Thursday 17 August 2023
Αντίβαρο
Δημήτρης Μαυρίδης Πολυτονικό Ταυτότητα

Ὁ συμβολισμός τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ

Ἀρχαιότατο σύμβολο ὁ μονοκέφαλος ἀετός εἶναι γνωστός ὡς αὐτοκρατορικό σύμβολο ἰσχύος, ζωτικότητας καί ἀναγέννησης. Ἀπαντᾶται σέ ὅλη τή μακραίωνη ἱστορία τῶν δύο ρωμαϊκῶν αὐτοκρατοριῶν, ἀλλά καί στίς προγενέστερες ἑλληνικές πόλεις, ὅπως καί σέ ἀναρίθμητες ἄλλες συμβολικές χρήσεις συνοδεύοντας θεούς καί ἥρωες. Ὡστόσο, ἡ παραλλαγή τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ ὑπῆρξε σύμβολο ὑπέρτατης δύναμης γιά τούς Μυκηναίους, τούς Βαβυλώνιους καί τούς Χιττῖτες, ἀπό τούς ὁποίους εἶναι πιθανό νά τόν υἱοθέτησαν οἱ Τουρκομάνοι τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί οἱ Σελτζοῦκοι τοῦ Ρούμ, γιά νά τόν δανειστοῦν οἱ Σταυροφόροι καί νά τόν μεταφέρουν στήν Εὐρώπη, ὅπου ἔγινε γνωστός ὡς αὐτοκρατορικό σύμβολο τῆς Ρωσίας τῶν Τσάρων καί τῆς Αὐστρίας τῶν Ἀψβούργων.

Τά δύο κεφάλια τοῦ ἀετοῦ ἑρμηνεύονται συνήθως ὡς ἔκφραση τῆς διπλῆς φύσης ἤ τῆς δυσυπόστατης ἰσχύος αὐτῶν πού τόν χρησιμοποιοῦν, ἀλλά καί ὡς μιά ὑπέρτατη ἔκφραση κυριαρχίας καί δύναμης.

Στό Βυζάντιο ὁ δικέφαλος ἀετός ἐμφανίζεται καί γίνεται γνωστός κατά τήν ἐποχή τῶν Κομνηνῶν. Ὁ συμβολισμός τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ στή νεοελληνική ἱστορία ξεκινᾶ κατά τήν αὐγή τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ μέ τόν διανοούμενο αὐτοκράτορα τῆς Νίκαιας Θεόδωρο Β´ Λάσκαρι, ὁ ὁποῖος εἰκονίζεται τό 1250 περίπου πατώντας σέ ὑποπόδιο μέ παράσταση τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ˙ πρᾶγμα πού ἴσως συμβολίζει τά αὐτοκρατορικά δικαιώματα στήν Εὐρώπη καί τήν Ἀσία. Ὁ 13ος αἰώνας εἶναι μιά ἐποχή κατά τήν ὁποία τό Βυζάντιο, —ἡ Ρωμανία ὅπως εἶναι τό πραγματικό του ὄνομα—, βρίσκεται σέ διμέτωπο ἀγῶνα ἀντιμετωπίζοντας τήν ἐπιβολή τῆς Δύσης καί τῆς Ἀνατολῆς. Εἶναι μιά ἐποχή, στήν ὁποία διακρίνεται καθαρά ἕνα ἀπό τά μόνιμα χαρακτηριστικά τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας: οἱ ἀπειλές γιά ὁλοκληρωτικό ἀφανισμό καί οἱ συνεχεῖς ἀγῶνες γιά ἐπιβίωση. Εἶναι καί μιά ἐποχή κατά τήν ὁποία οἱ διανοούμενοι καί οἱ αὐτοκράτορες τῆς Νίκαιας πιάνουν ξανά τό νῆμα τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας γιά νά ἀνοίξουν τόν δρόμο πρός τόν Νέο Ἑλληνισμό.

Ὁ βασιλικός δικέφαλος ἀετός περνᾶ στούς Παλαιολόγους καί διατηρεῖται ὡς σύμβολο καί μετά τήν Ἅλωση. Ἀποκτᾶ τότε ἀλυτρωτική, δηλαδή ἀπελευθερωτική, σημασία καί γίνεται σύμβολο τῆς Μεγάλης Ἰδέας, πού γεννήθηκε στήν Πύλη τοῦ Ρωμανοῦ τήν αὐγή τῆς 29ης Μαΐου 1453. Ἡ ἔνδοξη πτώση τῆς Βασιλεύουσας καί τῆς Αὐτοκρατορίας συνοδεύεται ἀπό τήν αὐτοθυσία τοῦ “ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος” ἀγωνιζόμενου αὐτοκράτορα καί τῶν συμπολεμιστῶν του, πού ἠθικά καί συναισθηματικά συγκλονίζει πάντα τόν Ἑλληνισμό μέ ἀμείωτη ἔνταση. Γιά τό ὑπόδουλο Γένος τά αὐτοκρατορικά δικαιώματα δέν μεταφέρονται στή νέα δυναστεία τοῦ ἀσιάτη κατακτητῆ καί οἱ σουλτάνοι δέν εἶναι οἱ νόμιμοι διάδοχοι τῶν αὐτοκρατόρων. Ἡ Κωνσταντινούπολη δέν εἶναι πλέον ἡ οἰκουμενική πρωτεύουσα, ἀλλά ἡ σκλαβωμένη μάνα τῶν Ρωμηῶν. Στήν πόλη τῶν αὐτοκρατόρων κυριαρχεῖ τώρα τό ἑτερόδοξο, τό ἀλλότριο, ἡ ἀμάθεια καί ἡ βαρβαρότητα. Δέν ὑπάρχει πιά ἡ ὑπερεθνική, ὑπερφυλετική ἑνότητα πού ἐνσαρκώνει ὁ αὐτοκράτορας καί πραγματώνει ἡ Ἀνατολική Ἐκκλησία. Ἡ νέα πολυπολιτισμική πραγματικότητα ἐπιβάλλεται ἀπό τήν ὀθωμανική διοίκηση. Αὐτό, ὅμως, πού μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ἔλαμψε, καταυγάζοντας Ἀνατολή καί Δύση, εἶναι βέβαιο ὅτι θά ἀνορθωθεῖ καί πάλι μέ νέα δόξα καί ἀκτινοβολία. Ὁ δικέφαλος ἀετός δέν χάνεται, ἀλλά ἀνανεώνει τή συμβολική του δύναμη καί σημαίνει τώρα τήν ἐλπίδα καί τήν πίστη γιά τήν ἀνάσταση καί τήν ἀνόρθωση τῆς Ρωμανίας. Ἡ παρουσία τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ μπορεῖ ἐπίσης νά θεωρηθεῖ ὡς ὑπόμνηση τῆς βυζαντινῆς μας καταγωγῆς καί τῆς συνέχειας τῆς Ρωμηοσύνης.

Ὁ δικέφαλος ἀετός γίνεται κατά τήν Τουρκοκρατία σύμβολο καί γιά ἕνα ἀκόμη σταθερό χαρακτηριστικό τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας: τό αἴτημα τῆς ἀναγέννησης καί τῆς ἀποκατάστασης τῆς ἀρχαίας δόξας.

Ὁ δικέφαλος ἀετός, χωρίς νά ἀναφέρεται στή λαϊκή ποίηση καί τό δημο¬τικό τραγούδι, ἐμφανίζεται σέ πολυάριθμες καί πολύμορφες ἀπεικονίσεις. Στά δάπεδα τῶν μεταβυζαντινῶν ἐκκλησιῶν ὑπάρχει συχνά δικέφαλος ἀνάγλυφος ἀετός κάτω ἀπό τόν τροῦλλο. Ἐμφανίζεται στή διακόσμηση τῶν ἐκκλησιῶν καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν σκευῶν, στίς σφραγίδες γιά τό Χριστόψωμο, στήν ξυλογλυπτική, τά ἐκκλησιαστικά σκεύη, τά σινιά, τά κεντήματα, τά παγούρια, τήν ὑφαντική καί τίς ἐνδυμασίες, τήν ἀγγειοπλαστική καί τήν κεραμική. Στήν ἀρχιτεκτονική βρίσκεται στή ζωγραφική τῶν λαϊκῶν σπιτιῶν, τά ὑπέρθυρα, τό τζάκι καί τίς κτητορικές ἐπιγραφές. Ὁ δικέφαλος ἀετός γίνεται ἐπίσης
ἔμβλημα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.

Ἐκεῖ ὅμως, ὅπου ὁ δικέφαλος ἀετός ἀποτελεῖ τό πιό συχνό θέμα, εἶναι ἡ λαϊκή ἀργυροχοΐα, ὅπου διακοσμεῖ ἕνα κόσμο λεβεντιᾶς, φιλότιμου καί ἀρετῆς˙ ὅπως στά γιαταγάνια καί τά χατζάρια, τά καριοφύλια, τίς παλάσκες, τά χαϊμαλιά, τίς πόρπες, τά κιουστέκια, τά γιορντάνια, τά τεπελέκια, τά σκουλαρίκια, τά βραχιόλια, τίς ταμπακιέρες, τά φυλαχτά, τούς σταυρούς καί πάμπολλα ἄλλα πολύτιμα ἀντικείμενα – φορεῖς τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ.

Σήμερα ἡ χρήση τοῦ συμβολισμοῦ τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ σημαίνει τήν ἐπιμονή στή δύναμη τῆς παράδοσης, τήν ὑπόμνηση τῆς ἱστορικῆς συνέχειας καί τό αἴτημα γιά ἀναγέννηση.

.

13 comments

imago 2 August 2010 at 22:15

Μιας και γίνεται σύνδεση του λαϊκού μας πολιτισμού με την Ρωμιοσύνη και Ανατολική Εκκλησία, παραπέμπω σε άρθρο του Πρωτοπρ. π. Θεωδόρου Ζήση, δημοσιευμένο εδώ:

http://www.alopsis.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=275

σύμφωνα με το οποίο:

“Παλαιότερα το καρναβάλι είχε κάποια σεμνότητα στην εμφάνιση όσων έπαιρναν μέρος, και η Εκκλησία το ανε­χόταν, μολονότι κατ’ ακρίβειαν καταδικάζεται από τους κα­νόνες·[…]”

“Η πόλη της Θεσσαλονίκης και μαζί μ’ αυτήν όσες άλλες πόλεις δεν οργανώνουν καρναβαλικές εκδηλώσεις πρέπει να καυχώνται, γιατί δεν μολύνουν την ατμόσφαιρά τους με τις αισχρότητες και βωμολοχίες του καρναβαλιού και δεν αποδιώχνουν έτσι την χάρη και προστασία του Θεού και των αγίων πολιούχων τους.”

καταλήγοντας με τον σχετικό κανόνα της αντίστοιχης Οικουμενικής Συνόδου, στον οποίο αναφέρεταιμεταξύ άλλων, χαρακτηριστικά:

“Έτι μην και τάς ονόματι των παρ’ Έλλησι ψευδώς ονομασθέντων θεών, ή εξ ανδρών ή γυναικών γινομένας ορχήσεις και τελετάς, κατά τι έθος παλαιόν και αλλότριον του των Χριστιανών βίου, αποπεμπόμεθα, ορίζοντες μηδένα άνδρα γυναικείαν στολήν ενδιδύσκεσθαι ή γυναίκα την ανδράσιν αρμόδιον αλλά μήτε προσωπεία κωμικά ή σατυρικά ή τραγικά υποδύεσθαι· μήτε το του βδελυκτού Διονύσου όνομα την σταφυλήν εκθλίβοντος εν τοις ληνοίς επιβοάν μηδέ τον οίνον εν τοις πίθοις”

Reply
nectos 3 August 2010 at 09:55

Αρχικά η βυζαντινή αυτοκρατορία είχε ως κρατικό σύμβολο το μονοκέφαλο ρωμαικό αετό που κοίταζε
οργίλα πρός την Ανατολή.Μέχρι το 1204 ο εχθρός ερχόταν από την Ανατολή είτε ήταν `Αραβες είτε
Τούρκοι.Με την παλινόρθωση του μεσαιωνικού ελληνισμού στην Κωνσταντινούπολη το 1261 ο τότε
αυτοκράτορας Μιχαήλ Η Παλαιολόγος υιοθέτησε ως σημαία του Βυζαντίου το δικέφαλο αετό.Ο συμβολισμός ήταν προφανής:Οι εχθροί ήταν πλέον οι Φράγκοι και οι Σελτζούκοι Τούρκοι που
έπρεπε να αντιμετωπιστούν με επιδεξιότητα και πονηριά.
Στις μέρες ζούμε αυτή την γεωστρατηγική περικύκλωση μέσω του άξονα Γερμανίας-Τουρκίας.
Η μία βάζει τα λεφτά και η άλλη κινητοποιεί τις ισλαμικές κοινότητες των Βαλκανίων σε βάρος
της ακεραιότητος της Ελλάδος.
Νεκτάριος Κατσιλιώτης
Ιστορικός-Εκδότης

Reply
mauridhs 3 August 2010 at 10:45

Ο λαικός μας πολιτισμός κ.Imago είναι η ίδια η Ρωμηοσύνη, όπως διαμορφώθηκε με την σναγέννηση του Ελληνισμού τον 17ο και 18ο αιώνα.Αλλά και η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αδιάσπαστο στοιχείο της Ρωμηοσύνης .Πιστεύω ότι κατανοείτε την ελληνική ιδιορρυθμία της συνάρτησης της θρησκευτικής πίστης προς την εθνική ταυτότητα.
Πέραν τούτων η αναφορά στον καρνάβαλο δεν μπορεί να εξηγηθεί παρά σαν έκφραση αμηχανίας.

Δημήτρης Μαυρίδης

Reply
imago 3 August 2010 at 10:51

Συγγνώμη φίλτατε κε. Μαυρίδη, αλλά με την φράση:

“Ο λαικός μας πολιτισμός κ.Imago είναι η ίδια η Ρωμηοσύνη, όπως διαμορφώθηκε με την σναγέννηση του Ελληνισμού τον 17ο και 18ο αιώνα.”

μήπως υπονοείτε, ότι ο,τιδήποτε έχει μεταφερθεί από την εποχή πριν την “αναγέννηση” του Ελληνισμού, δεν αποτελεί λαϊκό πολιτισμό;

Reply
mauridhs 3 August 2010 at 11:04

Και βέβαια δεν υπονοώ κάτι τέτοιο. Αναφέρομαι απλώς στην ακμή και ανάπτυξη του λαικού πολιτισμού που συνοδεύει την άνοδο των κοινοτήτων και την ακμή της καθ ημάς Ανατολής σε ένα ευρύ τόξο από την Ρωσία μέχρι την Αίγυπτο και γύρω από τις τρείς θάλασσες της Ρωμηοσύνης: τον Ευξεινο, την Προποντίδα και το Αιγαίο

Δημήτρης Μαυρίδης

Reply
imago 3 August 2010 at 12:11

Ευχαριστώ για την διευκρίνιση.

Reply
Χατζηνικολάου Δημήτριος 3 August 2010 at 20:54 Reply
Δημητριος Γ. Μαυριδης 4 August 2010 at 10:05

Ἀετὸς ὡς σύμβολο καὶ συμβολισμὸς

Ἀξιότιμε κ. Δ. Μαυριδη,

Πολὺ καλὴ ἡ ἰδέα γιὰ τὴν ἐπικαιροποίηση τοῦ «μόνο-δικεφαλικού» ζητήματος τοῦ ἀρχαίου συμβόλου τοῦ ἀετοῦ. Ὅτι ὁ ἀετὸς εἶναι πανάρχαιο σύμβολο δὲν νομίζω ὅτι ἀμφιβάλλει κανεὶς (βλέπε Χετταίοι, Κομμαγηνή, 2ος π. Χ. αἰώνας, κ.α.).

Εἶναι ἐπίσης γεγονός, ὅτι στὸ Μιθριδατικό Βασίλειο τοῦ Πόντου ἔχουμε ἀπεικονίσεις μονοκεφαλῶν ἀετῶν σὲ νομίσματα τῆς Σινώπης (ΣΙΝΩ), ὁπού ὁ ἀετὸς κρατά στὰ νυχιὰ τοῦ ἕνα δελφίνι (βασικὸς διατροφικὸς πόρος καὶ γιὰ τοὺς Μοσσύνικους τοῦ Ξενοφώντα, ὁπού ἡ πελασγο-ελληνική λέξη «Μόσσυν» σημαίνει κάτι σὰν ξύλινο κατασκεύασμα). Μὴν ξεχνᾶμε ὅτι καὶ τὸ σύμβολο ἑνὸς τῶν εὐαγγελιστῶν (Ἰωάννου Θεολόγου) εἶναι ὁ ἀετός.

Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὸν ρωμακό στρατό, τοῦ ὁποίου τὸ σύμβολο ἦταν ὁ δικέφαλος ἀετὸς καὶ τὸν ὁποῖο ἀντεκατέστησε μετὰ ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος μὲ τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ (ἐν τούτω νίκα).

Παρέμεινε ὅμως στὴν Ρωμανία (Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία) ὁ «δεξιώψ» μονοκέφαλος ἀετὸς συμβόλου τοῦ στρατοῦ καὶ τοῦ κράτους καὶ μάλιστα σὲ κόκκινο χρῶμα. Κάτι παρόμοιο ἔχουν καὶ σήμερα οἱ Ἀλβανοί. Εἶναι ἕνα «δάνειο» ἀπὸ τὸ Δεσποτάτο τῆς Ἠπείρου ἢ μᾶλλον ὀρθότερα ἔχουν τὴν ἴδια σημαία ὅπως καί πρίν, ἀλλὰ μὲ «μεταλλαγμένη» πλέον ἐθνικὴ συνείδηση, «δῶρο» καὶ αὐτὸ τῆς Δύσης πρὸς τὸν ἀπὸ αἰῶνες τώρα πολυταλαιπωρημένο καὶ πολυαποπροσανατολισμένο λαὸ τῆς Ἀλβανίας.

Μέχρι τὴν ἐποχὴ τοῦ Παφλαγόνα (Κασταμονή) Ἰσαακίου Κομνηνού ἡ ἄνω σημαία δὲν ἄλλαξε, ἔγινε ὅμως μετὰ δικέφαλος (ἀπὸ τὸ μυθικὸ δικέφαλο ἀετὸ «Χάγκα»), καθὼς ἔτσι ἦταν καὶ τὸ οἰκόσημο τῶν Κομνηνών στὴν Κασταμονή (Παφλαγονία τοῦ Πόντου).

Ἔτσι τὸν παρέλαβε καὶ τὸ Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, ὁ δὲ Θεόδωρος Λάσκαρις (Αὐτοκρατορία τῆς Νίκαιας) ἔβαλε στέφανο ἀνάμεσα στὶς δύο κεφαλές, κάτι ποὺ ἔκανε καὶ τὸ Δεσποτάτο τῆς Ἠπείρου. Ὁ Ἰωάννης Βατάτζης (Αὐτοκρατορία τῆς Νίκαιας) πρόσθεσε δέ στὸ δεξὶ πόδι μία ρομφαία καὶ στὸ ἀριστερὸ τὴν ὑδρόγειο μὲ σταυρὸ ἐπὶ «κόρυθος» κατὰ τὸν Ὅμηρο.

Οἱ Κομνηνοί τῆς Τραπεζούντας υἱοθέτησαν καὶ αὐτοὶ τὸν δικέφαλο ἀετό, παρόλο ποὺ προύπηρχε ἡ ἱστορικὴ ἐκδοχὴ τοῦ μονοκέφαλου ἀετοῦ, γιὰ νὰ δηλώσουν τὴν συνέχεια τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, ἐπίστρεψαν ὅμως στὸν μονοκέφαλο μετὰ τὸ 1261, ὅταν ὁ Μιχαὴλ Παλαιολόγος ἀνακατάλαβε τὴν Πόλη καὶ στεφάνωσε καὶ τὶς δύο κεφαλές. Αὐτὴ ἦταν καὶ ἡ μορφὴ τῆς σημαίας, ὅταν ἀλώθηκε ἡ Πόλη.

Αὐτὴν τὴν μορφὴ τὴν πῆραν ὅλοι οἱ μετέπειτα ἀνὰ τὸν κόσμο ποὺ ἤθελαν νὰ εἶναι ἢ νὰ φαίνονται αὐτοκρατορίες, ὅπως π. χ. ἡ Ρωσία (ἐπειδὴ ὁ Τσάρος Ἰβάν Γ’ Βασιλίεβιτς ἐνυμφεύθηκε τὴν ἀνηψιά τοῦ τελευταίου αὐτοκράτορα τὴν Σοφία), ἡ Πρωσσία καὶ ἡ Αὐστροουγγαρία (μὲ σχεδὸν ἀπαράλλακτη μορφὴ καὶ χρώματα) γιὰ νὰ ὑποδηλώσουν ὅτι εἶναι οἱ συνεχιστὲς τῆς Ρωμακής Αὐτοκρατορίας (Ἅγια Ρωμακή Αὐτοκρατορία Γερμανικοῦ Ἔθνους), ἐνῶ στὴν πραγματικότητα ἦταν εἶναι καὶ θὰ εἶναι οἱ καταστροφεῖς της, μὲ τὶς εὐλογίες βέβαια καὶ τοῦ Βατικανού.

Ὁ ἐν διδασκάλοις ἐλάχιστος
Δημήτριος Γ. Μαυριδης

Reply
mauridhs 4 August 2010 at 19:52

Την αφορμή για την έρευνα του συμβολισμού του δικέφαλου αετού τη δώσατε εσείς κ. Δ..Γ. Μαυρίδη με την αναφορά σας στα βραχογραφήματα της Μικράς Ασίας.
Έχω μια απορία σχετική με την χρήση του δικέφαλου αετού από τους Ρωμαίους,όπως γράφετε.
Μήπως έχετε πρόχειρες αναφορές?
Ευχαριστώ

Δημήτρης Μαυρίδης

Reply
Δημητριος Γ. Μαυριδης 5 August 2010 at 11:18

Την περιμενα αυτην την ερωτηση. Μια προχειρη αναφορα θα βρειτε στο εργο “Αγιοι του Ποντου”, της Ι. Μ. Αναληψεως Κοζανης και μια δευτερη, χωρις να εχω τα ακριβη στοιχεια, στο εργο “Δωδεκαβιβλος”, του Δοσιθεου Ιεοσολυμων.
Εαν εχετε λιγη υπομονη, θα σας ενημερωσω αργοτερα, με πιο ακριβη στοιχεια.

Δημητριος Γ. Μαυριδης

Reply
Μαρκήσιος 5 August 2010 at 16:39

Σχετικά με τον δικέφαλο αετό. Το σημερινό εμβλημα της τουρκικής αστυνομίας είναι ο δικέφαλος αετός. Πιστεύω υιοθέτησαν οι Τούρκοι αυτόν για να δείξουν ότι είναι η συνέχεια της Βυζαντινής αυτκρατορίας ανήκει και σ’ αυτούς. Διαπίστωσα ταξιδεύοντας στην Τουρκία ότι φροντίζουν οι Τούρκοι να υιοθετούν μεγάλα κομμάτια της δικής μας ιστορίας επ’ ωφελεία της φτιαγμένης δικής τους. Αυτό δείχνει την εξυπνάδα τους διότι σε βάθος χρόνου θα είναι οι κυρίαρχοι των όσων διαδραματίστηκαν στη μεσογειακή λεκάνη. Εμείς ας προσέχαμε…..

Reply
mengeorgiou 22 August 2010 at 19:57

Σημειώστε παρακαλώ και την εργασία του Ι.Ν.Σβορώνου ” Πως εγεννήθη και τι σημαίνει ο δικέφαλος αετός του Βυζαντίου” Αθήνα 1914 , όπου αναφέρεται η χρήση του συμβόλου από τους Βυζαντινούς ήδη από τον 9ο αι. , η δε καταγωγή τους έλκεται από την ταπητουργική τέχνη.

Reply
Ὁ συμβολισμός τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ « ΑΒΕΡΩΦ 14 November 2012 at 06:28

[…] Σελίδα Πηγής (με πολύ ενδιαφέροντα σχόλια) […]

Reply

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.