκατοντάδες ημιμόνιμα και επιφανειακά, που εφράσαν τις υποχρεωτικές διαβάσεις, από το Βουλγαρικό έδαφος προς την Ελλάδα. Εκτείνονταν σε μήκος 215 χλμ. μεθοριακής γραμμής, με τα πιο γνωστά στις μέρες μας ονόματα Ρούπελ, Ιστίμπει, Λύσσε, Νυμφαία, κλπ. Ένα έργο πνοής που ακόμη και η ισχυρότερη πολεμική μηχανή του 20ου αιώνα υποκλίθηκε μπροστά της. Ο Γερμανός στρατηγός Σράιμπερ, που εκ των υστέρων, μετά την παράδοση, διατάχθηκε να μελετήσει την κατασκευή τους, χαρακτήρισε την Γραμμή Μεταξά ανώτερη από την αντίστοιχη Γαλλική Μαζινό (το μεγαλύτερο σε μήκος οχυρωματικό έργο που κατασκευάστηκε στην Ευρώπη από μια υπερδύναμη της εποχής).
Παραθέτω μερικά στοιχεία συνοπτικά για να αντιληφθεί μέχρι και ο τελευταίος αδαής το μέγεθος του έργου:
Έργα υποδομής
Διάνοιξη νέων οδών: 115 χλμ.
Αξιοποίηση και επισκευή παλαιών οδών: 92 χλμ.
Εκσκαφές επιφανειακών έργων: 16.000 κ.μ.
Εκσκαφές υπόγειων έργων: 291.000 κ.μ.
Εκσκαφές οδοποιίας: 927.000 κ.μ.
Κυρίως έργο
Σύνολο οπλισμένου σκυροδέματος 108.000 κ.μ.
Σύνολο σκυροδέματος μη οπλισμένου: 68.000 κ.μ.
Συνολικό μήκος εξωτερικών υδραγωγείων: 74 χλμ.
Συνολικό μήκος εσωτερικών υδραγωγείων: 14 χλμ.
Συνολικό μήκος τηλεφωνικών γραμμών εκτός οχυρών: 1.216 χλμ.
Συνολικό μήκος τηλεφ. γραμμών εντός των οχυρών: περίπου 70 χλμ.
Συνολικό μήκος ανάπτυξης συρματοπλέγματος: 90 χλμ.
Συνολική ποσότητα τσιμέντου: 66.000 τόνοι.
Συνολική ποσότητα σιδήρου οπλισμού σκυροδέματος: 12.000 τόνοι.
Συνολικό μήκος υπόγειων στοών: 24.000 μέτρα,
Συνολικό μήκος υπόγειων καταφυγίων – θαλάμων: 13.000 μέτρα,
Συνολικό μήκος σωλήνων ύδρευσης: 88.000 μέτρα,
Κόστος – χρόνος
Σύνολο δαπάνης: 1,5 δισ. δραχμών (ίσο με 58,5 δις ευρώ (2002)), μιλάμε δηλαδή περίπου για το 1/5 του σημερινού ΑΕΠ
Ο Ιωάννης Μεταξάς δίχως αμφιβολία αποτέλεσε μια σπουδαία ηγετική προσωπικότητα, που με το τεράστιο έργο του μάς έδειξε ότι ήταν ένας ιδιαίτερος και ξεχωριστός τόσο στρατιωτικός όσο και πολιτικός. Λίγο πριν την έκρηξη του πολέμου του 1940 προετοίμαζε το Σύνταγμα και τις Αρχές ενός νέου καθεστώτος. Η πορεία πλέον ήταν μη αναστρέψιμη τόσο για τον πόλεμο όσο και για τον απροσδόκητο θάνατό του τον Ιανουάριο του 1941. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου αποτέλεσε έναν πολύ σημαντικό Σταθμό για την ιστορία της Ελλάδας, ο οποίος προκλήθηκε από της αλλαγές που σημειώθηκαν στην πολιτική σκακιέρα από το 1915 και μετά, μελετώντας κανείς όλο το καθεστώς από τις πολιτικές αλλαγές που είχαν σημειωθεί επί κυβερνήσεως Μεταξά και έπειτα γίνεται άμεσα αντιληπτό πως τα περισσότερα από τα προαναφερθέντα που έχει κάνει, ισχύουν και μας επηρεάζουν μέχρι και σήμερα.
Για τους λάτρεις της στρατιωτικής ιστορίας και των στρατιωτικών σχεδίων ακολουθεί σύνδεσμος που περιγράφει το περίφημο στρατηγικό σχέδιο του Μεταξά για απόβαση στα Δαρδανέλια που μας δείχνει ένα μικρό δείγμα της στρατιωτικής του ιδιοφυΐας: https://ellinoistorin.gr/?p=50432 .
Κατ’ αρχάς, θα όφειλε ο αρθρογράφος να παραθέσει κάποιες πηγές, γι αυτά που αναφέρει σχετικά με την επιβολή τής δικτατορίας Μεταξά.
Δεν θ’ ασχοληθώ, όμως, με το κυρίως κείμενο, αλλά θα παραθέσω σύνδεσμο για ένα άλλο μεγάλο οχυρωματικό έργο τού Μεταξά, που δεν ξέρω γιατί παραμένει άγνωστο.
Υπόγεια καταφύγια και οχυρώσεις του Πολεμικού Ναυτικού (1936-40)
ΥΓ: Τα τής “Γραμμής Μεταξά” είναι λίγο-πολύ γνωστά από διάφορα δημοσιεύματα, κυρίως τού ΓΕΣ και τού καθηγητή Θ. Π. Τάσιου.
Διανύοντας την έβδομη δεκαετία , είμαι πολύ μικρός ( ηλικιακά ) για να κατηγορηθώ ότι είμαι λάτρης του Μεταξά…αλλά η αλήθεια είναι ότι στην Δικτατορική κυβέρνησή του και στον επιτελικό νου [ δηλ. πέραν του ορίου του ”κοινού νού” , τον οποίον δεν έχουν οι πολιτικοί μας ταγοί -τουλάχιστον οι περισσότεροι μετά το 1986 ] που διέθετε ο Ιωάννης Μεταξάς μαζί με την αγάπη του στην Πατρίδα, σήμερα η Χωρική μας Θάλασσα (Χ.Θ) έχει το εύρος των 6 ν.μ , διαφορετικά θα ήταν στα 3 μίλια .
Παρεμπιπτόντως , όταν προχώρησε στην ενίσχυση των Συνόρων και στην ανασύνταξη των στρατιωτικών δομών και στην αναδιοργάνωση του κοινωνικού κράτους τα σύννεφα του πολέμου κάλυπταν τον ουρανό της Ευρώπης .
Το χειρότερο από όλα ήταν , ότι όσα γίνονταν στο εσωτερικό της Χώρας – πριν την παρέμβαση του Βασιλέως (Γεωργίου΄Β ) και του Ι. Μεταξά – οδηγούσαν στην πλήρη υποτέλεια στους Ιταλούς και τους Γερμανούς …..οπότε στη συνέχεια είναι γνωστή.
Είχα την τύχη , μέσα από τις προσπάθειες και αναζητήσεις (για υπηρεσιακές προτεραιότητες και εθνικές αναγκαιότητες , το 1994 ) να γνωρίσω τις επιτελικές δεξιότητες του Μεταξά , καθώς είχε την ικανότητα να αντιληφθεί τα επερχόμενα στο Αιγαίον , αρχής γενομένης από το 1946-1947 μέχρι και σήμερα. Προς τούτο , παράλληλα με τα Οχυρά της γραμμής ”Μεταξά” ,δημιούργησε την ”Οικονομική Αστυνομία κατά Θάλασσαν ” την οποία το πολιτικό κατεστημένο ( μηδενός εξαιρουμένου) την ”απαλλοτρίωσε” το 2002 , επειδή μετά την Συμφωνία της Μαδρίτης το 1997( Σημίτη -Ντεμιρέλ) θεώρησαν οι κυβερνώντες ότι , ως ειδική Υπηρεσία στρατηγικού χαρακτήρα, τους εμποδίζει στην άσκηση της κατευναστικής πολιτικής τους.